Cóż po poet(k)ach w czasach antropocenu? Zarys propozycji trójkąta antropocenicznego

Patryk Szaj

doi:10.31261/PS_P.2023.32.20

Published: 2024-01-22

Vol. 32 No. 2 (2023)

Why Poets in the Anthropocene? An Outline of the Proposals of the Anthropocene Triangle

Patryk Szaj

Section: GEologos. In search of new alliances

https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.32.20

Abstract

The Anthropocene poses a challenge not only to the socio-political order, but also to literary studies – it calls for a rethinking of certain dogmas and methods in the study of literature. The starting point of the article is a reflection on the role of the imagination in the Anthropocene. Contrary to the convictions of traditional ecocriticism, the author argues that the reformulation of the individual imagination is not an appropriate response to the Anthropocene, and that literature cannot be reduced to the role of “teacher of the imagination”. Instead, the author proposes an immanentist approach inspired by the philosophy of Gilles Deleuze and Félix Guattari. It sees poetry as one of the social machines interacting in the field of immanence, whose role is to channel communal desires and find various outlets for them. The author then presents his proposal for a taxonomy of languages (material-discursive practices) of the Anthropocene in contemporary Polish poetry. He defines his taxonomic tool as an “Anthropocene triangle”. The vertices of the triangle are three competing material-discursive practices – the Anthropocene, the Capitalocene and the Chthulucene – as
the extreme points of the Anthropocene plane. The positioning of individual poetic projects in the field of the triangle depends on how close they are to each vertex.

Keywords:

anthropocene , capitalocene , chthulucene , ecocriticism , contemporary Polish poetry

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Szaj, P. (2024). Why Poets in the Anthropocene? An Outline of the Proposals of the Anthropocene Triangle. Postscriptum Polonistyczne, 32(2), 1–23. https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.32.20

Cited by / Share

References

Badiou A., 2015, Manifesty dla filozofii, przeł. A. Wasilewski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Barad K., 2007, Meeting the Universe Halfway: Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning, Duke University Press, Durham.
Google Scholar

Berry T., 1992, Art in the Ecozoic Era, „Art Journal”, vol. 2 (51), s. 46–48.
Google Scholar

Borowski M., 2023, Splątania w imię przetrwania. Spekulatywne projekty wspólnot więcej-niż-ludzkich w obliczu kryzysu klimatycznego, w: Hakowanie antropocenu. Nowe koncepcje wspólnot więcej-niż-ludzkich w ekologicznych fabulacjach spekulatywnych, red. M. Sugiera, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 93–128.
Google Scholar

Buell L., 1995, The Environmental Imagination: Thoreau, Nature Writing, and the Formation of American Culture, Harvard University Press, Cambridge–London.
Google Scholar

Chwałczyk F., 2020, Around the Anthropocene in Eighty Names – Considering the Urbanocene Proposition, „Sustainability”, vol. 12, s. 1–33.
Google Scholar

Clark T., 2015, Ecocriticism on the Edge: The Anthropocene as a Threshold Concept, Bloomsbury, London–New York.
Google Scholar

Czermińska M., 2000, Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie, wyzwanie, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Daigle Ch., McDonald T., 2022, From Deleuze and Guattari to Posthumanism: Philosophies of Immanence, Bloomsbury, London.
Google Scholar

Deleuze G., 2001, Pure Immanence: Essays on A Life, Zone Books, New York.
Google Scholar

Deleuze G., Guattari F., 2000, Co to jest filozofia?, przeł. P. Pieniążek, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Google Scholar

Deleuze G., Guattari F., 2015, Tysiąc plateau, przekł. zbiorowy, red. merytoryczna J. Bednarek, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa.
Google Scholar

Dolphijn R., van der Tuin I., 2018, Wywiad z Karen Barad, przeł. J. Czajka, w: R. Dolphijn, I. van der Tuin, Nowy materializm. Wywiady i kartografie, Fundacja Machina Myśli, Gdańsk–Poznań–Warszawa, s. 41–58.
Google Scholar

Fiedorczuk J., 2015, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Google Scholar

Fiedorczuk J., 2020, Poezja samoświadomego antropocenu, w: Prognoza niepogody. Literatura polska w XXI wieku, red. M. Jakubowiak, S. Kloska, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec, s. 81–93.
Google Scholar

Glosowitz M., 2019, Maszynerie afektywne. Literackie strategie emancypacji w najnowszej polskiej poezji kobiet, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa.
Google Scholar

Hamilton C., 2017, Defiant Earth: The Fate of the Humans in the Anthropocene, Allen & Unwin, Crows Nest.
Google Scholar

Hamilton J.M. i in., eds., 2021, Feminist, Queer, Anticolonial Propositions for Hacking the Anthropocene: Archive, Open Humanities Press, London.
Google Scholar

Haraway D., 2016, Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene, Duke University Press, Durham–London.
Google Scholar

Haraway D., 2021, Nie uciekajmy przed kłopotami. Antropocen – kapitałocen – chthulucen, przeł. K. Hoffmann, W. Szwebs, w: Antropocen czy kapitałocen? Historia, natura i kryzys kapitalizmu, red. J.W. Moore, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji, Poznań, s. 49–94.
Google Scholar

Haraway D., Tsing A., 2019, Reflections on the Plantationocene: A Conversation with Donna Haraway and Anna Tsing, Edge Effects.
Google Scholar

Hornborg A., 2015, The Political Ecology of the Technocene: Uncovering Ecologically Unequal Exchange in the World-System, in: The Anthropocene and the Global Environmental Crisis: Rethinking Modernity in a New Epoch, eds. C. Hamilton, F. Gemenne, C. Bonneuil, Routledge, New York, s. 57–69.
Google Scholar

Kałuża A., 2015, Pod grą. Jak dziś znaczą wiersze, poetki i poeci, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Keller L., 2016, Twenty-First-Century Ecopoetry and the Scalar Challengers of the Anthropocene, in: The News from Poems: Essays on the 21-st Century American Poetry of Engagement, eds. J. Gray, A. Keniston, University of Michigan Press, Ann Arbor, s. 47–63.
Google Scholar

Koza M., 2021, Asceza, inność, nomadyzm. O dyskursach etycznych literatury polskiej po 1989 roku, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa.
Google Scholar

Kujawa D., 2021, Pocałunki ludu. Poezja i krytyka po roku 2000, Korporacja Ha!art, Kraków.
Google Scholar

Malm A., Hornborg A., 2014, The Geology of Mankind? A Critique of the Anthropocene Narrative, „The Anthropocene Review”, vol. 1, s. 62–69.
Google Scholar

Marzec A., 2021, Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

McBrien J., 2021, Akumulacja wymierania. Planetarny katastrofizm w epoce nekrocenu, przeł. P. Szaj, w: Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, red. J.W. Moore, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury, Poznań, s. 137–160.
Google Scholar

Moore J.W., 2017, Anthropocenes & the Capitalocene Alternative, „Azimuth”, vol. 9, s. 71–79.
Google Scholar

Moore J.W., 2021, Narodziny Taniej Natury, przeł. K. Hoffmann, w: Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, red. J.W. Moore, Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury, Poznań, s. 97–136.
Google Scholar

Morton T., 2016, Dark Ecology: For a Logic of Future Coexistence, Columbia University Press, New York.
Google Scholar

Piechura J., 2021, Zaangażować wyobraźnię, „Dwutygodnik”, nr 324, https://www.dwutygodnik.com/artykul/9874-zaangazowac-wyobraznie.html [dostęp: 29.12.2023].
Google Scholar

Raworth K., 2014, Must the Anthropocene Be a Man-Thropocene?, „The Guardian”, 20.10.2014.
Google Scholar

Rockström J. i in., 2009, Planetary Boundaries: Exploring the Safe Operating Space for Humanity, „Ecology and Society”, vol. 2 (14), s. 1–33.
Google Scholar

Rogowska-Stangret M., 2021, Być ze świata. Cztery eseje o etyce posthumanistycznej, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Google Scholar

Steffen W., Crutzen P., McNeill J., 2007, The Anthropocene: Are Humans Now Overwhelming the Great Forces of Nature?, „Ambio”, vol. 36, no. 8, s. 614–621.
Google Scholar

Sugiera M., red., 2023. Hakowanie antropocenu. Nowe koncepcje wspólnot więcej-niż-ludzkich w ekologicznych fabulacjach spekulatywnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Trzeciak K., 2023, Poetyki wzajemnych powiązań. Poezja i plastisfera, w: Hakowanie antropocenu. Nowe koncepcje wspólnot więcej-niż-ludzkich w ekologicznych fabulacjach spekulatywnych, red. M. Sugiera, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 213–238.
Google Scholar

Ubertowska A., 2020, Historie biotyczne. Pomiędzy estetyką a geotraumą, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Warszawa.
Google Scholar

Zapf H., 2016, Literature as Cultural Ecology: Sustainable Texts, Bloomsbury, London–Oxford–New York–New Delhi–Sydney.
Google Scholar

Patryk Szaj

patrykszaj@gmail.com
https://orcid.org/0000-0002-6315-3317

Affiliation:

Pedagogical University of Cracow Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

PATRYK SZAJ – PhD, Institute of Polish Philology, University of the National Education Commission in Krakow, Krakow, Poland. A literary scholar, editor and occasionally translator. Interested in the issues of the Anthropocene in contemporary Polish poetry, ecocriticism, theory and philosophy of literature. Editor-in-chief of the publishing series Humanistyka Środowiskowa [Environmental Humanities] (WBPiCAK Publishing House in Poznań). Author of the monograph Wierność trudności. Hermeneutyka radykalna Johna D. Caputo a poezja Aleksandra Wata, Tadeusza Różewicza i Stanisława Barańczaka [Fidelity to Difficulties: The Radical Hermeneutics of John D. Caputo and the Poetry of Aleksander Watt, Tadeusz Różewicz and Stanisław Barańczak] (Krakow 2019) and the essay book Pamiętnik z końca świata (jaki znamy) [Memoir from the End of the World (As we Know it)] (Lusowo 2022).

Vol. 32 No. 2 (2023)
Published: 2023-03-29

ISSN: 1898-1593

eISSN: 2353-9844

10.31261/PS_P

Publisher

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Submit

Why Poets in the Anthropocene? An Outline of the Proposals of the Anthropocene Triangle

Abstract

Keywords:

Patryk Szaj

Information