Gieorgija Efrona ewakuacja z Moskwy do Taszkientu jako egodokument czasów wielkiej wojny ojczyźnianej (30 października — 18 listopada 1941)
Abstrakt
Artykuł zawiera analizę obfitującej w szczegóły, unikatowej relacji nastolatka z podróży pociągiem z Moskwy do Taszkientu (30.10–18.11.1941). Syn Mariny Cwietajewej, ewakuujący się ze stolicy do Azji Środkowej, zapisuje na bieżąco w Dziennikach swoje obserwacje i bystre komentarze. Szesnastoletni Mur odkrywa przed
samym sobą i przed czytelnikiem rzeczywistą przyczynę podjęcia trudnej decyzji o wyjeździe: jest nią przemożna chęć spotkania się w Aszchabadzie z jedynym przyjacielem, Dmitrijem Sezemanem, z którym łączy go bardzo wiele jeszcze z czasów wspólnego pobytu w Paryżu. Kolejne długie postoje w szczerym polu czy
na zaniedbanych sowieckich stacjach dostarczają chłopakowi wielu spostrzeżeń na temat natury Rosjan i Rosji. Ten egodokument stanowi cenne źródło historyczne, obrazujące nie tylko życie Efrona, lecz także warunki ewakuacji zwykłych obywateli ZSRR podczas wielkiej wojny ojczyźnianej.
Słowa kluczowe
Gieorgij Efron; Dmitrij Sezeman; wielka wojna ojczyźniana; ewakuacja Moskwa-Taszkient 1941; egodokument; pamiętnik
Bibliografia
Belâkov, Sergej. Parižskie mal’čiki v stalinskoj Moskve. Moskva: AST, 2022 [Беляков, Сергей. Парижские мальчики в сталинской Москве. Москва: АСТ, 2022].
Belâkova, Irina Ûr’evna. “Syn poeta.” Novyj mir, no. 3, 2005: 167–172 [Белякова, Ирина Юрьевна. “Сын поэта”, Новый мир, № 3, 2005: 167–172].
Èfron, Georgij Sergeyevich. Dnevniki. V dvuh tomah. Tom 1. 1940–1941 gody. Ed. Korkina, Elena Baurdžanovna, Losskaâ, Veronika Konstantinovna. Moskva: Vagrius, 2004 [Эфрон, Георгий Сергеевич. Дневники. В двух томах. Том 1. 1940–1941 годы. Изд. подготов. Коркина, Елена Баурджановна, Лосская, Вероника Константиновна. Москва: Вагриус, 2004].
Èfron, Georgij Sergeyevich. Dnevniki. V dvuh tomah. Tom 2. 1941–1943 gody. Ed. Korkina, Elena Baurdžanovna, Losskaâ, Veronika Konstantinovna. Moskva: Vagrius, 2004 [Эфрон, Георгий Сергеевич. Дневники. В двух томах. Том 2. 1941–1943 годы. Изд. подготов. Коркина, Елена Баурджановна, Лосская, Вероника Константиновна. Москва: Вагриус, 2004].
Èfron, Georgij Sergeyevich. Neizvestnost’ buduŝego. Dnevniki i pis’ma 1940–1941 godov. S risunkami Georgiâ Èfrona (publikuûtsâ vpervye). Ed. Korkina, Elena Baurdžanovna, Losskaâ, Veronika Konstantinovna, Popova, Alina Iosifovna. Moskva: AST, RGALI, 2017 [Эфрон, Георгий Сергеевич. Неизвестность будущего. Дневники и письма 1940–1941 годов. С рисунками Георгия Эфрона (публикуются впервые). Изд. подготов. Коркина, Елена Баурджановна, Лосская, Вероника Константиновна, Попова, Алина Иосифовна. Москва: АСТ, РГАЛИ, 2017].
Èfron, Georgij Sergeyevich. Pis‘ma. Moskva: Dom-muzej Mariny Cvetaevoj; Bolševo: Muzej M.I. Cvetaevoj, 2002 [Эфрон, Георгий Сергеевич. Письма. Москва: Дом-музей Марины Цветаевой; Болшево: Музей М.И. Цветаевой, 2002].
Èfron, Georgij Sergeyevich. Zapiski parižanina. Dnevniki, pis’ma, literaturnye opyty 1941–1944 godov. S risunkami avtora (publikuûtsâ vpervye). Ed. Korkina, Elena Baurdžanovna, Losskaâ, Veronika Konstantinovna, Popova, Alina Iosifovna. Moskva: AST, RGALI, 2018 [Эфрон, Георгий Сергеевич. Записки парижанина. Дневники, письма, литературные опыты 1941–1944 годов. С рисунками автора (публикуются впервые). Изд. подготов. Коркина, Елена Баурджановна, Лосская, Вероника Константиновна, Попова, Алина Иосифовна. Москва: АСТ, РГАЛИ, 2018].
Efron, Gieorgij. “Z dziennika.” Sel. by Juryś, Julia. Transl. Ochab, Maryna. Zeszyty Literackie, no. 4 (92), 2005: 56–73.
Efron, Gieorgij. Dzienniki 1940–1943. Vol. 1: Rok 1940. Transl., ed. Ojcewicz, Grzegorz. Szczytno: Wydawnictwo GregArt, 2019.
Efron, Gieorgij. Dzienniki 1940–1943. Vol. 2: Rok 1941. Transl., ed. Ojcewicz, Grzegorz. Szczytno: Wydawnictwo GregArt, 2021.
Gorâeva, Tat‘âna Mikhaylovna. “Černoena belom. Strast‘ k risovaniû.” Èfron,
Georgij Sergeyevich. Neizvestnost‘ buduŝego. Dnevniki i pis‘ma 1940–1941 godov. S risunkami Georgiâ Èfrona (publikuûtsâ vpervye). Ed. Korkina, Elena Baurdžanovna, Losskaâ, Veronika Konstantinovna, Popova, Alina Iosifovna. 11–14. Moskva: AST, RGALI, 2017. [Горяева, Татьяна Михайловна. “Черное на белом. Страсть к рисованию.” Эфрон, Георгий Сергеевич. Неизвестность будущего. Дневники и письма 1940–1941 годов. С рисунками Георгия Эфрона (публикуются впервые). Изд. подготов. Коркина, Елена Баурджановна, Лосская, Вероника Константиновна, Попова, Алина Иосифовна. 11–14. Москва: АСТ, РГАЛИ, 2017].
Korkina, Elena Baurdžanovna. Losskaâ, Veronika Konstantinovna. “Avtoportret na fone odinočestva.” Èfron, Georgij Sergeyevich. Zapiski parižanina. Dnevniki, pis’ma, literaturnye opyty 1941–1944 godov. S risunkami avtora (publikuûtsâ vpervye). Ed. Korkina, Elena Baurdžanovna, Losskaâ, Veronika Konstantinovna, Popova, Alina Iosifovna. 512–518. Moskva: AST, RGALI, 2018 [Коркина, Елена Баурджановна, Лосская, Вероника Константиновна. “Автопортрет на фоне одиночества.” Эфрон, Георгий Сергеевич. Записки парижанина. Дневники, письма, литературные опыты 1941–1944 годов. С рисунками автора (публикуются впервые). Изд. подготов. Коркина, Елена Баурджановна, Лосская, Вероника Константиновна, Попова, Алина Иосифовна. 512–518. Москва: АСТ, РГАЛИ, 2018].
Korkina, Elena Baurdžanovna. Losskaâ, Veronika Konstantinovna. “Predislovie.” Èfron, Georgij Sergeyevich. Neizvestnost’ buduŝego. Dnevniki i pis’ma 1940–1941 godov. S risunkami Georgiâ Èfrona (publikuûtsâ vpervye). Ed. Korkina, Elena Baurdžanovna, Losskaâ, Veronika Konstantinovna, Popova, Alina Iosifovna. 5–10. Moskva: AST, RGALI, 2017 [Коркина, Елена Баурджановна, Лосская, Вероника Константиновна. “Предисловие.” Эфрон, Георгий Сергеевич. Неизвестность будущего. Дневники и письма 1940–1941 годов. С рисунками Георгия Эфрона (публикуются впервые). Изд. подготов. Коркина, Елена Баурджановна, Лосская, Вероника Константиновна, Попова, Алина Иосифовна. 5–10. Москва: АСТ, РГАЛИ, 2017].
Korkina, Elena Baurdžanovna. “Grustnaâ skazka — skučnaâ istoriâ.” Èfron, Georgij Sergeyevich. Pis’ma. Izdanie muzeâ M.I. Cvetaevoj v Bolševe. Kaliningrad: Luč, 1995 [Коркина, Елена Баурджановна. “Грустная сказка — скучная история.” Эфрон, Георгий Сергеевич. Письма. Издание музея М.И. Цветаевoй в Болшеве. Калининград: Луч, 1995].
Lossky, Véronique. “Préface.” Efron, Gueorgui (Murr). Journal (1939–1943). Traduit du russe par S. Goblot. Préface, notes et révision de la traduction Lossky, Véronique. Postface Bérenger, Caroline. 9–18. Genève: Éditions des Syrtes, 2014.
Moškovskij, Anatolij. “Georgij, syn Cvetaevoj.” Oktâbr’, no. 3, 1999: 130–135. http://www.synnegoria.com/tsvetaeva/WIN/mur/moshkovsk.html. Accessed 12 June 2020 [Мошковский, Анатолий. “Георгий, сын Цветаевой.” Октябрь, № 3, 1999: 130–135. http://www.synnegoria.com/tsvetaeva/WIN/mur/moshkovsk.html. Дата обращения: 12 июня 2020].
Ojcewicz, Grzegorz. “Każda droga ma kres (tragiczna przystań reemigrantki Mariny Cwietajewej w Jełabudze w świetle Dzienników Gieorgija Efrona).” Acta Neophilologica, vol. 21, no. 2, 2019: 141–158.
Ojcewicz, Grzegorz. “Marina Cwietajewa jako świadek w sprawie o zabójstwo Ignacego Reissa w świetle dwóch protokołów przesłuchania.” Studia Rossica Gedanensia, no. 5, 2018: 279–315.
Ojcewicz, Grzegorz. “Praca agenturalna stalinowskich służb specjalnych za granicą na przykładzie sprawy o zabójstwo Ignacego Reissa.” Studia Rossica Gedanensia, no. 4, 2017: 297–332.
Ojcewicz, Grzegorz. “Tajemnica zaginięcia czerwonoarmisty Gieorgija Efrona (1925–1944).” Studia Rossica Gedanensia, no. 8, 2021: 217–249.
Ojcewicz, Grzegorz. “Wstęp.” Efron, Georgij. Dzienniki 1940–1943. Vol. 1: Rok 1940. Transl., ed. Ojcewicz. Grzegorz. 7–22. Szczytno: Wydawnictwo GregArt, 2019.
Ojcewicz, Grzegorz. “Wstęp.” Efron, Georgij. Dzienniki 1940–1943. Vol. 2: Rok 1941. Transl., ed. Ojcewicz, Grzegorz. 9–16. Szczytno: Wydawnictwo GregArt, 2021.
Ojcewicz, Grzegorz. “Wstęp.” Efron, Georgij. Dzienniki 1940–1943. Vol. 3: Rok 1943. Transl., ed. Ojcewicz, Grzegorz. 11–30. Szczytno: Wydawnictwo GregArt, 2021.
Polehina, Majâ. “Èkzistencial’naâ avtobiografiâ syna poèta (svidetelstvo Georgiâ Èfrona).” Studia Rossica. Vol. 17: Dzienniki pisarzy rosyjskich. Ed. Wołodźko-Butkiewicz, Alicja. Łucewicz, Ludmiła. 369–380. Warszawa: Studia Rossica, 2006 [Полехина, Майя. “Экзистенциальная автобиография сына поэта (свидетельство Георгия Эфрона).” Studia Rossica. Vol. 17: Dzienniki pisarzy rosyjskich. Ed. Wołodźko-Butkiewicz, Alicja. Łucewicz, Ludmiła. 369–380. Warszawa: Studia Rossica, 2006].
Popova, Alina Iosifovna. “‘A zdes’ — â odin, sam s soboj, s prošlym i pereživaniâmi…’ Dnevniki, pis’ma i literaturnye opyty Georgiâ Èfrona 1941–1944 godov.” Èfron, Georgij Sergeyevich. Zapiski parižanina. Dnevniki, pis’ma, literaturnye opyty 1941–1944 godov. S risunkami avtora (publikuûtsâ vpervye). Ed. Korkina, Elena Baurdžanovna, Losskaâ, Veronika Konstantinovna, Popova, Alina Iosifovna. Moskva: AST, RGALI, 2018 [Попова, Алина Иосифовна. “‘А здесь — я один, сам с собой, с прошлым и переживаниями…’ Дневники, письма и литературные опыты Георгия Эфрона 1941–1944 годов.” Эфрон, Георгий Сергеевич. Записки парижанина. Дневники, письма, литературные опыты 1941–1944 годов. С рисунками автора (публикуются впервые). Изд. подготов. Коркина, Елена Баурджановна, Лосская, Вероника Константиновна, Попова, Алина Иосифовна. Москва: АСТ, РГАЛИ, 2018].
Ševelenko, Irina. “Recenziâ na knigu: ‘Georgij Èfron. Dnevniki’.” Kritičeskaâ massa, no. 3, 2004. https://magazines.gorky.media/km/2004/3/georgij-efron-dnevniki.html. Accessed 12 June 2020 [Шевеленко, Ирина. “Рецензия на книгу: ‘Георгий Эфрон. Дневники’.” Критическая масса, № 3, 2004. https://magazines.gorky.media/km/2004/3/georgij-efron-dnevniki.html. Дата обращения: 12 июня 2020].
Słownik rodzajów i gatunków literackich. Ed. Gazda, Grzegorz, Tynecka-Makowska, Słowinia. 191–194. Kraków: Universitas, 2006 (hasło: dziennik).
Sokolov, Mihail. “Dmitrij Sezeman: Marina Cvetaeva, Georgij Èfron i vozvraŝenie v SSSR. Čast’ 1.” https://www.svoboda.org/a/262693.html. Accessedn 17 June 2017 [Соколов, Михаил. “Дмитрий Сеземан: Марина Цветаева, Георгий Эфрон и возвращение в СССР. Часть 1.” https://www.svoboda.org/a/262693.html. Дата обращения: 17 июня 2017].
Sokolov, Mihail. “Dmitrij Sezeman: Marina Cvetaeva, Georgij Èfron i vozvraŝenie v SSSR. Čast’ 2.” https://www.svoboda.org/a/262899.html. Accessed 17 June 2017 [Соколов, Михаил. “Дмитрий Сеземан: Марина Цветаева, Георгий Эфрон и возвращение в СССР. Часть 2.” https://www.svoboda.org/a/262899.html. Дата обращения: 17 июня 2017].
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Polska
https://orcid.org/0000-0002-5909-270X
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
