Christmas Eve culinary traditions of settlers in Lower Silesia in the source materials of the Polish Ethnographic Atlas
Abstract
The text discusses the content of the source materials of the Polish Ethnographic Atlas relating to the culinary customs accompanying the celebration. Information from settlers and displaced people who came to Lower Silesia (current borders of the Lower Silesian Voivodeship) after World War II was taken into account. First of all, the researchers’ records and representations of the memory of the interviewees concerning Christmas Eve dishes eaten in their new place of residence were analyzed. These messages indicated both the process of transmission of some culinary traditions brought by the settlers and the changes taking place under the influence of intercultural contacts. The newcomers brought with them the knowledge of dishes appropriate for times of fasting. The most popular products were groats, selected vegetables (previously preserved) and forest mushrooms foraged in autumn. Despite the fact that the settlers came from different places, the dishes they prepared had almost the same composition; only the methods of their preparation and serving showed some differences. The status of these dishes was not uniform; some of them were still common during the research, while in the case of others, a gradual departure from the tradition of eating them was noticed. The impulse for these transformations was contact with people who often had very different culinary traditions.
Keywords
Christmas dishes; ritual dishes; Christmas Eve; culinary traditions; post-migration areas; Polish Ethnographic Atlas
References
Materiały źródłowe
Gajek J., oprac., 1964, Kwestionariusz-notatnik dla kartograficznych studiów etnograficznych: Ludowa kultura materialna (zagadnienia wybrane), Wrocław.
Bibliografia
Bohdanowicz J., 1993, Polski Atlas Etnograficzny – wykładnia zadań i metod pracy, w: J. Bohdanowicz, red., Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 1: Rolnictwo i hodowla, cz. 1, Wrocław, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, s. 7–49.
Burszta J., 1966, Kategorie społeczno-kulturowe ludności Ziem Zachodnich, „Przegląd Zachodni”, XXII (1), s. 79–100.
Drożdż A., 2007, Etnogeograficzny aspekt badań nad polską obrzędowością weselną na przykładzie analizy pomocy w przygotowaniu tradycyjnego pieczywa – korowaja, w: Z. Kłodnicki, A. Drożdż, red., Kultura i przestrzeń. Dawne i nowe krajobrazy kulturowe w Polsce i na Słowacji, Katowice, Wydawnictwo „Gnome”, s. 34–48.
Drożdż A., 2008, Zachowania magiczne, wróżby i prognostyki podczas wstępnych etapów wesela wiejskiego (w oparciu o materiały Polskiego Atlasu Etnograficznego), „Lud”, t. 92, s. 201–214.
Drożdż A., 2018, Re/konstrukcje codzienności. Przeszłość w materiałach źródłowych Polskiego Atlasu Etnograficznego, Gdańsk, Wydawnictwo Naukowe KATEDRA.
Jasiński J., 2006, Kwestia pojęcia Ziemie Odzyskane, w: A. Sakson, red., Ziemie Odzyskane/Ziemie Zachodnie i Północne 1945–2005. 60 lat w granicach państwa polskiego, Poznań, Instytut Zachodni, s. 15–25.
Kowalska-Lewicka A., Szromba-Rysowa Z., 1976, Pożywienie, w: M. Biernacka, B. Kopczyńska-Jaworska, A. Kutrzeba-Pojnarowa, W. Paprocka, red., Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 353–376.
Lévi-Strauss C., 2008, Trójkąt kulinarny, w: A. Chałupnik, J. Jaworska, J. Kowalska-Leader, J. Kurz, M. Szpakowska, oprac., Antropologia ciała. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 57–63.
Misztal J., 1990, Weryfikacja narodowościowa na Ziemiach Odzyskanych, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Misztal J., 1996, Wysiedlenia i repatriacja obywateli polskich z ZSRR a wysiedlenia i przesiedlenia Niemców z Polski – próba bilansu, w: H. Orłowski, A. Sakson, red., Utracona ojczyzna. Przymusowe wysiedlenia, deportacje i przesiedlenia jako wspólne doświadczenie, Poznań, Instytut Zachodni, s. 45–74.
Paprot-Wielopolska A., 2018, Żuławy i Powiśle. Kreowanie tożsamości lokalnych i regionalnych po 1989 roku, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Pieńczak A., Kłodnicki Z., Koźmińska J., 2017, Polski atlas etnograficzny – historia, osiągnięcia, perspektywy badawcze, Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Pieńczak A., 2018, The Digital Platform of the Polish Ethnographic Atlas – From Idea to Implementation, „Český lid. Etnologický časopis (Ethnological journal)”, nr 4/105, s. 459–473.
Sakson A., 1996, Socjologiczne problemy wysiedleń, w: H. Orłowski, A. Sakson, red., Utracona ojczyzna. Przymusowe wysiedlenia, deportacje i przesiedlenia jako wspólne doświadczenie, Poznań, Instytut Zachodni, s. 143–169.
Urban T., 2007, Utracone ojczyzny. Wypędzenia Niemców i Polaków w XX wieku, Warszawa, Czytelnik.
University of Silesia in Katowice Poland
https://orcid.org/0000-0002-4178-154X
dr hab. Anna Drożdż, prof. UŚ, zatrudniona w Instytucie Nauk o Kulturze w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Specjalizuje się w problematyce związanej z dziedzictwem kulturowym i kulturą tradycyjną (w szczególności obszarów wiejskich) oraz nowymi możliwościami wykorzystania i interpretowania materiałów źródłowych zgromadzonych w ramach Polskiego Atlasu Etnograficznego. Najważniejsze publikacje: Znovuzískaná území v pramenných materiálech Polského Etnografického Atlasu: vybrane příklady sociokulturních zmén v postmigračních oblastech („Národopisná revue” 2021, nr 3), Deconstruction and
self-reflection – Polish Ethnographic Atlas in the perspective of selected memory theories: anattempt at theoretical approach („Prace Etnograficzne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2019, t. 47, nr 2); Re/konstrukcje codzienności. Przeszłość w materiałach źródłowych Polskiego Atlasu Etnograficznego (Gdańsk 2018); Transport i komunikacja lądowa w materiałach źródłowych i publikacjach Polskiego Atlasu Etnograficznego – stan obecny i nowe perspektywy („Národopisný Věstník” 2018, nr 1); Poza marginesem – pamięć i reprezentacje przeszłości w materiałach źródłowych Polskiego Atlasu Etnograficznego („Studia
Etnologiczne i Antropologiczne” 2016, t. 16).
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.
