Nauczanie języka polskiego jako obcego/drugiego Kilka słów o odmianie edukacyjnej polszczyzny w szkole
Abstrakt
Artykuł przedstawia zagadnienie nauczania polszczyzny uczniów z doświadczeniem migracji. Ważnym aspektem ujętym w tekście jest również komponent kulturowy, który często stanowi czynnik determinujący dynamikę uczenia się przez uczniów polszczyzny oraz ich sukcesywną adaptację w polskiej szkole. W artykule krótko przedstawiono opracowaną przez Cumminsa genezę dychotomii kompetencji językowej, ogólną charakterystykę języka w odmianie edukacyjnej, a także potencjalne trudności, jakie uczniowie mogą napotkać podczas lekcji. Przytoczono ponadto przykłady dobrych praktyk – działań wspomagających uczenia się przez uczniów języka szkolnej edukacji (w zakresie czytania ze zrozumieniem treści, redagowania wypracowań) i nabywania umiejętności szukania praktycznych rozwiązań o charakterze uniwersalnym, które mogą być stosowane na wszystkich lekcjach.
Słowa kluczowe
edukacja uczniów z doświadczeniem migracji; nauczanie języka polskiego jako obcego/drugiego; język edukacji szkolne
Bibliografia
Białek K., Jarmuż M., Ośko K., 2015, Międzykulturowość w szkole. Poradnik dla nauczycieli i specjalistów, ORE, Warszawa.
Bucko D., Prizel-Kania A., 2012, Wędrówki po globalnej sieci, czyli o możliwościach wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnej w kształceniu językowym, „Języki Obce w Szkole”, nr 3, s. 50–55.
Bucko D., Prizel-Kania A., 2018, Edukacja polonistyczna „online” – stan obecny oraz wyzwania na przyszłość (na podstawie analizy wybranych zasobów do nauczania języka polskiego), „Roczniki Humanistyczne”, T. 66, z. 10: Glottodydaktyka, s. 7–23, http://dx.doi.org/10.18290/rh.2018.66.10-1.
Cummins J., 2008, BICS and CALP: Empirical and theoretical status of the distinction, w: Encyclopedia of language and education, eds. N. Hornberger, vol. 2: Literacy, 2nd ed., Springer Science, Business Media LLC, New York, s. 71–83, https://doi.org/10.1007/978-0-387-30424-3_36.
Gębal P.E., 2018, Podstawy dydaktyki języka polskiego jako drugiego: podejście integracyjno--inkluzyjne, Księgarnia Akademicka, Warszawa.
Gębal P.E., 2019, Dydaktyka języków obcych. Wprowadzenie, PWN, Warszawa.
Gębal P.E., Miodunka W.T., 2020, Dydaktyka i metodyka nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego, PWN, Warszawa.
Gibbons P., 2015, Scaffolding language, scaffolding learning: Teaching English language learners in the mainstream classroom, 2nd ed., Heinemann, Portsmouth, New Hampshire.
Gottlieb M., Ernst-Slavit G., 2014, Academic language in diverse classrooms: Definitions and contexts, Corwin Press Publisher, Thousand Oaks, California.
Kłakówna Z.A., Wiatr K., 2007, Nowa sztuka pisania, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków.
Krzyżyk D., Synowiec H., 2007, Podręcznik szkolny – pomoc czy przeszkoda w opanowaniu przez uczniów wiedzy i umiejętności (komunikatywność i funkcjonalność)?, Rada Języka Polskiego, https://rjp.pan.pl/konferencje-i-dyskusje-naukowe/1358-podrcznik-szkolny-pomoc-czy-przeszkoda-w-opanowaniu-przez-uczniow-wiedzy-i-umiejtnoci-dr-danuta-krzyyk-prof-helena-synowiec [dostęp: 22.11.2022].
Kuziak M., Rzepczyński S., 2008, Jak pisać?, Wydawnictwo Szkolne PWN–Wydawnictwo Park, Warszawa–Bielsko-Biała.
Lipińska E., Dąmbska G., 2018, Pisać jak z nut. Podręcznik rozwijający sprawność pisania, Universitas, Kraków.
Lipińska E., Seretny A., 2019, E|I|Ree|migracyjny język polski, „Języki Obce w Szkole”, nr 4, s. 5–10, pobrano z: https://jows.pl/brepo/panel_repo_files/2021/07/21/fnfcyg/jows-4-2019-online-calosc-0.pdf [22.11.2022].
Lipińska E., Seretny A., 2020, Język polski jako: obcy, drugi, odziedziczony, edukacyjny w Polsce i na obczyźnie – trajektorie procesu kształcenia, w: Nowe perspektywy w nauczaniu języka polskiego jako obcego. 5, red. E. Kubicka, M. Berend, A. Walkiewicz, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 15–34.
Martyniuk W., 2015, Edukacyjna sprawność językowa w ujęciu działaniowym Rady Europy, „LingVaria”, nr 2, s. 69–80.
Marzano R., Pickering D., 2014, Building academic vocabulary, Association for Supervision and Curriculum Development, Alexandria, Virginia.
Miodunka W.T., 2016, Glottodydaktyka polonistyczna: pochodzenie – stan obecny – perspektywy, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Miodunka W.T. i in., 2018, Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza, stan, perspektywy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Niesporek-Szamburska B., 2018, Kompetencja tekstotwórcza w języku odziedziczonym, czyli o kreacji i zabawie w procesie tworzenia tekstów, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2 (22): Glottodydaktyka wśród dzieci i młodzieży wobec wyzwań wielo-, transkulturowości i ruchów migracyjnych, s. 101–119, pobrano z: https://journals.us.edu.pl/index.php/PPol/article/view/9709 [22.11.2022].
Olszewska B., Surdyk-Fertsch W., Wojciechowski G., 2018, Wczoraj i dziś 6. Podręcznik do historii dla klasy szóstej szkoły podstawowej, Nowa Era, Warszawa.
Pamuła-Behrens M., 2018, Język edukacji szkolnej w integracyjnym modelu wsparcia ucznia z doświadczeniem migracji w rodzinie, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2 (22): Glottodydaktyka wśród dzieci i młodzieży wobec wyzwań wielo-, transkulturowości i ruchów migracyjnych, s. 171–186, pobrano z: https://journals.us.edu.pl/index.php/PPol/article/view/9714 [22.11.2022].
Pamuła-Behrens M., Szymańska M., 2018, Metoda JES-PL. Nauczanie języka edukacji szkolnej uczniów z doświadczeniem migracji, „Języki Obce w Szkole”, nr 2, s. 5–10, pobrano z: https://jows.pl/brepo/panel_repo_files/2021/07/21/fvx8gf/jows-2-2018-internet-0.pdf [22.11.2022].
Ruszer A., 2011, Oswoić tekst. Podręcznik kompozycji i redakcji tekstów użytkowych dla poziomu B2 i C1, Universitas, Kraków.
Schleppegrell M.J., 2004, The language of schooling: A functional linguistics perspective, Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, New Jersey.
Seretny A., 2016, Słownictwo polskie w ćwiczeniach dla obcokrajowców, Prolog, Kraków.
Seretny A., 2018, Język szkolnej edukacji w perspektywie glottodydaktycznej – zarys problematyki, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2 (22): Glottodydaktyka wśród dzieci i młodzieży wobec wyzwań wielo-, transkulturowości i ruchów migracyjnych, s. 139–156, pobrano z: https://journals.us.edu.pl/index.php/PPol/article/view/9712 [22.11.2022].
Seretny A., 2021, Polszczyzna w szkole, czyli język jako narzędzie poznania, w: Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego. Konteksty – dylematy – trendy, red. A. Seretny, E. Lipińska, Universitas, Kraków, s. 113–140.
Seretny A., Lipińska E., 2005, ABC Metodyki nauczania języka polskiego jako obcego, Universitas, Kraków.
Surdej A., Surdej B., 2018, Ćwiczenia redakcyjne 4–6. Język polski. Szkoła podstawowa, cz. 1, wyd. 2, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Surdej A., Surdej B., 2019, Ćwiczenia redakcyjne 7–8. Język polski. Szkoła podstawowa, cz. 2, wyd. 2, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Szybura A., 2016, Nauczanie polskiego i francuskiego jako języków edukacyjnych. Ujęcie porównawcze, w: O lepsze jutro studiów polonistycznych w Polsce, red. I. Janowska, P.E. Gębal, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 245–258.
Zwiers J., 2008, Building academic language. Essential practices for content classrooms, Jossey--Bass, San Francisco.
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-6940-7648
Anna Mikulska – doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, absolwentka filologii polskiej (specjalność: nauczanie języka polskiego jako obcego i drugiego) na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 2022 roku obroniła pracę doktorską dotyczącą procesu nabywania polszczyzny przez chińskich uczniów, napisaną pod opieką dr hab. Anny Seretny, prof. UJ. Stypendystka Fundacji Kościuszkowskiej (2021–2022). Jej zainteresowania naukowe obejmują nauczanie języka polskiego jako obcego i drugiego dzieci oraz młodzieży
z doświadczeniem migracji. Autorka kilku artykułów naukowych. Współpracuje między innymi z Zespołem Obsługi Placówek Oświatowych w gminie Lesznowola, Ośrodkiem Rozwoju Edukacji w Warszawie (ORE) oraz amerykańską szkołą PS 34 im. Olivera Perry’ego w Nowym Jorku.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
