„Ojczyzna" Marka Grechuty jako asumpt do rozmowy  o wybranych polskich kulturemach  i wartościach narodowych na lekcjach języka polskiego

Katarzyna Gryncewicz; Paulina Pawlik

doi:10.31261/TPDJP.2023.32.10

Published: 2023-09-28

Vol. 32 (2023)

A Song “Ojczyzna” by Marek Grechuta as an Impulse to Talk about Selected Culturemes and National Values in Polish Language Lessons

Katarzyna Gryncewicz

, Paulina Pawlik

Section: Language Education

https://doi.org/10.31261/TPDJP.2023.32.10

Abstract

The article draws attention to the need of developing the cultural competence of pupils who have experienced migration as a factor affecting their everyday functioning in the space of a Polish school. The considerations are conducted around the culturemes which Katarzyna Gryncewicz, Paulina Pawlik identify in Marek Grechuta’s song “Ojczyzna” [Homeland]. This theoretical approach is complemented by a lesson proposal in which analysis of sung poetry and selected well-known Polish literature becomes a starting point for a discussion on the different ways in which students in a multicultural class conceptualize the concept of homeland. A lesson like this, based on methods of inclusive education, is aimed at shaping a tolerant and empathetic attitude towards representatives of other countries.

Keywords:

cultureme , student/pupil with migration experience , inclusive education , Polish language , Polish literature , Marek Grechuta

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Gryncewicz, K., & Pawlik, P. (2023). A Song “Ojczyzna” by Marek Grechuta as an Impulse to Talk about Selected Culturemes and National Values in Polish Language Lessons. Z Teorii I Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego, 32, 1–28. https://doi.org/10.31261/TPDJP.2023.32.10

Cited by / Share

References

Adalberg S., oprac., 1889–1894, Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, Drukarnia Emila Skiwskiego, Warszawa.
Google Scholar

Bartmiński J., 1993, Polskie rozumienie ojczyzny i jego warianty, w: Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, red. J. Bartmiński, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin, s. 23–48.
Google Scholar

Barwicki W., 1917, Juliusz Słowacki [litografia], w: Gwiazdy myśli polskiej: 36 portretów rysowanych przez Wł. Barwickiego, z. 2, nakład i własność Litografii A. Jarzyńskiego, Lublin, https://polona.pl/item-view/2ab458e3-95f0-4f53-b6c5-e9896f4742a8?page=2 [dostęp: 28.12.2022].
Google Scholar

Błażejewska M., 2020, Sposoby wykorzystania piosenki w nauczaniu języka polskiego jako obcego/drugiego, w: Ludyczność w (glotto)dydaktyce, red. M. Biernacka, P. Kaźmierczak, A. Banach, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 211–221.
Google Scholar

Bralczyk J., 2015, 500 zdań polskich, Wydawnictwo Agora, Warszawa.
Google Scholar

Burkhardt H., 2008, Kulturemy i ich miejsce w teorii przekładu, „Język a Kultura”, T. 20, s. 197–209, pobrano z: https://wuwr.pl/jk/article/view/664/641 [28.07.2023].
Google Scholar

Burkhardt H., Łaziński M., Nagórko A., 2004, Dystynktywny słownik synonimów, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Chrostowska S., 2015, Piosenka na lekcji języka polskiego dla dzieci cudzoziemskich, „Kwartalnik Polonicum”, nr 20, s. 18–21.
Google Scholar

Chrzanowska I., Jachimczak B., 2018, Uczeń z doświadczeniem migracji w edukacji. Diagnoza potrzeb i obszary wsparcia w ramach edukacji włączającej – uczeń cudzoziemski, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej”, nr 21, s. 87–102, https://doi.org/10.14746/ikps.2018.21.05.
Google Scholar

Cudak R., Hajduk-Gawron W., Madeja A., 2022, Poezję umieliśmy kiedyś na wyrywki?, w: Na wyrywki. 100 cytatów w polskiej poezji, które powinien znać także cudzoziemiec, red. R. Cudak, W. Hajduk-Gawron, A. Madeja, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 8–12.
Google Scholar

Dzwon „Zygmunta” na wieży Katedralnej [pocztówka], 1912, Wydawnictwo Zarządu głównego Towarzystwa Szkoły Ludowej, Kraków, https://polona.pl/item-view/dabccf22-931d-402e-b7c2-cc9cc6b6a9f6?page=0 [dostęp: 28.12.2022].
Google Scholar

Firkowska-Mankiewicz A., 2012, Edukacja włączająca zadaniem na dziś dla polskiej szkoły, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa.
Google Scholar

Fleischer M., 1998, System polskich symboli kolektywnych. Wyniki badań empirycznych, „Język a Kultura”, T. 12, Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, red. J. Anusiewicz, J. Bartmiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 308–335.
Google Scholar

Gąsiorowski B., 1855, [Widok kościoła katedralnego na Wawelu od północy (stan z roku 1809)] [rys.], Kraków, https://polona.pl/item-view/bc687ce0-709c-4901-938a-4a7b538405d8?page=0 [dostęp: 21.01.2023].
Google Scholar

Grechuta M., 1994, Ojczyzna, w: Tenże, Dziesięć ważnych słów, Pomaton EMI, CD.
Google Scholar

Grechuta M., [2023], Ojczyzna, w: Śpiewnik 66., Biblioteka Piosenki, pobrano z: https://bibliotekapiosenki.pl/strona/pliki/pdf/lekcja_spiewania_66.pdf [19.01.2023], s. 34.
Google Scholar

Kapuściński R., 2006, Ten Inny, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar

Kłoskowska A., 2005, Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

krakowskim targiem [hasło], Wielki Słownik Języka Polskiego, https://wsjp.pl/haslo/podglad/5659/krakowskim-targiem [dostęp: 26.03.2023].
Google Scholar

Kraków. Rynek. Sukiennice = boulevard universale [pocztówka], „Akropol”, Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich, Kraków, https://polona.pl/item-view/3902fda8-7c55-4a08-8d25-9e351f554169?page=0 [dostęp: 21.01.2023].
Google Scholar

Kraszewski J.I., 1890, Stańczyk. Biografia, w: Tenże, Nowele, obrazki i fantazye, układ i wstęp P. Chmielowski, Lewental, Warszawa, s. 177–182.
Google Scholar

Kroeber A.L., Kluckhohn C., 1952, Culture. A Critical Review of Concepts and Definitions, Peabody Museum Press, Cambridge, Massachusetts.
Google Scholar

Krzesz-Męcina, [1895–1949], Adam Mickiewicz [portret], Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich, Kraków, https://polona.pl/item-view/b32dfcba-5a31-4bb8-8e05-3722a6e10508?page=0 [dostęp: 21.02.2023].
Google Scholar

Krzyżanowski K., 1864, Ignacy Krasicki [portret], „Tygodnik Ilustrowany”, nr 249, s. 241, https://polona.pl/item-view/5b544ced-2b2a-4e4a-907c-d03df9fefcfb?page=0 [dostęp:
Google Scholar

01.2023].
Google Scholar

Lanckorońska K., 2001, Wspomnienia wojenne. 22 IX 1939–5 IV 1945, wyd. 3., Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar

Lipińska E., 2006, Czynniki wpływające na proces uczenia się, w: Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego, red. E. Lipińska, A. Seretny, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków, s. 57–77.
Google Scholar

Litwo, ojczyzno moja…, 1998, Filmpolski.pl. Internetowa Baza Filmu Polskiego, https://www.filmpolski.pl/fp/index.php?film=429919 [dostęp: 19.01.2023].
Google Scholar

Maciołek M., Kalisz A., 2018, „Piosenka jest dobra na wszystko”, czyli o wykorzystaniu utworów słowno-muzycznych na zajęciach z języka polskiego jako obcego, w: Polonistyka w XXI wieku między lokalnym a globalnym praca zbiorowa z okazji 190-lecia filologii polskiej na Uniwersytecie Lwowskim, INKOS, Kijów, s. 233–247.
Google Scholar

Markiewicz H., Romanowski A., 2005, Skrzydlate słowa. Wielki słownik cytatów polskich i obcych, wyd. nowe, popr. i znacznie rozsz., Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Matejko J., 1864, X. Piotr Skarga [pocztówka], „Akropol”, Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich, Kraków, https://polona.pl/item-view/52400a96-a8d3-4bfb-a22f-0a92be65fc7a?page=0 [dostęp: 21.01.2023].
Google Scholar

Matejko J., [1927–1936], Kazanie X. Skargi [pocztówka], „Akropol”, Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich, Kraków, https://polona.pl/item-view/f517c521-67b1-4a2a-8992-75de33c8c09b?page=0 [dostęp: 19.01.2023].
Google Scholar

Mickiewicz A., 1986, Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem, Książka i Wiedza, Warszawa.
Google Scholar

Mieczkowski J., 1900, [portret Henryka Sienkiewicza], [fot.], https://polona.pl/item-view/a83442e3-507c-4792-86e5-a74bc9183b4a?page=0 [dostęp: 21.01.2023].
Google Scholar

Miodunka W. i in., red., 2018, Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza – stan – perspektywy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Nagórko A., 1994, Z problemów etnolingwistyki – jak porównywać języki i kultury?, „Poradnik Językowy”, nr 4, s. 4–14.
Google Scholar

ojczyzna [hasło], Wielki Słownik Języka Polskiego, https://wsjp.pl/haslo/podglad/9054/ojczyzna/4179182/kraj [dostęp: 21.01.2023].
Google Scholar

Oksaar E., 1988, Kulturemtheorie. Ein Beitrag zur Sprachverwendungsforschung, Vandenhoeck und Ruprech, Göttingen.
Google Scholar

Piechocki R., 2022, Muzyka, pieśni i piosenki w procesie nauczania i uczenia się języka polskiego jako drugiego w szkole podstawowej, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”, T. 21, s. 109–128, https://doi.org/10.18276/sj.2022.21-08.
Google Scholar

Pisarek W., 2002, Polskie słowa sztandarowe i ich publiczność, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Rabiej A., 2017, Edukacja włączająca wobec różnorodności językowej i kulturowej uczniów, w: Każdy uczeń jest ważny. Indywidualizacja na lekcji języka polskiego, red. A. Janus--Sitarz, Universitas, Kraków, s. 217–238.
Google Scholar

Rak M., 2015, Co to jest kulturem?, „LingVaria”, nr 2 (20), s. 305–316, https://doi.org/10.12797/LV.10.2015.20.23.
Google Scholar

Róg M., Róg D., 2017, Literatura dziecięca jako element kształtowania poczucia tożsamości narodowej i bezpieczeństwa kulturowego, „Rocznik Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy”, T. 17, s. 358–381.
Google Scholar

Rzewuski W., [1864–1874], [Obraz Jana Matejki zatytułowany Stańczyk] [fot.], https://polona.pl/item-view/1dced416-6730-4431-b021-d7fec46ce439?page=0 [dostęp: 21.01.2023].
Google Scholar

Seretny A., 2021, Polszczyzna w szkole, czyli język jako narzędzie poznania, w: Dydaktyka języka polskiego jako nierodzimego. Konteksty – dylematy – trendy, red. A. Seretny, E. Lipińska, Universitas, Kraków, s. 113–140.
Google Scholar

Sienkiewicz H., 1974, Pan Wołodyjowski, Wolne Lektury, https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/pan-wolodyjowski.html [dostęp: 28.08.2023].
Google Scholar

Słowacki J., 1983, Testament mój, w: Tenże, Dzieła wybrane, T. 1, Liryki i powieści poetyckie, red. J. Krzyżanowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 44–45.
Google Scholar

Szafraniec K., 2014, Kultura polska w przekładzie. Problemy ekwiwalencji, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 21, s. 343–401, pobrano z: https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.hdl_11089_8793/c/35Szafraniec.pdf [28.07.2023].
Google Scholar

Szymańska M., Pamuła-Behrens M., 2021, Metoda JES-PL jako wsparcie w rozwijaniu języka edukacji szkolnej uczniów z doświadczeniem migracji, w: Lekcja POLSKI(ego). Praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku, red. A. Gis i in., T. 2, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 279–294.
Google Scholar

Taboł S., 2011, Nazwy miejscowości, nazwiska i imiona polskie w podręcznikach do nauki języka polskiego jako obcego, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, nr 3, s. 81–98.
Google Scholar

Tylor E., 1896, Cywilizacja pierwotna, przekł. Z.A. Kowerska, ze wstępem i dodatkami, dotyczącymi rzeczy słowiańskich, a zwłaszcza polskich oraz życiorysem autora przez Jana Karłowicza, Wydawnictwo „Głosu”, Warszawa.
Google Scholar

Wegner T., 2021, Muzyka w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Polska playlista w praktyce glottodydaktycznej, w: Bezdroża glottodydaktyki polonistycznej. Studia, rozprawy i szkice, red. G. Leszczyński, A. Zieniewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 263–278.
Google Scholar

Wierzbicka A., 2007, Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar

Zarzycka G., 2008, Opis pedagogiki zorientowanej na rozwój kompetencji i wrażliwości interkulturowej, w: W poszukiwaniu nowych rozwiązań. Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, red. W. iodunka, A. Seretny, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 63–77.
Google Scholar

Zarzycka G., 2019, Kulturemy polskie – punkt widzenia, techniki ich wydobywania i negocjowania. Stosowanie perspektywy etnolingwistycznej w glottodydaktyce polonistycznej, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 26, s. 425–441, https://doi.org/10.18778/0860-6587.26.29.
Google Scholar

Katarzyna Gryncewicz

gryncewiczkatarzyna@op.pl
https://orcid.org/0000-0003-1033-252X

Affiliation:

University of Silesia in Katowice Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Katarzyna Gryncewicz – student of the third year of BA studies in Polish philology at the University of Silesia in Katowice. Participant of project classes (Glotto)dydaktyka polonistyczna – uczeń z doświadczeniem migracji na lekcji języka polskiego [(Glotto)didactics of Polish studies – students with the experience of migration in Polish language lessons] carried out at the University of Silesia as part of the contest called Współmyślenie w humanistyce [Thinking Together in the Humanities]. Her scholarly interests focus on didactics and glottodidactics of Polish, as well as the possibility of individualizing the teaching process for students with special educational need.

Paulina Pawlik

https://orcid.org/0000-0001-5724-7547

Affiliation:

Uniwersytet Śląski w Katowicach Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

Paulina Pawlik – student of the third year of BA studies in Polish philology at the University of Silesia in Katowice. Participant of project classes (Glotto)dydaktyka polonistyczna – uczeń z doświadczeniem migracji na lekcji języka polskiego [(Glotto)didactics of Polish studies – students with the experience of migration in Polish language lessons] carried out at the University of Silesia as part of the contest called Współmyślenie w humanistyce [Thinking Together in the Humanities]. Her scholarly interests focus on issues related to Polish glottodidactics and inclusive education.

Vol. 32 (2023)
Published: 2023-12-31

ISSN: 0208-5011

eISSN: 2353-9577

10.31261/TPDJP

Publisher

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Submit