Dobrostan zwierząt gospodarskich w PRL
Abstrakt
Przedmiotem niniejszej analizy są warunki bytowania zwierząt w hodowli wielkostadnej w czasach PRL oraz to, jakie odbicie znajdowały one w ówczesnym dyskursie hodowlanym i zootechnicznym. Moim celem jest zrozumienie, czym były tak zwane dobre praktyki w hodowli przed upowszechnieniem się pojęcia dobrostanu i jak rozumiano wówczas właściwą opieką nad zwierzętami gospodarskimi. Dowodzę, że ewolucja praktyk hodowli pociągała za sobą zmiany w dyskursie hodowlanym, a zwłaszcza w retoryce stosowanej do opisu nie-ludzkich zwierząt i ich relacji z ludźmi. Próbuję zarazem wyznaczyć czasowe cezury definiujące przesunięcia dyskursywne, które ukształtowały późniejsze praktyki hodowlane. Artykuł pozwala ukazać warunki życia zwierząt gospodarskich w tamtej epoce, ale także „wejść w głowy” ludzi zajmujących się, bezpośrednio lub pośrednio, tworzeniem i nadzorowaniem ich dobrostanu. Uchwycenie, co rozumieli oni pod pojęciem dobrej opieki nad zwierzętami wydaje się fundamentalne dla prześledzenia zmian, jakie zaszły w opisywaniu relacji między ludźmi a zwierzętami hodowlanymi w czasie ostatnich 70 lat.
Słowa kluczowe
Zwierzęta gospodarskie; dobrostan; historia zwierząt; socjalizm; PGR; przemysłowa hodowla zwierząt
Bibliografia
Baratay, Éric. Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii. Gdańsk: Wydawnictwo w Podwórku, 2014.
Cena, Mieczysław. „Zoohigieniczne aspekty etologii zwierząt gospodarskich”. Przegląd Hodowlany, nr 9 (1971): 22–25.
Domańska, Ewa. „Historia ratownicza”. Teksty Drugie, nr 5 (2014): 12–26.
Domańska, Ewa. „Historia zwierząt”. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 3/4 (2016): 322–331.
Domański, Andrzej. Założenia i organizacja procesów produkcyjnych na fermie przemysłowego tuczu trzody chlewnej typu Schmidt-Ankum na przykładzie PGR Graniczna. Praca magisterska. Warszawa: Instytut Ekonomiki i Organizacji Produkcji Zwierzęcej, 1976.
Dzun, Włodzimierz. PGR w rolnictwie polskim w latach 1944–1990. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, 1991.
Fleischman, Thomas. Communist Pigs: An Animal History of East Germany’s Rise and Fall. Seattle: University of Washington Press, 2020.
Fudge, Erica. „A Left-Handed Blow: Writing the History of Animals”. In Representing Animals: Theories of Contemporary Culture, ed. by Nigel Rothfels, 3–18. Bloomington: Indiana University Press, 2002.
Głowacka, Janina. Monografia chlewni zarodowych w Państwowym Ośrodku Hodowli Zarodowej w Dobrzyniewie, powiat Wyrzysk. Praca dyplomowa. Warszawa: Zespół Hodowli Trzody Chlewnej, Akademia Rolnicza w Warszawie, 1973.
Gzyra, Dariusz. Dziękuję za świńskie oczy. Jak krzywdzimy zwierzęta. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2018.
Jarosz, Dariusz. „Mięso”. Polska 1944/45–1989. Studia i materiały, t. 17 (2019): 313–330.
Jarosz, Dariusz. „Obrazy okrucieństwa. Wstęp do badań nad traktowaniem bydła i trzody chlewnej w Polsce Ludowej na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w.”. Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych, t. 80 (2019): 369–384.
Jeske, Włodzimierz. „Kierunki technologii i mechanizacji w dużych pomieszczeniach inwentarskich”. Przegląd Hodowlany, nr 17 (1970): 4–5.
Joy, Melanie. Why We Love Dogs, Eat Pigs, and Wear Cows: An Introduction to Carnism. San Francisco: Conari Press, 2009.
Kurowski, Włodzimierz. Badania aktualnego stanu i perspektyw rozwoju przemysłowych ferm opasu młodego bydła rzeźnego podległych CZPPGR. Praca magisterska. Warszawa: Instytut Hodowli i Technologii Produkcji Zwierzęcej, Akademia Rolnicza w Warszawie, 1977.
„Przyjęliśmy nowoczesną formę, ale nie wypełniliśmy jej nowoczesną treścią – rozmowa z prof. Jerzym Mazurczakiem”. Przegląd Hodowlany, nr 2 (1976): 2–5.
Seremak-Bulge, Jadwiga. Przyczyny i skutki uprzemysłowienia produkcji zwierzęcej w Polsce. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnej i Gospodarki Żywnościowej, 1985.
Waźbiński, Apolinary. „Zdrowotność zwierząt w budynkach nowych typów”. Przegląd Hodowlany, nr 4 (1969): 20–21.
Wiśniewska, Janina. Usprawnienie procesu produkcyjnego w rzeźni kurcząt Warszawskich Zakładów Drobiarskich przez jej modernizację i poprawę organizacji pracy. Praca magisterska. Warszawa: Instytut Ekonomiki i Organizacji Gospodarstw Rolnych, 1974.
Woś, Augustyn. Rozwój i postęp w rolnictwie polskim. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0001-9678-2163
Gabriela Jarzębowska – doktor nauk humanistycznych, badaczka zajmująca się antropozoologią i humanistyką środowiskową. Laureatka konkursu Preludium 14 Narodowego Centrum Nauki (2018), stypendystka Komisji Fulbrighta na Wesleyan University (2018–2019), short time visiting scholar na Uniwersytecie w Linköping i na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Cruz. Członkini European Association for Critical Animal Studies (EACAS) oraz autorka wielu tekstów naukowych, publikowanych m.in. w „Journal for Critical Animal Studies”, „Society & Animals”, „Tekstach Drugich” i „Praktyce Teoretycznej”. Wygłaszała wykłady gościnne m.in. na Uniwersytecie Stanforda, Wesleyan University i w Rachel Carson Centre. Jej doktorat Czystka gatunkowa. Tępienie szczurów jako praktyka kulturowa otrzymał nagrodę główną w IX edycji Konkursu im. Inki Brodzkiej-Wald na pracę doktorską z dziedziny humanistyki dotyczącą współczesności. E-mail: gabriela.jarzebowska@al.uw.edu.pl.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
