O logice zwierzęcych umweltów. Subiektywna teraźniejszość zwierząt, czyli zoosemiotyka wyboru i uczenia się
Abstrakt
Naszym celem w niniejszym badaniu jest wykazanie wzajemnych relacji między klasami znaków, mechanizmami uczenia się i rodzajami umweltów. Jest to konieczne, aby opisać i zrozumieć zwierzęce sposoby tworzenia znaczeń w kontekście różnych form semiozy. Twierdzimy, że semioza występuje tylko w teraźniejszości, w subiektywnym Teraz. Prezentujemy powiązanie umweltu wegetatywnego, zwierzęcego, społecznego i kulturowego z odpowiednimi klasami znaków i mechanizmów uczenia się (imprinting, warunkowanie, imitacja, konwencja). Sformułujemy także dwie ogólne reguły rozwoju semiotycznego, charakteryzujące ontogenezę umweltu.
Słowa kluczowe
animal cognition; biosemiotics; meaning-making in animals; semiosis; types of umwelt
Bibliografia
Baer, Karl Ernst von. „Welche Auffassung der lebenden Natur ist die richtige? Und wie ist diese Auffassung auf die Entomologie anzuwenden?”. In Karl Ernst von Baer. Reden gehalten in wissenschaflichen Versammlungen und kleinere Aufsatze vermischten Inhalts, 237–284. Bd. 1. St. Petersburg: H. Schmitzdorff, 1864.
Bateson, Patrick, and Kevin N. Laland. „Tinbergen’s four questions: An appreciation and an update”. Trends in Ecology and Evolution, vol. 28, issue 12 (2013): 712–718.
Brentari, Carlo. Jakob von Uexküll: The Discovery of the Umwelt between Biosemiotics and Theoretical Biology. Berlin: Springer, 2015.
Bruneau, Thomas J. „Subjective time, social interaction, and personal identity”. In Interaction and Identity, ed. by Hartmut B. Mokros, 97–115. Information and Behaviour, vol. 5. New Brunswick: Transaction Publishers, 1996.
Bruneau, Thomas J. „Time, change, and sociocultural communication: A chronemic perspective”. Sign Systems Studies, vol. 35, no. 1/2 (2007): 89–117.
Burghardt, Gordon M. „Amending Tinbergen: A fifth aim for ethology”. In Anthropomorphism, Anecdotes, and Animals, ed. by Robert W. Mitchell, Nicholas S. Thompson, and H. Lyn Miles, 254–276. Albany: State University of New York Press, 1997.
Burghardt, Gordon M. The Genesis of Animal Play: Testing the Limits. Cambridge: MIT Press, 2005.
Coursil, Jacques. „Hidden principles of improvisation”. Sign Systems Studies, vol. 43, no. 2/3 (2015): 226–234.
Deacon, Terrence. „The aesthetic faculty”. In The Artful Mind: Cognitive Science and the Riddle of Human Creativity, ed. by Mark Turner, 21–53. Oxford: Oxford University Press, 2006.
Deacon, Terrence. „The symbol concept”. In The Oxford Handbook of Language Evolution, ed. by Kathleen R. Gibson and Maggie Tallerman, 393–405. Oxford: Oxford University Press, 2011.
Deacon, Terrence. The Symbolic Species: The Co-Evolution of Language and the Human Brain. London: Penguin, 1997.
Deely, John. „The semiotic animal”. In Semiotics 2003: Semiotics and National Identity, ed. by Rodney Williamson, Leonard G. Sbrocchi, and John Deely, 111–126. New York: Legas, 2005.
Eco, Umberto. Kant and the Platypus: Essays on Language and Cognition. San Diego: Harcourt, 1999.
Eco, Umberto. A Theory of Semiotics. Bloomington: Indiana University Press, 1976.
Esbjörn-Hargens, Sean. „Animal worlds: The importance of biosemiotics for integral ecology”. In The Variety of Integral Ecologies: Nature, Culture, and Knowledge in the Planetary Era, ed. by Sam Mickey, Sean Kelly, and Adam Robbert, 279–302. Albany: State University of New York Press, 2017.
Fraser, Julius Thomas. „The extended umwelt principle: Uexküll and the nature of time”. Semiotica, issue 134 (2001): 263–273.
Fraser, Julius Thomas. Time as Conflict: A Scientific and Humanistic Study. Basel: Birkhauser Verlag, 1978.
Fraser, Julius Thomas. Time, Conflict, and Human Values. Urbana: University of Illinois Press, 1999.
Galantucci, Bruno, and Simon Garrod, eds. Experimental Semiotics: Studies on the emergence and evolution of human communication. Amsterdam: John Benjamins, 2012.
Grandin, Temple, and Catherine Johnson. Animals in Translation: Using the Mysteries of Autism to Decode Animal Behavior. New York: Scribner Books, 2005.
Hoffmeyer, Jesper. Biosemiotics: An Examination into the Signs of Life and the Life of Signs. Scranton: Scranton University Press, 2008.
Hoffmeyer, Jesper. „Semiotic aspects of biology: Biosemiotics”. In Semiotics: A Handbook on the Sign-Theoretic Foundations of Nature and Culture, ed. by Roland Posner, Klaus Robering, and Thomas A. Sebeok, 2643–2666. Vol. 3. Berlin: Walter de Gruyter, 2003.
James, William. The Principles of Psychology. New York: H. Holt and Company, 1893.
Kashima, Yoshihisa, and Nick Haslam. „Explanation and interpretation: An invitation to experimental semiotics”. Journal of Theoretical and Philosophical Psychology, vol. 28, issue 1 (2007): 234–256.
Kull, Kalevi. „The biosemiotic concept of the species”. Biosemiotics, vol. 9, issue 1 (2016): 61–71.
Kull, Kalevi. „Foundations for ecosemiotic deep ecology”. In The Space of Culture – the Placeof Nature in Estonia and Beyond, ed. by Tiina Peil, 69–75. Tartu: Tartu University Press, 2011.
Kull, Kalevi. „Semiosis stems from logical incompatibility in organic nature: Why biophysics does not see meaning, while biosemiotics does”. Progress in Biophysics and Molecular Biology, vol. 119, issue 3 (2015): 616–621.
Kull, Kalevi. „Umwelt and modelling”. In The Routledge Companion to Semiotics, ed. by Paul Cobley, 43–56. London: Routledge, 2010.
Kull, Kalevi. „Zoosemiotics is the study of animal forms of knowing”. Semiotica, issue 198 (2014): 47–60.
Kull, Kalevi, and Peeter Torop. „Biotranslation: Translation between umwelten”. In Readings in Zoosemiotics, ed. by Timo Maran, Dario Martinelli, and Aleksei Turovski, 411–425. Berlin: De Gruyter Mouton, 2011.
Magnani, Lorenzo. „Naturalizing logic: Errors of reasoning vindicated: Logic reapproaches cognitive science”. Journal of Applied Logic, vol. 13, issue 1 (2015): 13–36.
Magnus, Riin. „Time-plans of the organisms: Jakob von Uexküll’s explorations into the temporal constitution of living beings”. Sign Systems Studies, vol. 39, no. 2/4 (2011): 37–57.
Maran, Timo, Dario Martinelli, and Aleksei Turovski, eds. Readings in Zoosemiotics. Berlin: De Gruyter Mouton, 2011.
Marler, Peter. „Affective and symbolic meaning: Some zoosemiotic speculations”. In Sight, Sound, and Sense, ed. by Thomas A. Sebeok, 113–123. Bloomington: Indiana University Press, 1978.
Martinelli, Dario. A Critical Companion to Zoosemiotics: People, Paths, Ideas. Berlin: Springer, 2010.
Mendelson, Tamra C., Courtney L. Fitzpatrick, Mark E. Hauber, Charles H. Pence, Rafael L. Rodriguez, Rebecca J. Safran, Caitlin A. Stern, and Jeffrey R. Stevens. „Cognitive phenotypes and the evolution of animal decisions”. Trends in Ecology & Evolution, vol. 31, issue 11 (2016): 850–859.
Michon, John A., Janet L. Jackson, and René J. Jorna. „Semiotic aspects of psychology: Psychosemiotics”. In Semiotics: A Handbook on the Sign-Theoretic Foundations of Nature and Culture, ed. by Roland Posner, Klaus Robering, and Thomas A. Sebeok, 2722–2758. Vol. 3. Berlin: Walter de Gruyter, 2003.
Moore, Bruce R. „The evolution of learning”. Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society, vol. 79, issue 2 (2004): 301–335.
Müller, Andreas, and Joachim R. Wolff. „Semiotische Aspekte der Neurophysiologie: Neurosemiotik”. In Semiotics: A Handbook on the Sign-Theoretic Foundations of Nature and Culture, ed. by Roland Posner, Klaus Robering, and Thomas A. Sebeok, 2667–2698. Vol. 3. Berlin: Walter de Gruyter, 2003.
Nagel, Thomas. „What is it like to be a bat?”. The Philosophical Review, vol. 83, issue 4 (1974): 435–450.
Nemirovsky, Paul. Aesthetic Forms of Expression as Information Delivery Units. MSc thesis. Cambrigde: Massachusetts Institute of Technology, 1999.
Nemirovsky, Paul, and Glorianna Davenport. „Aesthetic forms of expression as information delivery units”. In Language, Vision, and Music: Selected Papers from the 8th International Workshop on the Cognitive Science of Language Processing, Galway, Ireland 1999, ed. by Paul Mc Kevitt, Seán Ó. Nualláin, and Conn Mulvihill, 255–270. Amsterdam: John Benjamins, 2002.
Pöppel, Ernst. „The brain’s way to create »nowness«”. In Time, Temporality, Now: Experiencing Time and Concepts of Time in an Interdisciplinary Perspective, ed. by Harald Atmanspacher and Eva Ruhnau, 107–120. Berlin: Springer-Verlag, 1997.
Pöppel, Ernst, and Yan Bao. „Temporal windows as a bridge from objective to subjective time”. In Subjective Time: The Philosophy, Psychology, and Neuroscience of Temporality, ed. by Valtteri Arstila and Dan Lloyd, 241–262. Cambridge: MIT Press, 2014.
Rattasepp, Silver, and Kalevi Kull. „The semiotic species: Deelying with animals in philosophy”. The American Journal of Semiotics, vol. 32, issue 1/4 (2016): 35–48.
Rodríguez Higuera, Claudio J., and Kalevi Kull. „The biosemiotic glossary project: The semiotic threshold”. Biosemiotics, vol. 10, issue 1 (2017): 109–126.
Sebeok, Thomas A. „»Animal« in biological and semiotic perspective”. In What is an Animal?, ed. by Tim Ingold, 63–76. London: Unwin Hyman, 1988.
Sebeok, Thomas A. Essays in Zoosemiotics. Toronto: Toronto Semiotic Circle, 1990.
Sebeok, Thomas A. Perspectives in Zoosemiotics. The Hague: Mouton, 1972.
Sebeok, Thomas A., ed. Animal Communication: Techniques of Study and Results of Research. Bloomington: Indiana University Press, 1968.
Sebeok, Thomas A., ed. How Animals Communicate. Bloomington: Indiana University Press, 1977.
Tulving, Endel. „Chronesthesia: Conscious awareness of subjective time”. In Principles of Frontal Lobe Functions, ed. by Donald T. Stuss and Robert T. Knight, 311–325. New York: Oxford University Press, 2002.
Uexküll, Jakob von. A Foray into the Worlds of Animals and Humans, with A Theory of Meaning. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2010 [1934].
Uexküll, Jakob von. Theoretische Biologie. Berlin: Verlag von Julius Springer, 1928.
Varela, Francisco J. „The specious present: A neurophenomenology of time consciousness”. In Naturalizing Phenomenology: Issues in Contemporary Phenomenology and Cognitive Science, ed. by Jean Petitot, Francisco J. Varela, Bernard Pachoud, and Jean-Michel Roy, 266–314. Stanford: Stanford University Press, 1999.
Vehkavaara, Tommi. „Extended concept of knowledge for evolutionary epistemology and for biosemiotics: Hierarchies of storage and subject of knowledge”. In Emergence, Complexity, Hierarchy, Organization, ed. by George L. Farre and Tarkko Oksala, 207–216. Espoo: Finnish Academy of Technology, 1998.
Weber, Andreas. The Biology of Wonder: Aliveness, Feeling and the Metamorphosis of Science. Gabriola Island: New Society Publishers, 2016.
Uniwersytet w Tartu Estonia
Kalevi Kull – profesor biosemiotyki na Uniwersytecie w Tartu w Estonii. Jego badania skupiają się na splocie biologii i semiotyki. Studiował biologię i pracował w dziedzinie biologii teoretycznej i ekologii terenowej, a w ostatnich dziesięcioleciach zajmował się semiotyką. Jego misją jest kultura ekologiczna. Autor m.in. prac: Jakob von Uexküll: A Paradigm for Biology and Semiotics (2001), Towards a Semiotic Biology: Life is the action of Signs (2011), On Theoretical Biology: Life Science between Mathematics and Semiotics (2019).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
