Realizacja struktury opisu na podstawie wypowiedzi ustnych i pisanych osób z uszkodzonym słuchem
Abstract
In addition to limiting the perception of sound stimuli, hearing impairment can affect human functioning in various spheres of life: including physical, mental, and social ones; at the same time, it might affect the development of communication and, above all, language skills as well. The results of scientific research briefly presented in the introductory part of this article report on the varying severity of these difficulties. Then, on the basis of the secondary literature, the principles of creating spoken and written texts are discussed. In the following part, the characteristic features of narrative forms of expression are listed, especially description, which is significantly different from the story. Next, the results of our own research on the ability to structure description based on the oral and written statements of 12 students with varying degrees of hearing loss are presented. Based on the collected material, it was noticed that the composition of written texts produced by the people with hearing disabilities are more thoughtful, more complex and more complete, although they also contain stylistic and linguistic errors. A significant number of people also used such sentences which clearly finish and/or summarise their descriptions. Spoken texts are short and concise, which is most noticeable in listing the distinctive elements or parts of a provided illustration, or individual features of one’s appearance. There are also fewer texts in which the emotions of travellers are noticed and described. Single sentences and extended single sentences prevail. Moreover, features typical of spoken language are present as well. Finally, there are some difficulties in building a compositionally and logically correct statement.
References
Awramiuk, E. (2001). Wpływ składni polszczyzny mówionej w wypowiedziach pisemnych uczniów. W: H. Sędziak (red.), Polszczyzna Mazowsza i Podlasia. Cz. V: Frazeologia i składnia polszczyzny mówionej (s. 63–71). Łomża: Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów.
Barker, Ch. (2005). Studia kulturowe. Teoria i praktyka (A. Sadza, tłum.). Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bokus, B. (1991). Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji. Kielce: Energeia.
Bokus, B., Więcko, K., & Zamęcka, J. (1992). Współtworzenie tekstu narracyjnego przez dzieci w wieku przedszkolnym (o kompetencji komunikacyjnej współnarratora). W: B. Bokus, & M. Haman (red.), Z badań nad kompetencją komunikacyjną dzieci (s. 125–147). Warszawa: Energeia.
Bruner, J.S. (1990). Życie jako narracja. Kwartalnik Pedagogiczny, 4, 3–17.
Burzyńska, A. (2004). Kariera narracji. O zwrocie narratywistycznym w humanistyce. Teksty Drugie, 1–2, 43–64.
Cieszyńska, J. (2001). Od słowa przeczytanego do wypowiedzianego. Droga nabywania systemu językowego przez dzieci niesłyszące w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym. Kraków: Wydaw. Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Dryżałowska, G. (2007). Rozwój językowy dziecka z uszkodzonym słuchem a integracja edukacyjna. Model kształcenia integracyjnego. Warszawa: Wydaw. Uniwersytetu Warszawskiego.
Dzięcioł, E. (2011a). Metafory potoczne a kompetencja komunikacyjna osób niesłyszących. Conversatoria Linguistica, 4(2010), 13–21.
Dzięcioł, E. (2011b). Związki frazeologiczne a sprawność językowa osób z uszkodzonym słuchem. W: A. Maciejewska (red.), Między znakami – między słowami (s. 139–152). Siedlce: Wydaw. Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego.
Dzięcioł, E. (2013). Kto pyta, nie błądzi – przysłowia a sprawność językowa osób niedosłyszących. W: E. Koriakowcewa, V. Machnicka, R. Mnich, & K. Wojtczuk (red.), Verba docent. T. 1 (s. 61–73). Siedlce: Wydaw. Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego.
Dziob, A. (2010). Badanie narracji – między psychologią, socjologią a językoznawstwem. Kwartlanik Językoznawczy, 2, 2–10.
Emiluta-Rozya, D. (1994). Wymowa dzieci niesłyszących. W: S. Grabias (red.), Głuchota a język (s. 177–182). Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Góralówna, M. (1994). Czynniki decydujące o rozwoju języka słownego w kształtowaniu osób z wadami słuchu. W: S. Grabias (red.), Głuchota a język (s. 59–62). Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grabias, S. (2002). Język w zachowaniach społecznych. Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grabias, S. (2012). Teoria zaburzeń mowy. Perspektywa badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego. W: S. Grabias, & M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy (s. 15–71). Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grabias, S. (2015). Postępowanie logopedyczne. Standardy terapii. W: S. Grabias, T. Woźniak, & J. Panasiuk (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego (s. 13–35). Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grabias, S., Kurkowski, Z.M., & Woźniak, T. (2002). Logopedyczny test przesiewowy dla dzieci w wieku szkolnym. Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Polskie Towarzystwo Logopedyczne.
Grzegorczykowa, R. (1990). Pojęcie językowego obrazu świata. W: J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata (s. 39–46). Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Grzegorczykowa, R. (2004). Wykłady z polskiej składni. Warszawa: PWN.
Gülich, E. (1984). Próba analizy tekstu narracyjnego z perspektywy teorii komunikacji (na przykładzie ustnych i pisanych wypowiedzi narracyjnych. Pamiętnik Literacki, 4, 249–289.
Hamon, P. (1983). Czym jest opis. Pamiętnik Literacki, 74(1), 195–220.
Kielar-Turska, M. (2018). Refleksja nad istotą narracji w kontekście badań z zakresu psychologii rozwoju człowieka. Horyzonty Wychowania, 17(42), 71–84.
Kołodziejczyk, R. (2015). Trudności gramatyczne u dzieci i młodzieży z uszkodzeniami słuchu. W: E. Muzyka-Furtak (red.), Surdologopedia. Teoria i praktyka (s. 156–175). Gdańsk: Wydaw. Harmonia Universalis.
Korendo, M. (2007). Przykłady tekstów pisanych, czyli jak teoria językoznawcza przystaje do rzeczywistości niesłyszących. W: A. Maciejewska (red.), Zaburzenia komunikacji językowej w czytaniu i pisaniu (s. 87–97). Siedlce: Wydaw. Akademii Podlaskiej.
Krakowiak, K. (2012). Dar języka. Podręcznik metodyki wychowania językowego dzieci i młodzieży z uszkodzeniami narządu słuchu. Lublin: Wydaw. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Krakowiak, K. (2015a). Metody wychowania językowego osób niesłyszących. W: E. Muzyka-Furtak (red.), Surdologopedia. Teoria i praktyka (s. 230–248). Gdańsk: Wydaw. Harmonia.
Krakowiak, K. (2015b). Typologia zaburzeń mowy osób z uszkodzonym słuchem. W: E. Muzyka-Furtak (red.), Surdologopedia. Teoria i praktyka (s. 114–134). Gdańsk: Wydaw. Harmonia.
Kulawik, A. (1997). Poetyka: wstęp do teorii dzieła literackiego. Kraków: Wydaw. Antykwa.
Kurkowski, Z.M. (1996). Mowa dzieci sześcioletnich z uszkodzonym narządem słuchu. Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Labocha, J. (2012). Pragmatyczne mechanizmy składni języka mówionego. Slavia Occidentalis, 69, 69–145.
Łuczyński, J. (1992). Mowa pisana jako środek komunikowania się (na przykładzie przekazywania instrukcji przez dzieci. W: B. Bokus, & M. Haman (red.), Z badań nad kompetencją komunikacyjną dzieci (s. 41–62). Warszawa: Energeia.
Maciejewska, A. (2011). Świat ukryty między słowami – interpretacja treści zagadek przez studentów z uszkodzonym słuchem. W: A. Maciejewska (red.), Między znakami – między słowami (s. 37–70). Siedlce: Wydaw. Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego.
Maciejewska, A. (2012). Sprawność definiowania w rozwoju mowy i niektórych jej zaburzeniach. W: S. Milewski, & K. Kaczorowska-Bray (red.), Logopedia. Wybrane aspekty historii, teorii i praktyki (s. 172–183). Gdańsk: Wydaw. Harmonia.
Miodońska-Brookes, E., Kulawik, A., & Tatara, M. (1978). Zarys poetyki. Warszawa: PWN.
Muzyka-Furtak, E. (2011). Konstrukcje słowotwórcze w świadomości językowej dzieci niesłyszących. Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Nagajowa, M. (1977). Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu w klasach V–VIII szkoły podstawowej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Nagajowa, M. (1995). ABC metodyki języka polskiego dla początkujących nauczycieli. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Narracja. (1988). W: Głowiński, M., Kostkiewiczowa, T., Okopień-Sławińska, A., & Sławiński, J. (red.), Słownik Terminów Literackich (s. 303–304). Wrocław: Ossolineum.
Okupnik, M. (2012). Fenomen pamięci. O trudnościach badań narracji autobiograficznych o utracie. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, 41, 101–121.
Ożóg, K. (1991). Elementy metatekstowe ze składnikiem „mówię” w polszczyźnie mówionej. W: J. Bartmiński, & R. Grzegorczykowa (red.), Język a Kultura. T. 4: Funkcje języka i wypowiedzi (s. 183–194). Wrocław.
Ożóg, K. (1993). Ustna odmiana języka ogólnego. W: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski (s. 87–100). Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Pisarkowa, K. (1978). Zdanie mówione a rola kontekstu. W: T. Skubalanka (red.), Studia nad składnią polszczyzny mówionej (s. 7–20). Wrocław: Ossolineum.
Płóciennik, E. (2011). Obraz jako czynnik wspomagający rozwój twórczości dziecka. Chowanna, 1, 173–196.
Prizel-Kania, A. (2011). Teksty mówione w rozwijaniu sprawności rozumienia ze słuchu: próba charakterystyki. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, 18, 371–377.
Rakowska, A. (1992). Rozwój systemu gramatycznego u dzieci głuchych. Kraków: Wydaw. Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Rytlowa, J. (1973). Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu w klasach I–IV szkoły podstawowej: wskazówki metodyczne i przykłady ćwiczeń w zakresie słownictwa, wymowy i różnych form dłuższych wypowiedzi.
Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Szuman, S., & Dzierżanka, A. (1957). Rozwój umiejętności opisywania i wyjaśniania przez dzieci splotu zdarzeń przedstawionego na obrazku. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1(1), 9–54.
Trochymiuk, A. (2008). Wymowa dzieci niesłyszących. Analiza audytywna i akustyczna. Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Trzebiński, J. (2001). Narracyjne konstruowanie rzeczywistości. W: J. Trzebiński (red.), Narracja jako sposób rozumienia świata (s. 13–42). Gdańsk: Gdańskie Wydaw. Psychologiczne.
Urban, I., & Skarżyński, P.H. (2015). Zastosowanie nowych technik w diagnostyce, terapii i rehabilitacji osób z wadą słuchu. Logopedia Silesiana, 4, 113–139.
Uziębło, A. (2007). Trudności w porozumiewaniu się językiem polskim studentów niedosłyszących. W: A. Maciejewska (red.), Zaburzenia komunikacji językowej w czytaniu i pisaniu (s. 107–118). Siedlce: Wydaw. Akademii Podlaskiej.
Węglińska, M. (1989). Opowiadanie jako forma wypowiedzi w klasach początkowych. Kraków: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Więckowski, R. (1973). Zarys skutecznej organizacji pracy uczniów w nauczaniu początkowym. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Szkolnych.
Wilkoń, A. (2000). Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny. Katowice: Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego.
Witosz, B. (1997). Opis w prozie narracyjnej na tle innych odmian deskrypcji. Zagadnienia struktury tekstu. Katowice: Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego.
Woźniak, T. (2005). Narracja w schizofrenii. Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Wydział Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Poland
https://orcid.org/0000-0001-7034-0631
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
The Copyright Owners of the submitted texts grant the Reader the right to use the pdf documents under the provisions of the Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY SA). The user can copy and redistribute the material in any medium or format and remix, transform, and build upon the material for any purpose.
1. License
The University of Silesia Press provides immediate open access to journal’s content under the Creative Commons BY-SA 4.0 license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Authors who publish with this journal retain all copyrights and agree to the terms of the above-mentioned CC BY-SA 4.0 license.
2. Author’s Warranties
The author warrants that the article is original, written by stated author/s, has not been published before, contains no unlawful statements, does not infringe the rights of others, is subject to copyright that is vested exclusively in the author and free of any third party rights, and that any necessary written permissions to quote from other sources have been obtained by the author/s.
If the article contains illustrative material (drawings, photos, graphs, maps), the author declares that the said works are of his authorship, they do not infringe the rights of the third party (including personal rights, i.a. the authorization to reproduce physical likeness) and the author holds exclusive proprietary copyrights. The author publishes the above works as part of the article under the licence "Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International".
ATTENTION! When the legal situation of the illustrative material has not been determined and the necessary consent has not been granted by the proprietary copyrights holders, the submitted material will not be accepted for editorial process. At the same time the author takes full responsibility for providing false data (this also regards covering the costs incurred by the University of Silesia Press and financial claims of the third party).
3. User Rights
Under the CC BY-SA 4.0 license, the users are free to share (copy, distribute and transmit the contribution) and adapt (remix, transform, and build upon the material) the article for any purpose, provided they attribute the contribution in the manner specified by the author or licensor.
4. Co-Authorship
If the article was prepared jointly with other authors, the signatory of this form warrants that he/she has been authorized by all co-authors to sign this agreement on their behalf, and agrees to inform his/her co-authors of the terms of this agreement.
I hereby declare that in the event of withdrawal of the text from the publishing process or submitting it to another publisher without agreement from the editorial office, I agree to cover all costs incurred by the University of Silesia in connection with my application.