Prevod kot kulturni in literarni artefakt. Primerjava dveh čeških prevodov Prešernove pesmi Slovo od mladosti
Abstrakt
V prispevku analiziram dva prevoda Prešernove pesmi Slovo od mladosti kot kulturna in literarna artefakta: prevod Františka Ladislava Čelakovskega (1799—1852) iz leta 1832 (izdan v časopisu Časopis českého Muzea) kot tipičen prevod romantičnega ustvarjalca in enega od začetnikov prevajanja umetniških del na Češkem ter prevod taiste Prešernove pesmi Josefa Hiršala (1920—2003), ki je bil izdan v knjigi France Prešeren, Můj sen šel po hladině, 1978. Pri analizi drugega prevoda ugotavljam, kako se izraža modernizem v prevajalski strategiji. Prevod je primer jezikovne mojstrovine slavnega pesnika eksperimentalne poezije in znanega prevajalca (zaradi političnih razmer se je pod prevod podpisal urednik knjige Viktor Kudělka). V primerjavi me zanimajo tako jezikovne in stilistične rešitve kot tudi kulturološka vprašanja in vprašanje zgodovinskega konteksta. Hiršalov modernistični prevod je izhajal iz razvoja čeških pesniških norm v šestdesetih in sedemdesetih letih 20. stoletja.
Słowa kluczowe
češki prevodi Prešernove poezije; F. L. Čelakovský; Josef Hiršal; prevajanje v češčino; slovenska književnost v češki kulturi
Bibliografia
Berkopec O., 1964: France Prešeren v češki literaturi. Ljubljana, Društvo bibliotekarjev Slovenije.
Jakobson R., 1995: O překladu veršů. V: Poetická funkce. Praha, Nakladatelství H H, s. 145—147.
Juvan M., 2014: Kritika a překlad jako prostor pro meziliterárnosti: Čop, Čelakovský a Prešeren. V: Slavica litteraria, l. 17, št. 1. V Brně, Masarykova univerzita, Sborník prací Filozofické fakulty brněnské univerzity, s. 175—185.
Kozár A., 2003: Aktualizace jazykové normy v překladu (France Prešeren v českém překladu Josefa Hiršala). Dostopno na internetu: https://digilib.phil.muni.cz/bitstream/handle/11222.digilib/123253/SpisyFF_338-2002-1_25.pdf?sequence=1 [dostop: 8. 12. 2020].
Kozár A., 2011: Překlady ze slovinské literatury posledních dvaceti let v českém kulturním kontextu. V: Vzájemným pohledem — V očeh drugega. A. JensterleDoležal, ur. Praha, NK, s. 189—198.
Langeová M., 1998: Experimentální poezie šedesátých let. Česká literatura, l. 46, št. 3. Praha, s. 308—319.
Levy J., 1963: Umění překladu I. Praha, Ivo Železný.
Mainuš P., 2005: Bibliografie knižních překladů slovinské literatury do češtiny. Ljubljana, Centrum pro slovinskou literaturu.
Marková L., 2011: Josef Hiršal — monografická studie. Diplomová práce. Praha, Karlová univerzita. Dostopno na internetu: is.cuni.cz › webapps › zzp › detail [dostop: 8. 12. 2020].
Pogačnik J., 1998: Slovenska književnost I. Ljubljana, DZS.
Prešeren F., 1960: Pesmi in pisma II. A. Slodnjak, ur. Ljubljana, Mladinska knjiga.
Przybylski M., 2011: Slovinští autoři v českém prostředí. Překlady ze slovinské literatury po roce 1989: stav, proměna a neuralgické body. V: Vzájemným pohledem — V očeh drugega. A. Jensterle-Doležal, ur. Praha, NK, s. 229—239.
Urbančič B., 1995: Česko-slovinské kulturní styky. Praha, Euroslavica.
Vinkler J., 2006: Posnemovalci, zavezniki in tekmeci. Češko-slovenski in slovensko-češki kulturni stiki v 19. stoletju. Koper, Založba Annales.
Prevodi
Čelakovský F. L., 1832: Krajinská literatura, Časopis českého Museum 6. Praha, t. 4, s. 443—454.
Prešeren F., 1988: Básně Františka Preširna. J. Penížek, prev. V Jičíně, Lad. Sehnal.
Prešeren F., 1978: Loučení s mladím, uvod Viktor Kudělka (Živý odkaz mrtvého básníka Živ odmev mrtvega pesnika). J. Hiršal, prev. Praha, Odeon.
Baza Prešernovih prevodov: http://jakrs.si/baza_prevodov/?no_cache=1&tx_jakprevodi_pi1%5BsearchAvtor%5D=231&cHash=511456e51f2e4422998fba2fb7459d4a [dostop: 8. 12. 2020].
Charles University Słowenia
https://orcid.org/0000-0002-0777-5701
ALENKA JENSTERLE-DOLEŽAL | doc. dr., je predavateljica za slovensko književnost, slovanske književnosti in literarno teorijo na Katedri za južnoslovanske in balkanistične študije na Filozofski fakulteti Karlove univerze v Češki republiki. Od leta 2002 živi v Pragi. Izhaja iz Slovenije, kjer je leta 1983 diplomirala iz slovenščine, primerjalne književnosti (B) in filozofije (B), leta 2000 je doktorirala iz Mita o Antigoni v južno- in zahodnoslovanskih dramah. Je avtorica šestih monografij in številnih znanstvenih študij. Uredila je pet kolektivnih monografij in zbornikov ter organizirala številna znanstvena srečanja v Pragi. Njene raziskovalne teme so: slovenska moderna, slovenske avtorice, mit v književnosti in slovensko-češki odnosi. Je tudi pisateljica: objavila je pet knjig poezije in dva romana.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
