Fenomen przekładu w postjugosłowiańskiej literaturze emigracyjnej
Abstrakt
The article presents the strategies for describing the phenomenon of translation in the post-Yugoslav literature of exile, referring to the concept of born translated literature by R.L. Walkowitz and perception of the role of translation in contemporary culture by B. Bachmann-Medick and Mieczysław Dąbrowski. The author presents selected translation strategies of post-Yugoslav writers who play the role of their own translators and describe the experience of otherness, exile and translation.
Słowa kluczowe
strategies of translation; post-Yugoslav literature; exile literature; exophonic literature; multilingualism
Bibliografia
Abrasowicz G.: (Trans)pozycje idei w postjugosłowiańskim dramatopisarstwie i teatrze (1990—2020). Perspektywa transkulturowa. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2021.
Asher C.: The Progressive Past: How History Can Help Us Serve Generation 1.5. „Reference & User Service Quarterly” 2011, vol. 51, no. 1, s. 43—48.
Babić D.: Krvavi Diznilend. „Polja” 2014, vol. 59, 486, s. 202—205. https://polja.rs/wp-content/uploads/2015/11/486-26.pdf [dostęp: 20.04.2021].
Bachmann-Medick D.: Cultural Turns. Nowe kierunki w naukach o kulturze. Tłum. K. Krzemieniowa. Oficyna Naukowa, Warszawa 2012.
Bloom H.: Mapp of Misreading. Oxford University Press, Oxford—New York 2003.
Cidilko V.: Mirko Kovač ili o jeziku i književnosti. „Slavica Tergestina” 2004, vol. 11—12, s. 139—161.
Czapliński P.: Kontury mobilności. W: Poetyka migracji. Doświadczenie granic w literaturze polskiej przełomu XX i XXI wieku. Red. P. Czapliński, R. Makarska, M. Tomczok. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, s. 9—42.
Dąbrowski M.: Współczesna literatura emigracyjna/migracyjna: rewizja pojęć analitycznych. „Rocznik Komparatystyczny” 2015, nr 6, s. 395—413.
Derrida J.: Des Tours de Babel. W: idem: Difference and Translation. Ed. J. Graham. Cornell University Press, New York 1985, s. 165—207.
Đorđević D.: Žarko Radaković: traume, rođenja, samoće i emigracije. „Philological Studies” 2020, vol. 18, no. 1, s. 121—155.
Duda M.: Dubravka Ugrešić. Pisarka i literatura zdeterytorializowana. „Forum Poetyki” 2015, jesień [2], s. 18—31.
Gadamer H.-G.: Wahrheit und Methode. Grundzüge einer philosophischen Hermeneutik. Mohr Siebeck, Tübingen 1975.
Gordić Petković V.: Jugoslavija u postjugoslovenskoj prozi: književnost i pamćenje. „Kultura” 2018, nr 161, s. 249—259.
Helbig-Mischewski B.: Emigracja jako kastracja. Twórczość Leszka Oświęcimskiego, Krzysztofa Niewrzędy, Wojciecha Stamma, Dariusza Muszera i Janusza Rudnickiego. W: Poetyka migracji. Doświadczenie granic w literaturze polskiej przełomu XX i XXI wieku. Red. P. Czapliński, R. Makarska, M. Tomczok. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2013, s. 156—171.
Hitzke D., Majić I.: The State(s) of Post-Yugoslav Literature. „Kakanien Revisited”, 15.05.2012. https://www.kakanien-revisited.at/beitr/re_visions/DHitzke_IMajic1.pdf [dostęp: 20.04.2021].
Hooks B.: Margines jako miejsce radykalnego otwarcia. Tłum. E. Domańska. „Literatura na Świecie” 2008, nr 1—2, s. 108—117.
Jarzębski J.: Powieść jako autokreacja. Wydawnictwo Literackie, Kraków—Wrocław 1984.
Jovanović N.: Čovek, jabuka, knjiga. W: Život na drugom jeziku. Ur. V. Vircburger. Službeni glasnik, Beograd 2019, s. 169—184.
Judah T.: Yugoslavia is Dead. Long Live the Yugosphere. European Institute, LSE, London 2009.
Kassabova K.: Girl at War by Sara Nović Review — When Childhood Lurches Into Nightmare. „The Guardian”, 11.06.2015. https://www.theguardian.com/books/2015/jun/11/girl-at-war-sara-novic-review [dostęp: 9.03.2021].
Klaić D.: The End of Multicultural World. „Index on Censorship” 1993, vol. 22, issue 7, s. 3—5.
Kosmalska J.: Twórczość Polaków na Wyspach Brytyjskich. Transnarodowy zwrot w polskiej literaturze. „Teksty Drugie” 2016, nr 3, s. 165—186.
Kosmos I.: Mapiranje egzila u djelima postjugoslavenskih autora [doktorski rad/praca doktorska]. Sveučilište u Zagrebu, Zagreb 2015.
Kubik D.: Predrag Matvejević: Jugosłowianin na emigracji, czyli między azylem i egzylem. „Pamiętnik Słowiański” 2011, t. 61, z. 2, s. 127—145.
Levanat-Peričić M.: Kako se gnijezdio Balkan na “jugoslavenskoj Atlantidi” (Četiri pogleda na reprodukciju orijentalizma u postjugoslavenskoj književnosti). „Sic: časopis za književnost, kulturu i književno prevođenje” 2016, vol. 6, no. 2. https://www.sic-journal.org/Article/Index/396 [dostęp: 27.10.2022].
Levanat-Peričić M.: The Chronotope of Exile in the Post-Yugoslav Novel and the Boundaries of Imaginary Homelands. „Colloquia Humanistica” 2018, no. 7, s. 82—97.
Majdzik K.: Dyskurs przestrzeni — przestrzeń dyskursu. Obraz miasta w „Innej Wenecji” Predraga Matvejevicia. „Italica Vratislaviensa” 2015, nr 7, s. 105—121.
Majdzik K.: Intentio translatoris. Strategia translatoryczna powieści „Ministerstwo Bólu” Dubravki Ugrešić. W: (Nie)dosłowność w przekładzie. Od literatury dziecięcej po teksty specjalistyczne. Red. J. Dybiec-Gajer. Krakowskie Towarzystwo Popularyzowania Wiedzy o Komunikacji Językowej „Tertium”, Kraków 2015, s. 57—67.
Majdzik K.: Przekład, czyli na styku dwóch podmiotowości. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015.
Matijević T.: National, Post-national, Transnational. Is Post-Yugoslav Literature an Arguable or Promising Field of Study? W: Grenzräume — Grenzbewegungen: Ergebnisse der Arbeitstreffen des Jungen Forums Slavistische Literaturwissenschaft in Basel 2013 und Frankfurt (Oder) und Słubice 2014. Bd. 1. Hrsg. N. Frieß, G. Lenz, E. Martin. Universitätsverlag Potsdam, Potsdam 2016, s. 101—112.
Nowak-Bajcar S.: Mapy czasu. Serbska proza postmodernistyczna wobec wyzwań epoki. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
Nycz R.: Tropy „ja”: koncepcje podmiotowości w literaturze polskiej ostatniego stulecia. „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1994, nr 2 (26), s. 7—27.
Nycz R.: Sylwy współczesne. Universitas, Kraków 1996.
Petrović T.: Yuropa. Jugoslovesnko nasleđe i politike budućnosti u postjugoslovenskim društvima. Fabrika knjiga, Beograd 2012.
Pletikosa A.: Balkanizam kao kolonijalizam: „Ministarstvo boli” Dubravke Ugrešić kao „Deca ponoći” Salmana Rushdija. „Jat: časopis studenata kroatistike” 2013, vol. 1, no. 1, s. 160—171.
Postnikov B.: Postjugoslavenska književnost? Sandorf, Zagreb 2012.
Rakočević R.: „Post-jugoslovenska književnost”? Ogledala i fantomi. „Sarajevske Sveske” 2011, br. 35—36. http://sveske.ba/en/content/post-jugoslovenska-knjizevnost-ogledala-i-fantomi [dostęp: 20.04.2021].
Ramazani J.: Poetyka transnarodowa. Tłum. I. Ostrowska. „Forum Poetyki” 2015, jesień [2], s. 42—63. https://www.researchgate.net/publication/286077839_Transnarodowy_modernizm_a_problem_temporalnej_spacjalizacji_w_Budowie_chinskiego_muru_Franza_Kafki#pf4 [dostęp: 27.10.2022].
Rojas L.B.: Introducing the Cultural Mashup Dictionary: Our First Term, 1.5 Generation, 7.04.2011. https://www.scpr.org/blogs/multiamerican/2011/04/07/7099/introducing-the-cultural-mashup-dictionary-our-fir/ [dostęp: 20.04.2021].
Rumbaut R.G.: Ages, Life Stages, and Generational Cohorts: Decomposing the Immigrant First and Second Generations in the United States. „The International Migration Review” 2004, vol. 38, no. 3, s. 1160—1205.
Rybicka E.: Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich. Universitas, Kraków 2014.
Slapšak S.: Twin Cultures and Rubik’s Cube Politics: The Dynamics of Cultural Production in Pro-YU, Post-YU, and Other YU Inventions. „Südosteuropa. Zeitschrift für Politik und Gesellschaft” 2011, H. 3, s. 301—314.
Smulski J.: Autobiografizm jako postawa i jako strategia artystyczna. Na materiale współczesnej prozy polskiej. „Pamiętnik Literacki” 1988, nr 4, s. 83—101.
Szperlik E.: Chorwacka (nie)pamięć o Jugosławii. Przemilczania, pominięcia i odpamiętania w prozie chorwackiej po roku 1991. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2019.
Wachtel A.: Kada i zašto je „jugoslovenska kultura“ imala smisla? „Sarajevske sveske” 2002, br. 1, s. 251—261. http://www.sveske.ba/bs/content/kada-i-zasto-je-jugoslovenska-kultura-imala-smisla [dostęp: 20.04.2021].
Walkowitz R.L.: Born Translated. The Contemporary Novel in an Age of World Literature. Columbia University Press, New York 2015.
Život na drugom jeziku. Ur. V. Vircburger. Službeni glasnik, Beograd 2019.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-0532-4587
KATARZYNA MAJDZIK PAPIĆ | dr nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, przekładoznawczyni, adiunkt w Instytucie Literaturoznawstwa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; absolwentka filologii chorwackiej na Uniwersytecie Śląskim i lingwistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół współczesnej literatury chorwackiej i serbskiej — ich historii, poetyki oraz recepcji przekładowej; ponadto zajmuje się teorią i praktyką translatorską oraz filozofią przekładu i przekładoznawstwa. Współredaktorka wyboru przekładów najnowszego dramatu chorwackiego Kroatywni. Autorka artykułów poświęconych chorwackiej literaturze kobiecej, przekładowi artystycznemu w ramach języka chorwackiego i polskiego oraz tekstów teoretycznych z zakresu przekładoznawstwa i filozofii przekładu. Autorka monografii: Przekład, czyli na styku dwóch podmiotowości (2015), Narzędzia analizy przekładu (współautor: D. Słapek, 2015).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
