Przekład jako akt subwersji, czyli o pewnym polskim tłumaczeniu tragedii historycznej Theodora Körnera pt. <i>Zriny</i>

Leszek Małczak

doi:10.31261/PLS.2018.09.01.16

Opublikowane:

Tom 9 Nr 1 (2018)

Przekład jako akt subwersji, czyli o pewnym polskim tłumaczeniu tragedii historycznej Theodora Körnera pt. Zriny

Leszek Małczak

Dział: Dlaczego tłumaczymy raz jeszcze?

https://doi.org/10.31261/PLS.2018.09.01.16

Abstrakt

Translation as an Act of Subversion: About one of the Polish Translations of Historical Tragedy Zriny by Theodor Körner

The object of the analysis in this article is one of the Polish translations of historical tragedy of Theodor Körner entitled Zriny. The German author’s piece has been at least six times translated into Polish language and was — especially in the second part of the 19th century, after the collapse of January Uprising — very popular. The reason of the popularity was his subversion. Through Zriny it was possible to talk about a struggle for freedom — the theme forbidden by Russian censorship. Historical piece written by a foreign author, which talks about the struggle for freedom and for defence of the homeland, the struggle lead by someone else, in other time and place, became a medium for manifesting of patriotic feelings. This function of Polish Zriny confirms his interpretation in critics and one of the translations which was written by Ludwik Jenike in Russian occupation zone with all subversive translation shifts made by the translator.

KEY WORDS: subversion, Theodor Körner, Ludwik Jenike, translation, patriotism

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Małczak, L. (2018). Przekład jako akt subwersji, czyli o pewnym polskim tłumaczeniu tragedii historycznej Theodora Körnera pt. <i>Zriny</i>. Przekłady Literatur Słowiańskich, 9(1). https://doi.org/10.31261/PLS.2018.09.01.16

Cited by / Share

Bibliografia

Bibliografia podmiotowa
Google Scholar

Körner T., 1867: Zriny. Tragedya z dziejów węgierskich. Przełożył wierszem rytmicznym Ludwik Jenike. Warszawa, Drukarnia Gazety Polskiej.
Google Scholar

Körner T., 1889: Zriny. Tragedya w pięciu aktach Teodora Körnera. Przekład wierszem miarowym Akt I. i II. przez Profesora Franciszka Nowickiego, Akt III., IV. i V. przez Profesora Józefa Winkowskiego, nakład tłómaczy [!], druk J.A. Pelara (H. Czerny) Rzeszów. Dostępne w Internecie: https://fbc.pionier.net.pl/details/nnsn2Ts [dostęp: 4.11.2018].
Google Scholar

Körner T., 1912: Zriny ein Trauerspiel in fünf Aufzügen von Theodor Körner für die polnische Schuljugend erläutert von prof. dr. Johann Wowczak. Lwów, Nakładem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych (Biblioteczka Niemiecka. Wybór lektur dla młodzieży szkół średnich. 14. Theodor Körner: Zriny).
Google Scholar

Bibliografia przedmiotowa
Google Scholar

Balcerzan E., Rajewska E., red. 2007: Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440—2005. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar

Bratulić J., Lončarević V., Petrač B., 2016: Nikola Šubić Zrinski u hrvatskom stihu. Zagreb, Društvo hrvatskih književnika.
Google Scholar

Csapláros I., 1969: Stosunek Węgrów do sąsiadujących z nimi południowych Słowian w twórczości T.T. Jeża. W: J. Reychman, red. wersji polskiej, I. Csapláros, A. Sieroszewski, współudz.: Studia z dziejów polsko-węgierskich stosunków literackich i kulturalnych. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN , s. 376—399.
Google Scholar

Derrida J., 1992: Pismo filozofii. B. Banasiak, wyb., przedm. Kraków, Inter Esse.
Google Scholar

Drzazgowska E., 2011: Humboldt: przełamanie arystotelesowskiego modelu relacji oznaczania. „Lingua ac Communitas”, t. 21, s. 53—78.
Google Scholar

Esposito R., 2015: Pojęcia polityczne. Wspólnota, immunizacja, biopolityka. M. Burzyk, wst. K. Burzyk et al., tłum. Kraków, Universitas.
Google Scholar

Franičević M., Švelec F., Bogišić R., 1974: Povijest hrvatske književnosti. Sv. 3: Od renesanse do prosvjetiteljstva. Zagreb, Liber.
Google Scholar

Greenblatt S., 1992: Invisible Bullets. W: Idem: Shakespearean Negotiations. The Circulation of Social Energy in Renaissance England. Oxford, Clarendon Press.
Google Scholar

Greenblatt S., 2007: Shakespeare. Stwarzanie świata. B. Kopeć-Umiastowska, tłum. Warszawa, W.A.B.
Google Scholar

Heise E., 1969: Teatr polski a literatura w latach 1864—1890. W: J. Kulczycka-Saloni, H. Markiewicz, Z. Żabicki, red.: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu. T. 3. Warszawa, PWN.
Google Scholar

Herder J.G., 1998: Wybór pism. T. Namowicz, wyb., oprac. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk—Łódź, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Heydel M., 2013: Gorliwość tłumacza. Przekład poetycki w twórczości Czesława Miłosza. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Ihnatowicz E., 1997: Pozytywistyczne przekłady dziewiętnastowiecznej literatury europejskiej. W: A. Nowicka-Jeżowa, D. Knysz-Tomaszewska: Przekład literacki. Teoria. Historia. Współczesność. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 196—204.
Google Scholar

Internetowy polski słownik biograficzny, [online]. Dostępne w Internecie: www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp: 7.11.2018].
Google Scholar

Kot W., 1963: Dramat serbski i chorwacki na scenach polskich do roku 1914. „Pamiętnik Słowiański”, t. 13, s. 164—183.
Google Scholar

Kulpa R., [online]: Kicz — subwersja — kamp. Szkic antropologiczny. Dostępne w Internecie: http://www.nts.uni.wroc. pl/teksty/kulpa.html [dostęp: 7.11.2018].
Google Scholar

Makaryk I.R., ed., comp., 1993: Encyclopedia of Contemporary Literary Theory: Approaches, Scholars, Terms. Toronto, Buffalo, London, University of Toronto Press Incorporated.
Google Scholar

Markiewicz H., 1986: Literatura pozytywizmu. Warszawa, PWN.
Google Scholar

Markiewicz H., 2008: Pozytywizm. Warszawa, PWN.
Google Scholar

Namowicz T., 1978: Zrínyi Theodora Körnera w życiu literackim Polski XIX wieku. W: I. Csapláros, red.: Studia z dziejów polsko-węgierskich stosunków literackich. Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 219—226.
Google Scholar

Nowakowski J., 2009: „A to wszystko jest frazes”. Wstęp. W: K. Latawiec, R. Stachura-Lupa, J. Waligóra, red., E. Łubieniewska, współprac.: Dramat w historii, historia w dramacie. Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, s. 7—60.
Google Scholar

Olkusz W., 1990: Zapomniana dyskusja wokół polskich przekładów „Gulistanu” Sa'diego. Z dziejów recepcji literatur Wschodu w dobie pozytywizmu. „Pamiętnik Literacki”, z. 3, s. 183—196.
Google Scholar

Śpiewak P., 2002: Słowniczek słów modnych i niemodnych w humanistyce. „Res Publica Nova”, nr 10. Dostępne w Internecie: http://niniwa22.cba.pl/spiewak_slowniczek_slow_modnych_i_niemodnych.html [dostęp: 7.11.2018].
Google Scholar

Robinson D., 1997: Translation and Empire. Postcolonial Theories Explained. Manchester, St. Jerome Publishing.
Google Scholar

Thompson E.M., 2000: Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm. A. Sierszulska, tłum. Kraków, Universitas.
Google Scholar

Leszek Małczak

leszek.malczak@us.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-0665-3606

Afiliacja:

University of Silesia in Katowice Polska

Biogram

dr hab., profesor uczelni w Instytucie Literaturoznawstwa Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, w latach 2016-2019 kierownik Zakładu Teorii Literatury i Translacji, w latach 2012-2016 najpierw redaktor tematyczny, a następnie zastępca redaktor naczelnej czasopisma „Przekłady Literatur Słowiańskich”, od 2017 roku redaktor naczelny czasopisma; badacz literatur południowosłowiańskich, zajmuje się przede wszystkim literaturą i kulturą chorwacką; jego zainteresowania naukowe skupiają się wokół: fenomenu regionalizmu, chorwacko-polskich i polsko-chorwackich kontaktów kulturalnych, komparatystyki literackiej i kulturowej oraz historii, teorii i praktyki przekładu. Opublikował m.in. monografie autorskie: Wiatr w literaturze chorwackiej. O figurze literackiej wiatru w XIX ‑ i XX ‑wiecznym piśmiennictwie chorwackim strefy śródziemnomorskiej (Poznań, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 2004), Croatica. Literatura i kultura chorwacka w Polsce w latach 1944—1984 (Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013), Od ideološkoga do subverzivnoga prijevoda. Hrvatsko-poljske kulturne veze od 1944. do 1989. (Zagreb, Alfa, 2019); jest współredaktorem wyboru współczesnego dramatu serbskiego Serbska ruletka. Dramat serbski po 1995 roku. Wybór tekstów. Autorki wyboru: A. Cielesta, D. Zwierzchowska. Red. A. Cielesta, L. Małczak, D. Zwierzchowska. T. 1-2. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011 i dwóch wyborów współczesnego dramatu chorwackiego: Kroatywni. Dramat chorwacki po 1990 roku. Wybór tekstów. T. 1-2. Wstęp Leo Rafolt. Posłowie Leszek Małczak. Red. K. Majdzik, L. Małczak, A. Ruttar. Współpraca redakcyjna M. Stanisz. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012 i Nie(tylko) fragmenty. Wybór nowych dramatów chorwackich. T. 1 i 2. Red. Gabriela Abrasowicz, Leszek Małczak. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019 oraz monografii naukowych: Chorwacja lat siedemdziesiątych XX wieku. Kultura-język-literatura. Red. Leszek Małczak, Paulina Pycia. Katowice, Uniwersytet Śląski, Wydawnictwo Gnome, 2010, s. 164; Chorwacja lat osiemdziesiątych XX wieku. Kultura-język-literatura. Red. Leszek Małczak, Paulina Pycia, Anna Ruttar. Katowice, Uniwersytet Śląski, Wydawnictwo Gnome, 2011, s. 245;

Tom 9 Nr 1 (2018)
Opublikowane: 2018-12-17

ISSN: 1899-9417

eISSN: 2353-9763

10.31261/PLS

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst

Przekład jako akt subwersji, czyli o pewnym polskim tłumaczeniu tragedii historycznej Theodora Körnera pt. Zriny

Abstrakt

Leszek Małczak

Informacje