Niektóre „akademickie” pluralia tantum – semantyka, pragmatyka, struktura
Abstrakt
The article presents the issue of nouns with a problematic relation between semantic reference and inflexional indicator of grammatical number, that is, such nouns which have only plural form while referring to a single object. The author analyses changes in adapting inflexional indicators in cases when belonging to the group of nouns with both singular and plural form or to the group of pluralia tantum makes a significant difference in meaning. It is one of the most difficult problems of Polish declination. The grammatical category of number, which accumulates important grammatical and semantic information, is difficult not only for foreigners studying the Polish language, but also for native speakers. The author of the article concentrates on such pluralia tantum that are being used either in singular or plural form at the moment: warsztaty/warsztat (workshop), ćwiczenia/ćwiczenie (seminar), zajęcia/zajęcie (calss), badania/badanie (research). The author tries to explain why pluralia tantum, such as ćwiczenia, zajęcia, warsztaty, badania are being used increasingly often as nouns with both singular and plural forms by the young generation of academics. The explanation is based on dictionary analyses, system considerations, as well as semantic and social analysis.
Słowa kluczowe
inflexion; grammatical number; pluralia tantum; usus
Bibliografia
Andrzejczuk A., 2007, (Nie) tylko w liczbie mnogiej. Rozważania o szeroko rozumianych plurale tantum, „LingVaria”, nr 2.
Andrzejczuk A., 2011, Dwoje urodzin to brzmi dziwnie. Norma językowa dotycząca połączeń rzeczowników plurale tantum z liczebnikami a jej realizacja w tekstach, „Język Polski”, z. 4.
Bańko M., 2002, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa.
Bańko M., red., 2000, Inny słownik języka polskiego, t. 1–2, Warszawa. (ISJP)
Dunaj B., red., 1996, Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa. (SWJP)
Jadacka H., 2006, „Pluralia tantum” w opisie leksykograficznym, „LingVaria”, nr 1.
Jasińska M., 2015, Pluralia tantum w języku polskim i rosyjskim. Studium porównawcze, Łódź.
Laskowski R., 1998, Kategorie morfologiczne języka polskiego – charakterystyka funkcjonalna, w: Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H., red., Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa.
Markowski A., red., 1999, Nowy słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa. (NSPP)
Nagórko A., 2000, Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem), Warszawa.
Saloni Z., 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, w: tegoż, Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Warszawa.
Szymczak M., red., 1978, Słownik języka polskiego, t. 1–3, Warszawa. (SJPSz)
Wojdak P., 2002, „Akademicka” konstrukcja? Mam dzisiaj dwa zajęcia (o użyciu liczebników głównych przy rzeczownikach pluralia tantum), „Język Polski”, z. 5.
Żurowski S., 2014, Bez focha o fochach – „foch” i „fochy” jako nazwy werbalnych i niewerbalnych zachowań komunikacyjnych. Szkic leksykologiczny, „Studia Filologiczne UJK”, t. 27.
prof. dr hab., Instytut Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej; Szkoła Języka i Kultury Polskiej, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-0801-3821
Jej zainteresowania naukowe i badawcze koncentrują się wokół następujących zagadnień: fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, język artystyczny (szczególnie prozy science fiction), sytuacja językowa na Śląsku, nauczanie języka polskiego obcokrajowców. Jest wiceprezeską Międzynarodowego Stowarzyszenia Studiów Polonistycznych, członkinią m.in. Komisji Socjolingwistyki i Komisji Kontaktów Języków Słowiańskich przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów. Autorka książek: Język polskiej prozy fantastycznonaukowej (1991), Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna (2006, 2008), Oberschlesien – Sprache und Identität (2011), kilkakrotnie wznawianego podręcznika Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego (wspólnie z Danutą Ostaszewską, 2000 i wyd. następne) oraz autorką zbioru zadań do tegoż podręcznika Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Ćwiczenia (2007); jest też redaktorką wielu prac naukowych i popularnonaukowych.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
