Rozporządzenia językowe Józefa II dla Galicji (1780–1790)
Abstrakt
The article aims at analysing selected legal acts concerning language policy issued by Joseph II for Galicia in the period of time between 1780 and 1790. The consequences of these acts are also described. For the Austrian authorities, Galicia – as a multilingual and multicultural region – was a challenge because there had not been any strong state authority or bureaucratic structure there even before Galicia became a part of the Habsburg monarchy. One of the biggest problems for the local officials was a very limited knowledge of the German language amongst the inhabitants of the region, therefore a number of legal actions had to be initiated to enforce the local people’s learning of the official language of the Habsburg monarchy, and yet, at the same time the languages of minorities were recognized.
Słowa kluczowe
language policy; Habsburg monarchy; Galicia; Joseph II
Bibliografia
[Kropatschek J., Hrsg.], 1785–1790, Handbuch aller unter der Regierung des Kaisers Joseph des II. für die K. K. Erbländer ergangenen Verordnungen und Gesetze in einer Sistematischen Verbindung, Wien.
Beales D., 2010, Joseph II, vol. II, Against the World, 1780–1790, Cambridge.
Bruckmüller E., 1985, Sozialgeschichte Österreichs, Wien.
Burian P., 1982, Joseph II. und die nationale Frage. Die Sprachenpolitik, „Zeitschtift für Ostforschung”, nr 31.
Burke P., 2011, Jazyky a společenství v raně novověké Evropě, Praha.
Fischel A., 1910, Das österreichische Sprachenrecht, Brünn.
Fras Z., 2003, Galicja, Wrocław.
Glassl H., 1975, Das Österreichische Einrichtungswerk in Galizien (1772–1790), Wiesbaden.
Grodziski S., 1971, Historia ustroju społecznopolitycznego Galicji 1772–1848, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Gumplowicz L., 1879, Das Recht der Nationalitäten und Sprachen in ÖsterreichUngarn, Innsbruck.
Hlavačka M., 2009, „Odkud se bere všechna ta nenávist?” Byrokratizovaná komunikace v osvícenské době a její rozporné vyznění, w: Lorman J., Tinková D., red., Post tenebras spero lucem. Duchovní tvář českého a moravského osvícenství, Praha.
Hledíková Z., Janák J., Dobeš J., 2005, Dějiny správy v českých zemích, Praha.
Kamusella T., 2012, The Politics of Language and Nationalism in Modern Central Europe, New York.
Kocher G., 1997, Der aufgeklärte Gesetzgeber und sein Menschenbild, w: Ammerer G., Haas H., Ambivalenzen der Aufklärung. Festschrift für Ernst Wangermann, Wien – München.
Kontler, L., 2001, Dějiny Maďarska, Praha.
Kuchařová H., Nešpor Z.R., 2007, Pastor bonus, seu idea (semper) reformanda: vzdělávání a výchova kléru pro působení ve farní správě v českých zemích v 18. a na počátku 19. století, „Český časopis historický”, nr 105/2.
Lohrmann K., 2003, Die Toleranzpolitik Josefs II. im Vergleich der einzelen Länder, w: Moravští Židé v rakouskouherské monarchii (1780–1918), Brno.
Malý K. a kol., 2010, Dějiny českého a československého práva do roku 1945, Praha.
Maner H.Ch., 2005, Zwischen „Kompensationsobjekt”, „Musterland” und „Glacis”, w: Maner H.Ch., Hrsg., Grenzregionen der Habsburgermonarchie im 18. und 19. Jahrhundert. Ihre Bedeutung und Funktion aus der Perspektive Wiens, Münster.
Mikulec J. a kol., 2013, Církev a společnost raného novověku v Čechách a na Moravě, Praha.
Nešpor Z.R., 2004, Víra bez církve?, Ústí nad Labem.
Newerkla S.M., 2000, Odvrácená tvář habsburských jazykových zákonů v Čechách, „Čeština doma a ve světě”, nr 8/4.
Pelczar R., 2013, Uwarunkowania rozwoju szkolnictwa w Galicji w okresie lat 1772–1918, „Karpacki Przegląd Naukowy”, nr 4 (8).
Petráň, J., red., 1990, Počátky českého národního obrození: společnost a kultura v 70. až 90. letech 18. Století, Praha.
Robertson R., 2012, „Das ist nun einmal slawische Sitte!” Die Bewohner Galiziens in Reiseberichten des späten 18. Jahrhunderts, w: Giersch P., Krobb, F., Schößler F., Hrsg., Galizien im Diskurs. Inklusion, Exklusion, Repräsentation, FrankfurtamMein–Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Wien.
Röskau-Rydel I., Hrsg., 1999, Deutsche Geschichte im Osten Europas. Galizien, Bukowina, Moldau, Berlin.
Rudnytsky I.L., 1995, The Ukrainians in Galicia Under Austrian Rule, w: Markovits A.S. and Sysyn F.E., eds., Nationbuilding and the Politics of Nationalism. Essays on Austrian Galicia, Harvard.
Svoboda R., 2011, Arnošt Konstantin Růžička: josefinista na českobudějovickém biskupském stolci, České Budějovice.
Svoboda R., 2005, Pastores boni?, w: Svoboda R., Weis M, Zubko P., red., Osvícenství a katolická církev, České Budějovice.
Timofejew D., 2013, „…čeština ve většině okresů země je stále ještě nezbytná…” Existoval jazykový program v nařízeních Josefa II. pro země Koruny české?, „Cornova”, nr 3/1.
Tokarz W., 1909, Galicya w początkach ery józefińskiej w świetle ankiety urzędowej z roku 1783, Kraków.
Wandycz P.S., 1995, The Poles in the Habsburg Monarchy, w: Markovits A.S. and Sysyn F.E., eds., Nationbuilding and the Politics of Nationalism. Essays on Austrian Galicia, Harvard.
mgr, Instytut Slawistyki, Wydział Filozoficzny, Uniwersytet Karola w Pradze, Republika Czeska. Czechia
Slawista, studiował w Moskwie, obecnie jest doktorantem Uniwersytetu Karola w Pradze. Jego główne zainteresowania to: rozwój języka czeskiego w XVIII wieku, literatura XVIII wieku, kroniki ludowe; interesuje się także kulturą i literaturą polską oraz przekładem (przekłada z języków: czeskiego, rosyjskiego, angielskiego i polskiego). Jest autorem kilku publikacji w czasopismach oraz w tomach zbiorowych.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
