Norma językowa w prasie polskojęzycznej na Ukrainie (wybrane aspekty)
Abstrakt
The article characterizes contemporary Polish language newspapers in Ukraine and discusses some language features of the texts in reference to language norms that are applied in Poland. Material gathered mostly from the press but also from some other sources (questionnaires, spoken texts etc.) reveal some specific features of pragmatic language norms applied by members of the Polish community in Ukraine. The thesis is specifically on language etiquette norms and explains the different criteria used in Polish language as it is used in Poland, compared with abroad. Data gathered by the author leads to the conclusion that the Polish language etiquette norm as defined by linguists would differ significantly from the norm as defined by average Polish language speakers in Ukraine.
Słowa kluczowe
press language; language norm criteria; language etiquette; Ukraine
Bibliografia
Bugajski M., 1995, O praktycznym zastosowaniu kryteriów poprawności językowej, w: „Poradnik Językowy”, z. 4.
Bugajski M., 2007, Język w komunikowaniu, Warszawa.
Cirko L., 2009, Akceptacja w komunikowaniu się. Między preskryptywizmem a permisywizmem, Wrocław.
Doroszewski W., 1950, Kryteria poprawności językowej, Warszawa.
Dunaj B., Mycawka M., 2009, Norma i kodyfikacja, w: Piotrowicz A., Skibski K., Szczyszka M., red., Kształtowanie się wzorów i wzorców językowych, Poznań.
Gajda S., 1979, Teoretyczne problemy kultury języka, w: „Poradnik Językowy”, z. 8.
Gajda S., Markowski A., PorayskiPomsta J., red., 2005, Polska polityka komunikacyjnojęzykowa wobec wyzwań XXI wieku, Warszawa.
Grybosiowa A., 2003a, Formy ty i pan(i) w kontaktach społecznych, w: tejże, Język wtopiony w rzeczywistość, Katowice.
Grybosiowa A., 2003b, Przyczyny zmian w polskim systemie adresatywnym, w: tejże, Język wtopiony w rzeczywistość, Katowice.
Jadacka H., 1995, Kryteria oceny faktów morfologicznych w języku, w: „Poradnik Językowy”, z. 4.
Jadacka H., 2005, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa.
Jadacka H., 2007, Kryteria poprawności we współczesnej składni, w: Mikołajczuk A., Pawelec R., red., Na językoznawczych ścieżkach. Prace ofiarowane Profesorowi Jerzemu Podrackiemu, Warszawa.
JanowskaWierzchoń B., 2005, Grzeczność rzeczywista i pozorna w sposobach zwracania się do innych, w: Garncarek P., red., Nauczanie języka polskiego jako obcego i polskiej kultury w nowej rzeczywistości europejskiej. Materiały z VI Międzynarodowej Konferencji Glottodydaktycznej, Warszawa.
Karpowicz T., 2009, Kultura języka polskiego. Wymowa, ortografia, interpunkcja,Warszawa.
Krawczuk A., 2011, Leksykologia i kultura języka polskiego, t. 2, Kultura języka, Kijów.
Krawczuk A., 2012, Problemy normy języka polskiego w kraju i za granicą (na Ukrainie), „Roczniki Humanistyczne”, t. LX, z. 6.
Krawczuk A., 2014, O względności normy w zakresie ogólnopolskiej etykiety językowej – rzutowanie na sytuację języka polskiego na Ukrainie, w: Bugajski M., Steciąg M., red., Tożsamość w komunikowaniu, Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze 2013, Zielona Góra.
Kucała M., 1998, O polonijnych normach językowych, w: „Prace Filologiczne”, t. XLIII.
Łaziński M., 2006, O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowopłciowa, 2006.
Markowski A., 2005, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa.
Markowski A., red., 1999, Nowy słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa, 1999.
Markowski A., red., 2012, Nowe spojrzenie na kryteria poprawności językowej, Warszawa.
Miodek J., 1983, Kultura języka w teorii i praktyce, Wrocław.
Miodek J., 2001, O normie językowej, w: Bartmiński J., red., Współczesny język polski, Lublin.
Pisarek W., 1999, Kryteria poprawności środków językowych, w: Urbańczyk S., Kucała M., red., Encyklopedia języka polskiego,Wrocław.
Rudnicka E., 2007a, Potrzeby oceny normatywnej współczesnego języka polskiego a warsztat współczesnego językoznawcy normatywisty, w: Mazur J., RzeszutkoIwan M., red., Język polski jako narzędzie komunikacji we współczesnym świecie, Lublin.
Rudnicka E., 2007b, O kryteriach oceny poprawności językowej i ich roli w warsztacie współczesnego językoznawcy normatywisty, w: „Przegląd Humanistyczny”, nr 3.
Satkiewicz H., 1995, Zakres przydatności kryterium funkcjonalnego w ocenie zjawisk językowych, „Poradnik Językowy”, z. 9–10.
Steciąg M., Bugajski M., red., 2009, Norma a komunikacja, Wrocław.
Urbańczyk S., 1977, Hierarchia kryteriów poprawności językowej we współczesnym języku polskim, w: tenże, red., Wariancja normy we współczesnych językach literackich, Wrocław.
Walczak B., 1986, O kryteriach poprawności językowej – polemicznie, w: „Poradnik Językowy”, z. 9–10.
Walczak B., 1995, Przegląd kryteriów poprawności językowej, w: „Poradnik Językowy”, z. 9–10.
Walczak B., 2011, Ewolucja języka a kodyfikacja normy, w: „Język Polski”, XCI, z. 2–3.
Огорілко, 2009a, Особливості іменникової та прикметникової словозміни в текстах польськомовної преси України, w: Компаративні дослідження слов'янських мов і літератур, t. 10, Київ.
Огорілко, 2009b, Особливості синтаксичної реалізації категорії роду в писемному мовленні полоноцентричних спільнот України, w: Мова і культура, t. Х (135), Київ.
Огорілко О., 2014, Синтаксичні особливості текстів сучасної польськомовної преси в Україні (машинопис кандидатської дисертації).
Пилинський М., 1976, Мовна норма і стиль, Київ.
Фаріон І., 2010, Мовна норма: знищення, пошук, віднова, ІваноФранківськ.
Netografia
http://poradnia.pwn.pl, [dostęp 29.06.2012].
http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl, [dostęp 22.02.2012].
http://www.ukrlit.vn.ua/article/1086.html, [dostęp 15.10.2013].
С. Єрмоленко, http://litopys.org.ua/ukrmova/um55.htm, [dostęp 15.10.2013].
http://uk/stomat/ptn/українська мова (за професійним спрямуванням)/1/№ 3 Мовні норми. Орфоепічні норми. Стилі мови.htm, [dostęp 15.10.2013].
Wykaz adresów internetowych gazet polskojęzycznych na Ukrainie
„Dziennik Kijowski”: http://www.dk.com.ua, [dostęp 15.09.2014].
„Gazeta Polska”: http://www.ptnz.org.ua/gazeta, [dostęp 01.04.2012].
„Kurier Galicyjski”: http://www.lwow.com.pl/kuriergalicyjski/gazeta.html, [dostęp 15.09.2014].
„Lwowskie Spotkania”: http://www.lwow.home.pl/spotkania/spotkania.html, [dostęp 15.09.2014].
„Monitor Wołyński”: http://www.monitorpress.com, [dostęp 15.09.2014].
„Mozaika Berdyczowska”: http://mozberd.com.ua, [dostęp 15.09.2014].
„Polonia Charkowa”: http://polonia.kharkov.ua/pl/mediapdf.html, [dostęp 15.09.2014].
„Słowo Polskie”: http://www.slowopolskie.org, [dostęp 15.09.2014].
docent doktor, kierownik Katedry Filologii Polskiej w Narodowym Uniwersytecie Lwowskim im. Iwana Franki. Ukraina
Zainteresowania naukowe dotyczą frazeologii, gramatyki konfrontatywnej, pragmalingwistyki, zwłaszcza etykiety językowej, glottodydaktyki. Autorka ponad 100 artykułów naukowych, z których część poświęcona jest nauczaniu języka polskiego w środowisku ukraińskojęzycznym oraz kilku podręczników do nauki języka polskiego na Ukrainie, m.in. Leksykologia i kultura języka polskiego, w 2 tomach, 2011, Jestem stąd, 2013 (współautor: Jerzy Kowalewski). Członkini rad naukowych wydawnictw w Polsce: „Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, „Roczniki Humanistyczne”, „Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze”, „Kwartalnik Polonicum”.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
