„Parcours de la reconnaissance”. 120 dni „Kultury” Wojciecha Karpińskiego w kontekście dialektyczności podmiotu Paula Ricoeura
Abstrakt
W artykule analizuję ostatnią książkę Wojciecha Karpińskiego pt. 120 dni „Kultury” w kontekście filozofii człowieka Paula Ricoeura. Karpiński wybrał publikowane w paryskiej „Kulturze” teksty pisarzy, którzy go najbardziej inspirowali, uczyli patrzenia na świat i na drugiego człowieka, a przede wszystkim pokazywali, jak odkrywać piękno sztuki. „Ja” Karpińskiego kształtowało się w spotkaniu z innymi artystami. Tożsamość narracyjna jest pomostem prowadzącym do zaproponowanej przez francuskiego filozofa koncepcji otwartej dialektyki, która łączy dwa podejścia. Po pierwsze badacz przyjmuje porządek aposterioryczny, wychodząc od konkretu, czyli jednostkowego podmiotu umiejscowionego w określonych realiach życiowych, zanurzonego w konkretnej kulturze, posiadającego własną historię i doświadczenia, po drugie posługuje się kantowskim zwrotem, prowadząc refleksję o podmiocie w perspektywie transcendentalnej. Podmiotowość to zwrócenie się ku Innemu, a dzięki Innemu dokonuje się transcendowanie siebie. Jak dowodzi francuski filozof, w języku istnieje „siła ontologiczna”, która wskazuje na określony sposób bycia-w-świecie. Tożsamość podlega świadomym przeobrażeniom, a literatura jest artystycznym zapisem tego ruchu i zarazem dyskursem kulturowo-antropologicznym.
Słowa kluczowe
Wojciech Karpiński; tożsamość; filozofia Paula Ricoeura; „Kultura” paryska; Inny
Bibliografia
Bachtin M., 1997, W stronę filozofii czynu, tłum. Żyłko B., Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
Czapski J., 1949, „Ja”, „Kultura”, nr 15, s. 42–50.
Dilthey W., 1993, Rozumienie i życie, w: Wokół rozumienia: studia i szkice z hermeneutyki, wybór i tłum. Sowiński G., Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, s. 39–54.
Gombrowicz W., 1953, Fragmenty Dziennika, „Kultura”, nr 9/71, s. 45–57.
Gombrowicz W., 1966, Fragmenty Dziennika, „Kultura”, nr 5/223, s. 25–34.
Heidegger M., 1999, Bycie i czas, tłum. Mizera J., Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Husserl E., 1967, Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, t. 1. tłum. Ingarden R., Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Jacques F., 1982, Différence est subjectivité. Antropologie d’un de vue rationnel, Paris: Aubier.
Jeleński K., 1957, Bohaterskie niebohaterstwo Gombrowicza, „Kultura”, nr 9/119, s. 31–42.
Jeleński K., 1976, Z Józefem Czapskim w Luwrze, „Kultura”, nr 4/343, s. 3–8.
Kant I., 1970, Anthropologie du point de vue pragmatique, tłum. Foucault M., Paris: Libraire Philosophique de Landrange.
Karpiński W., 2012, Twarze, Warszawa: Zeszyty Literackie.
Kowalczyk A.S., 2000, Esej, w: Literatura polska. XX wieku. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 154.
Ricoeur P., 1960, Finitude et culpabilité. Philosophie de la volonté 2, cz. 1: L’Homme faillible, Paris: Aubier.
Ricoeur P., 1986, À l’école de la phénoménologie, Paris: Vrin.
Ricoeur P., 1989, Język, tekst, interpretacja. Wybór pism, wybór i wstęp Rosner K., tłum. Graff P., Rosner K., Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Ricoeur P., 1992, Filozofia osoby, tłum. Frankiewicz M., Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Ricoeur P., 1997, Autrement. Lecture d’Autrement qu’être ou Au-delà de l’essence d’Emmanuel Lévinas, Paris: PUF.
Ricoeur P., 2001, Histoire et vérité, Paris: Seuil.
Ricoeur P., 2003a, Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie, wybór, oprac. i wprow. Cichowicz S., tłum. Bieńkowska E. i in., Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Ricoeur P., 2003b, O sobie samym jako innym, tłum. Chełstowski B., nauk. oprac. i wstęp Kowalska M., Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ricoeur P., 2004a, Parcours de la reconnaisance, Paris: Stock.
Ricoeur P., 2004b, Drogi rozpoznania. Wykłady Instytutu Nauk o Człowieku, tłum. Margański J., Kraków: Znak.
Ricoeur P., 2005, Refleksja dokonana. Autobiografia intelektualna, tłum. Bobowska-Nastarzewska P., Kęty: Antyk.
Ricoeur P., 2013, Anthropologie philosophique. Écrits et conférences, Paris: Seuil.
Trygar B., 2019, Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość, kai eleutheria – kai aletheia – kai agathon, Platon – Nicola Chiaromonte – Wojciech Karpiński (ontologiczno-aksjologiczne trójkąty), „Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego”, nr 5, s. 73–84.
Trygar B., 2019, „Euarmostia kai aglaja” w pismach Isaiaha Berlina, Nicoli Chiaromontego i Wojciecha Karpińskiego, czyli filozoficzno-literacka triangulacja, „Głos-Język-Komunikacja”. Wartości i wartościowanie w XXI wieku, Tom 7, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, s. 10–22.
Trygar B., 2020, „Nella cerchia degli incontri italo-polacchi”. Eseje Nicola Chiaromontego w perspektywie teorii skopos, „Tematy i Konteksty”. Recepcja i przekład literatury polskiej, nr 10 (15), s. 36–51.
Warmbier A., 2018, Tożsamość, narracja i hermeneutyka siebie. Paula Ricoeura Filozofia człowieka, Kraków: Universitas.
„Kultura” paryska: https://kulturaparyska.com/pl/index [dostęp: 12.04.2021].
Wojciech Karpiński, biogram, http://www.wojciechkarpinski.com/biogram [dostęp: 17.01.2021].
Karpiński W., 2020, 120 dni „Kultury”, http://www.wojciechkarpinski.com/120-dni-kultury [dostęp: 17.01.2021].
Resweber P., 2011, Ricoeur: philosophe du milieu, in: Paul Ricoeur: une anthropologie philosophique, „Revue de philosophie et de sciences humaines”, nr 11, https://journals.openedition.org/leportique/2504 [dostęp: 17.01.2021].
Uniwersytet Rzeszowski Polska
https://orcid.org/0000-0001-5125-624X
BARBARA TRYGAR – dr, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów, Polska.
Doktor nauk humanistycznych, w 2014 roku obroniła z wyróżnieniem rozprawę doktorską na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Rzeszowskiego. Jest autorką książki „Ja” w drodze do Wolności, Prawdy i Piękna. Aspekty aksjologiczne twórczości prozatorskiej Kazimierza Brauna (Rzeszów 2019), współredaktorką (z prof. dr hab. Jolantą Pasterską) książki Przeżycie – Doświadczenie – Kontemplacja. Pisarstwo Kazimierza Brauna (Rzeszów 2017), autorką ponad 40 artykułów o charakterze interdyscyplinarnym. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się na zagadnieniach tożsamości i przestrzeni w literaturze emigracyjnej oraz migracyjnej, literaturze polskiej i obcej XX i XXI wieku w perspektywie badań aksjologicznych, fenomenologicznych, (neuro)estetycznych. Jest członkiem Pracowni Badań i Dokumentacji Kultury Literackiej w Instytucie Polonistyki i Dziennikarstwa Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
