Wstęp do ekokrytyki filmowej: wyzwania dydaktyczne
Abstrakt
Główne cele artykułu to rozpoczęcie dyskusji nad tym, jak wprowadzać ekokrytykę w obręb uniwersyteckiej edukacji filmowej, oraz krytyczny namysł nad doświadczeniem autorki w zakresie prób przełożenia teoretycznych założeń posthumanistycznej dydaktyki filmowej na praktykę uniwersytecką. Część teoretyczna tekstu popularyzuje myśl Adriana Ivakhiva, teoretyka kultury i ekofilozofa zajmującego się filmoznawstwem, który poddaje refleksji także swoją działalność dydaktyczną. W dalszej części artykułu autorka opisuje zajęcia uniwersyteckie poświęcone ekokrytyce filmowej, których celem była implementacja postawy interpretacyjnej i badawczej wypracowanej w zielonych studiach nad filmem. Przedstawiony zostaje tu program zajęć, metody dydaktyczne, wnioski oraz postulaty przeprojektowania zajęć w kolejnym cyklu. Odrębna część tekstu dotyczy szczegółowego omówienia jednego z ćwiczeń dla studentów. Doświadczenia dydaktyczne zostają wpisane w kontekst założeń edukacji filmowej oraz posthumanistyki.
Słowa kluczowe
ekokrytyka; filmoznawstwo; posthumanistyka; edukacja filmowa
Bibliografia
Literatura
Barcz A., 2016, Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice.
Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, PWN, Warszawa.
Budzik J.H., 2023, Polski film i fotografia nowego wieku na tle kultury wizualnej. Widma, antropocienie, sztandary, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice [w druku].
Czapliński P., Bednarek J.B., Gostyński D., 2017, Literatura i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli i uczniów szkół średnich, Wydawnictwo Rys, Poznań.
Depta H., 1975, Film i wychowanie, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Fiedorczuk J., 2010, Ekokrytyka: bardzo krótkie wprowadzenie, https://fragile.net.pl/ekokrytyka-bardzo-krotkie-wprowadzenie/ [dostęp: 09.12.2022].
Gunning C., 2021, Mad Max: How The Original Movie Predicted The Future, 30.04.2021, https://screenrant.com/mad-max-movie-future-predictions-explained/ [dostęp: 31.05.2023].
Ivakhiv A., 2012, Teaching Ecocriticism and Cinema, in: Teaching Ecocriticism and Green Cultural Studies, ed. G. Garrard, Palgrave Macmillan, Basingstoke, s. 144–155.
Ivakhiv A., 2013, An Ecophilosophy of the Moving Image: Cinema as Anthrobiogeomorphic Machine, in: Ecocinema Theory and Practice, eds. S. Rust, S. Monani, S. Cubitt, Routledge, New York–London, s. 87–105.
Janikowska A., 2020, W oczekiwaniu na katastrofę, „EKRANy. Film i media”, nr 2 (54), s. 25–30.
Klejsa K., 2016, Od FEWG do FLAG: systemowe przemiany edukacji filmowej w Wielkiej Brytanii na przełomie XX i XXI wieku, w: Od edukacji filmowej do edukacji audiowizualnej. Teorie i praktyki, red. E. Ciszewska, K. Klejsa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 35–48.
Markiewka T., 2021, Zmienić świat raz jeszcze. Jak wygrać walkę o klimat, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa.
Napiórkowski M., 2022, Naprawić przyszłość. Dlaczego potrzebujemy lepszych opowieści, żeby uratować świat, Wydawnictwo Literackie, Kraków, e-wydanie legimi.
Nurczyńska-Fidelska E., 1989, Edukacja filmowa na tle kultury literackiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Rust S., Monani S., 2013, Introduction: Cuts to Dissolves – Defining and Situating Ecocinema Studies, in: Ecocinema Theory and Practice, eds. S. Rust, S. Monani, S. Cubitt, Routledge, New York–London, s. 1–13.
Stańczyk M., 2020, Ślad węglowy kina, „EKRANy. Film i media”, nr 2 (54), s. 14–19.
Szaj P., 2021, Czas, który wypadł z ram. Antropocen i ekokrytyczna lektura tekstów literackich, „Forum Poetyki”, nr 24, s. 6–25.
Tabaszewska J., 2018, Ekokrytyczna (samo)świadomość, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 7–16, DOI: 10.18318/td.2018.2.1.
Filmografia
Mad Max: Na drodze gniewu (Mad Max: Fury Road), reż. G. Miller, Australia–USA 2015.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-9740-0761
JUSTYNA HANNA BUDZIK – dr, Instytut Nauk o Kulturze, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice, Polska. Filmoznawczyni i lektorka języka polskiego jako obcego. Autorka książek Filmowe cuda i sztuczki magiczne. Szkice z archeologii kina (Katowice 2015) oraz Dotyk światła. O zmysłowym doznawaniu kina (Katowice 2012), współautorka (wraz z Agnieszką Tambor) publikacji Polska półka filmowa. Krótkometrażowe filmy aktorskie i animowane w nauczaniu języka polskiego jako obcego (Katowice 2018). Lektorka języka polskiego w INALCO w Paryżu (2016/2017), laureatka Fulbright Slavic Award na University of Washington w Seattle (2017/2018). Zawodowo i badawczo zajmuje się edukacją filmową oraz nauczaniem kultury polskiej.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
