„Gombrowicz jest moją zmorą”. Dziennikowe zmagania Sławomira Mrożka z Witoldem Gombrowiczem
Abstrakt
Autobiograficzna twórczość Sławomira Mrożka, obejmująca pokaźne dzienniki z lat 1962-1989 oraz obszerne tomy korespondencji, wciąż otwarta jest na nowe odczytania. Ponieważ kluczowym – a nieopisanym do tej pory – problemem w jej warstwie metaliterackiej jest relacja do Witolda Gombrowicza jako twórcy i człowieka, w artykule dokonano historycznoliterackiej i komparatystycznej analizy i interpretacji wieloletniej polemiki z estetycznymi i filozoficznymi poglądami autora Ferdydurke, prowadzonej przez Mrożka w dziennikach od 1965 do 1987 roku. Podkreślono procesualny charakter autorskich odniesień – od pełnej szacunku akceptacji do zdecydowanego przezwyciężenia wpływu Gombrowicza – których finałem było otwarcie Mrożka na metafizykę, nieobecną w światopoglądzie mistrza. Wskazano na szczególną rolę twórczości Gombrowicza, będącej dla Mrożka lustrem, w którym pewności i kształtu nabierało jego myślenie o sobie jako artyście i własnej sztuce.
Słowa kluczowe
Mrożek; Gombrowicz; autobiografizm; polemika
Bibliografia
Bielecki M., 2010, „Słowem, bardzo lubię ulegać wpływom”. O Sławomira Mrożka dialogach z Witoldem Gombrowiczem, w: tegoż, Historia – dialog – literatura. Interakcyjna teoria procesu historycznoliterackiego, Wrocław.
Błoński J., Mrożek S., 2004, Listy 1963–1996, wstęp Nyczek T., Kraków.
Bocheński T., 2012, Mrożek jako krytyk Gombrowicza, „Teatr”, nr 2.
Gombrowicz R., 2014, O tym, jak Mrożek gotował dla Gombrowicza, w: Mrożek w odsłonach. 39 opowieści z różnych miejsc i czasów, oprac. Miecznicka M., Kraków.
Gombrowicz W., 1992, Dziennik 1967–1969, w: Błoński J., Jarzębski J., red., Kraków.
Lem S., Mrożek S., 2011, Listy 1956–1978, Kraków.
Mrożek S., 2003, Moja zmora, Gombrowicz, w: tegoż: Varia. Życie i inne okoliczności, t. I, Warszawa.
Mrożek S., 2004, Baltazar. Autobiografia, wstęp Nyczek T., Kraków.
Mrożek S., 2010, Dziennik. Tom 1. 1962–1969, Kraków.
Mrożek S., 2012, Dziennik. Tom 2. 1970–1979, Kraków.
Mrożek S., 2013, Dziennik. Tom 3. 1980–1989, Kraków.
Mrożek S., Skalmowski W., 2007, Listy 1970–2003, wstęp Borowski A., Kraków.
Olejniczak J., red., 2019, Przed i po. Witold Gombrowicz, t. 1–2, Kraków.
Wróbel S., 2015, Polska pozycja depresyjna: od Gombrowicza do Mrożka, Kraków.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0003-0545-6253
Barbara Gutkowska – prof. dr hab., Instytut Literaturoznawstwa, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice, Polska.
Literaturoznawca. Autorka artykułów poświęconych prozie XX i XXI wieku, ze szczególnym uwzględnieniem różnych form autobiografizmu – powieści autobiograficznych, dzienników, pamiętników i epistolografii – oraz książek: Powieści Stanisława Dygata. W czasie i przestrzeni życia i marzenia (Katowice 1996), O „Tangu” i „Emigrantach” Sławomira Mrożka (Katowice 1998), Odczytywanie śladów. W kręgu dwudziestowiecznego autobiografizmu (Katowice 2005), Wyzwania i wyznania. Od Andrzeja Trzebińskiego do Sławomira Mrożka (Katowice 2013).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
