Dwupiśmienność (biliteracy) szansą na zrównoważony rozwój dziecka dwujęzycznego
Abstrakt
Autorka zwraca uwagę na zjawisko dwupiśmienności (biliteracy), czyli umiejętności czytania i pisania w dwóch językach. Prezentuje sposoby rozumienia tego zjawiska na tle badań nad bilingwizmem oraz alfabetyzacją. Podkreśla wysoką wartość naukową oraz praktyczną konceptu. Proponuje szerokie i zintegrowane ujęcie dwupiśmienności. Zdobywanie biliteracy prezentuje jako wieloletni, niekończący się proces. Autorka ukazuje potencjał dwupiśmienności do poprawy funkcjonowania dwujęzycznego (wzmacniania motywacji do nauki języka mniejszości, wspomagania rozwoju językowego i poznawczego, podnoszenia komfortu emocjonalnego oraz społecznego osób bilingwalnych).
Słowa kluczowe
dwupiśmienność; alfabetyzacja; bilingwizm
Bibliografia
Auer P., Wei L., 2009, Handbook of Multilingualism and Multilingual Communication, Berlin.
Baker C., 2011, Foundations of Bilingual Education and Bilingualism, Bristol.
Bauer E.U., 2017, Biliteracy, Illinois.
Beardsmore H.B., 1986, Bilingualism: basic principles (Vol. 1), Clevedon.
Błasiak‑Tytuła M., 2011, Kilka uwag na temat bilingwizmu, w: Michalik M., red., „Nowa Logopedia”, t. 2: Biologiczne uwarunkowania rozwoju i zaburzeń mowy, Kraków.
Cieszyńska J., 2010, Dwujęzyczność – rozumienie siebie jako Innego, w: Cieszyńska J., Orłowska‑Popek Z., Korendo M., red., Nowe podejście w diagnozie i terapii logopedycznej – metoda krakowska, Kraków.
Collier V., Thomas W., 1995, Language Minority Student, Achievement and Program Effectiveness, Washington.
Cummins J., 1979, Cognitive/academic language proficiency, linguistic interdependence, the optimum age question and some other matters, “Working Papers on Bilingualism”, nr 19.
Cummins J., 1984, Bilingual Education and Special Education, Issues in Assessment and Pedagogy, San Diego.
Cummins J., Swain M., 1986, Bilingualism in Education, Nowy Jork.
Dufresne T., 2006, Literacy and school practices: What can we learn from how children conceptualize language in multiliterate environments?, Oxford.
Frith U., 1985, Beneath the surface of developmental dyslexia, w: Patterson K., Coltheart M., Marshall J., red., Surface Dyslexia, Londyn.
Grosjean F., 1989, Neurolinguists, Beware! The Bilingual Is Not Two Monolinguals in One Person, „Brain And Language”, nr 36.
Klus‑Stańska D., Nowicka M., 2009, Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej, Warszawa.
Krashen S., Biber D., 1987, On Course: Bilingual Education’s Success in California, Sacramento.
Krasowicz‑Kupis G., 2008, Psychologia dysleksji, Warszawa.
Krasuska‑Betiuk M., 2018, Szkolna nauka czytania i pisania z wykorzystaniem wybranych elementarzy – refleksje metodyczne, „Forum Pedagogiczne”, nr 2018/2.
Niesporek‑Szamburska B., 2018, Kompetencja tekstotwórcza w języku odziedziczonym, czyli o kreacji i zabawie w procesie tworzenia tekstów, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2 (22).
Nott‑Bower A., 2014, Dwujęzyczność a rozwój poznawczy. Szanse i zagrożenia, w: Kuros‑Kowalska K., Loewe I., red., Dwujęzyczność, wielojęzyczność i wielokulturowość. Szanse i zagrożenia na drodze do porozumienia, Gliwice.
Nott‑Bower A., 2017, Skutecznie przekazać język polski. Charakterystyka polonijnych rodzin dwujęzycznych, w: Kuros‑Kowalska K., Loewe I., Moćko N., red., Dwujęzyczność, wielojęzyczność i wielokulturowość. Edukacja i globalizacja, Gliwice.
Przybylska E., 2011, Alfabetyzacja i edukacja podstawowa osób dorosłych jako wyzwanie teraźniejszości, Toruń.
Rabiej A., 2017, Czytanie jako umiejętność kluczowa w nauce języka poprzez treść u dzieci dwujęzycznych, w: Zarzycka G., Karasek M., red., „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, nr 24.
Rabiej A., Dębski R., 2017, Czytanie jako sposób na rozwijanie i wychowanie dzieci (nie tylko) dwujęzycznych, „Języki Obce w Szkole”, nr 4/2017.
Skutnabb‑Kangas T., 2007, Bilingualism or Not – The Education of Minorities, Clevedon.
Sochacka K., 2004, Rozwój umiejętności czytania, Białystok.
Tinker M.A., McCullough C.M., 1962, Teaching Elementary Reading, Nowy Jork.
Treffers‑Daller J., 2015, Do balanced bilinguals exist? A critical review of language dominance, Thessaloniki.
UNESCO Institute for Lifelong Learning, 2013, The second Global Report on Adult Learning and Education, Hamburg.
Wolf M., 2008, Proust and the squid: the story and science of the reading brain, Cambridge.
Wolfersberger M., 2003, L1 & L2 writing process and strategy transfer: A look at lower proficiency writers, TESL‑EJ, 7(2), http://www.tesl‑ej.org/wordpress/issues/volume7/ej26/ej26a6/ [dostęp: 20.08.2020].
https://sealofbiliteracy.org/ [dostęp: 20.08.2020].
Polski Uniwersytet na Obczyźnie w Londynie Wielka Brytania
https://orcid.org/0000-0002-4862-1899
Aneta Nott Bower – dr, Zakład Dydaktyki Polonijnej, Polski Uniwersytet na Obczyźnie w Londynie, Londyn, Wielka Brytania.
Wspiera rozwój języka polskiego u dzieci dwujęzycznych, organizuje szkolenia oraz tworzy serwis internetowy dla rodziców, nauczycieli i logopedów. Zainteresowania naukowe: bilingwizm, dwukulturowość. Najważniejsze publikacje: Diagnoza oraz terapia zaburzeń mowy i języka u osób dwujęzycznych (Katowice 2015); Skutecznie przekazać język polski. Charakterystyka polonijnych rodzin dwujęzycznych (Gliwice 2017); Bezobrazkowe badanie poziomu rozwoju kompetencji narracyjnej u dzieci jedno- i dwujęzycznych (Katowice 2018).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
