Język kaszubski jako element narodowotwórczy
Abstrakt
Kashubian, as a Proto-Slavic dialect, was similar to the Greater Poland and Lesser Poland dialects which with time provided the foundations for the Polish language. However, as early as in the 13th century, differences became noticeable resulting from the autonomous development of Kashubian on the periphery of the Slavic world. Language is one of the most important ethnic building elements manifested by the Kashubian people since the dawn of ethnic emancipation which started in the mid-19th century, when Florian Ceynowa, physician and father of Kashubian national empowerment, created the first Kashubian alphabet, normalised the spelling, compiled the grammar rules and started to write journalistic, scientific and literary texts. In the past, the Kashubians had long lacked the conviction that their vernacular had value. The joint work of many communities, undertaken for the sake of the linguistic status of Kashubian in the 1990s, led first of all to a change of the attitude of the users towards their own language, and subsequently to its recognition as a separate Slavic language. Kashubian was granted the political and legal status of a regional language in 2005. It satisfies mainly those who have adopted a hybrid identity characterised by being Kashubian in the regional aspect and Polish in the national aspect. However, that status is insufficient for Kashubians representing the national option, who identify themselves as Polish citizens of Kashubian nationality.
Słowa kluczowe
Kashubian language; Kashubian identity; Kashubian nation; ethnolinguistics; sociolinguistics
Bibliografia
Breza E., red., 2001, Kaszubszczyzna – Kaszëbizna, Opole.
Dołowy-Rybińska N., 2011, Języki i kultury mniejszościowe w Europie. Bretończycy, Łużyczanie, Kaszubi, Warszawa.
Fishman J., 1983, Langage and Bilingual Education, in: McCready W.C., ed., Culture, Ethnicity and Identity, Chicago.
Gellner E., 1991, Narody i nacjonalizm, Warszawa.
Grucza F., 1992, Kaszëbskô Biblëjô. Nowi Testament. IV Ewanjelje, Poznań.
Iskierski J., 1990, Problematyka etniczna wybranych społeczności lokalnych mikroregionu puckiego: tożsamość, więź, język, w: Latoszek M., red., Kaszubi. Monografia socjologiczna, Rzeszów.
Karnowski J., 1981, Moja droga kaszubska, Gdańsk.
Kluge F., 2000, Badacze języka kaszubskiego, w: Borzyszkowski J., Albrecht D., red., Pomorze – Mała ojczyzna Kaszubów. Historia i współczesność, Gdańsk–Lubeka.
Kola A.F., 2010, Słowianofilstwo rosyjskie a słowianofilstwo czeskie. Między konserwatyzmem a misjonizmem, w: Raźny A., red., Idee konserwatywne w Rosji, Kraków.
Kłoskowska A., 2012, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa.
Kuik-Kalinowska A., 2010, Arcypowieść literatury kaszubskiej: „Żëcé ë przigòdë Rémùsa” Aleksandra Majkowskiego, w: Majkowski A., Żëcé ë przigòdë Rémùsa, oprac. i przypisy Treder J., wstęp Borzyszkowski J., Kuik-Kalinowska A., Gdańsk.
Kuik-Kalinowska A., 2015, Patriotyczne przesłanie niesione wierszem, w: Borzyszkowski J., Kuik-Kalinowska A., Makurat H., red., Poezja twórców z kręgu „Klëki”, Gdańsk.
Latoszek M., red., 1990, Kaszubi. Monografia socjologiczna, Rzeszów.
Lubaś W., 2009, Polityka językowa, Opole.
Majewicz A.F., 1986, A new Kashubian dictionary and the problem of the linguistic status of Kashubian, in: Sławski F., ed., Collectanea Linguistica in honorem Adami Heinz, Wrocław.
Majewicz A.F., 1989, Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa.
Mazurek M., 2010, Język, przestrzeń, pochodzenie. Analiza tożsamości kaszubskiej, Gdańsk.
Michna E., 1995, Łemkowie. Grupa etniczna czy naród?, Kraków.
Michna E., 2018, Ideologie językowe i ich wpływ na procesy emancypacji języka łemkowskiego, w: Tambor J., red., Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy, koncepcje, perspektywy, t. IV. Pogranicza, mniejszości, regiony. Etnolingwistyka, Katowice.
Mistarz R., 2014, Dokonania i wyzwania edukacji kaszubskiej, „Biuletyn Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku”, nr 64/65.
Obracht-Prondzyński C., 2006, Zjednoczeni w idei. Pięćdziesiąt lat działalności Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego (1956–2006), Gdańsk.
Perlin J., 1986, Przedmowa, w: Tortosa J.M., Polityka językowa a języki mniejszości, Warszawa. Pryczkowski E., 1992, Fundament naszej etniczności, „Lecëdło – Biuletyn II Kongresu Kaszubskiego”, nr 1.
Ramułt S., 1893, Słownik języka pomorskiego, czyli kaszubskiego, Kraków.
Synak B., 1998, Kaszubska tożsamość. Ciągłość i zmiana. Studium socjologiczne, Gdańsk.
Szymikowski D., 2008, Kwestia kaszubska w pracach sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych (1989–2005), w: Pałys P., red., Mniejszości narodowe i etniczne w Europie Środkowej: w 60-lecie uchwalenia Ustawy Serbołużyckiej, Opole.
Tambor J., 2008, Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna, Katowice.
Treder J., 2013, Kaszubszczyzna – od dialektu do języka, w: Dunin-Dudkowska A., Małyska A., red., 70 lat współczesnej polszczyzny. Zjawiska – procesy – tendencje. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Mazurowi, Lublin.
Treder J., 2014, Spòdlowô wiédza ò kaszëbiznie, Gdańsk.
Walicki A., 2002, W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Warszawa.
Warmińska K., 2013, Polityka a tożsamość. Kaszëbskô Jednota, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, nr 1 (147).
Wicherkiewicz T., 2014, Regionalne języki kolateralne Europy – porównawcze studia przypadku polityki językowej, Poznań.
Zieniukowa J., 2001, Kaszubszczyzna, w: Gajda S., red., Język polski, Opole.
dr, Instytut Języka Polskiego im. Ireny Bajerowej, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-3803-1035
Absolwent historii na Uniwersytecie Gdańskim. Dziennikarz i pisarz działający w ruchu kaszubskim od 1990 roku. Był związany ze studenckim pismem „Tatczëzna”, telewizyjnym magazynem „Rodnô Zemia” i miesięcznikiem „Pomerania”. Współzakładał Radio Kaszëbë i stowarzyszenie osób narodowości kaszubskiej „Kaszëbskô Jednota”. Założyciel pierwszej kaszubsko-polskiej szkoły podstawowej. Badacz twórczości kaszubskiego pisarza Jana Rompskiego w kontekście tożsamości. Autor eseju Kaszubi. Wspólnota narodowa (2012) oraz trzech powieści w języku kaszubskim: Na- merkôny (2013), Smùgã (2014) i Fényks (2015).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
