Karykaturalne pogranicze. „Poniemiecja” w tekstach Ziemowita Szczerka
Abstrakt
The paper discusses the representation of the so-called Regained Territories in reportage and novels by Ziemowit Szczerek. The aim of the paper is to identify the ways of creating a caricatural imaginary geography of the Polish-German borderlands which Szczerek calls “Poniemiecja” [“Post-German lands”]. An analysis of the source material made it possible to determine the functions of the borderlands theme in Szczerek’s works (demythologisation, deheroisation, confrontation). The paper also presents strategies of revising the pioneer myth of the so-called Regained Territories and of representing the Polish-German relations in Szczerek’s works of fiction and non-fiction.
Słowa kluczowe
borderlands studies; Regained Territories; Polish literature; contemporary literature; Ziemowit Szczerek
Bibliografia
Adamczewska I., 2014a, Gonzo journalism. Materiały do „Słownika Rodzajów Literackich”, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. LVIII, z. 1.
Adamczewska I, 2014b, Wariacje na temat pewnego paktu. O dziennikarstwie gonzo, „Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze”, nr 3.
Bąkiewicz M.J., 2017, Dialektyka luk i wypełnień. Przyczynek do współczesnych badań nad krajobrazem kulturowym, w: Bąkiewicz M.J., red., Lubuski palimpsest. W kręgu historii, kultury i literatury polsko-niemieckiego pogranicza, Zielona Góra.
Dąbrowska J., 2016, Obraz państwa postapokaliptycznego w prozie Ziemowita Szczerka, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, vol. XXXIV, nr 2.
Eco U., 2012, Światy science-fiction, w: Eco U., Po drugiej stronie lustra i inne eseje, przeł. Wajs J., Warszawa.
Frukacz K., 2015, Amerykańskie Nowe Dziennikarstwo po polsku? Transfer poetyk, problemy adaptacyjne, w: Hajduk-Gawron W., red., Adaptacje II. Transfery kulturowe (Biblioteka Postscriptum Polonistycznego, t. V), Katowice.
Halicka B., 2015, Polski Dziki Zachód. Przymusowe migracje i kulturowe oswajanie Nadodrza 1945– 1948, przeł. Łuczak A., Kraków.
Iwasiów I., 2012, Hipoteza powieści neo-post-osiedleńczej, w: Gosk H., red., Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku, Kraków.
Kalin A., 2014/2015, Na dzikich polach badawczego zachodu, „Literaturoznawstwo”, nr 8/9.
Kalin A., 2017, Między Rurytanią a Bordurią, czyli smutek snów o potędze, „Czas Kultury” 19.06.2017, http://czaskultury.pl/czytanki/miedzy-rurytania-a-borduria-czyli-smuteksnow-o-potedze/ [dostęp: 14.09.2918].
Lemann N., 2011, Czy można uchronić się od przeszłości? Historie alternatywne i uchronie jako literackie aporie polityki i wiedzy historycznej, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. LIV, z. 2.
Lewandowski P., 2014, Model narracji o pionierach. Studium nad podobieństwami pamięci zbiorowej, „Teksty Drugie”, nr 5.
Mikołajczak M., 2014, Choroba migrantów – literacka epikryza i patogeneza (na przykładzie literatury osadniczej i postosadniczej), „Teksty Drugie”, nr 6.
Mikołajczak M., 2016, Do czego literaturze regionalnej potrzebny jest Niemiec? (na przykładzie twórczo- ści lubuskiej), „Teksty Drugie”, nr 3.
Nijakowski L.M., 2006, Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Warszawa.
Nijakowski L.M., 2011, Popularne postapokalipsy późnej nowoczesności, „Colloquia Anthropologica et Communicativia”, nr 3.
Ruch Autonomii Śląska, strona internetowa: http://autonomia.pl/stowarzyszenie-ruch-autonomii-slaska/ [dostęp: 28.03.2019].
Rybicka E., 2012, Czy możliwa jest „polifonia pamięci” w literackich badaniach regionalnych? Na przykładzie pogranicza polsko-niemieckiego, w: Mikołajczak M., Rybicka E., red., Nowy regionalizm w badaniach literackich: badawczy rekonesans i zarys perspektyw, Kraków.
Siewior K., 2013, Tożsamość odzyskana? (Re)transkrypcje doświadczenia migracyjnego w powieści neo-postosiedleńczej, „Teksty Drugie”, nr 3.
Szczerek Z., 2013a, Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian, Kraków.
Szczerek Z., 2013b, Rzeczpospolita zwycięska. Alternatywna historia Polski, Kraków.
Szczerek Z., 2014, Siódemka, Kraków.
Szczerek Z., 2018, Siwy dym albo pięć cywilizowanych plemion, Wołowiec.
Szczerek Z., 2015, Tatuaż z tryzubem, Wołowiec.
Szczerek Z., 2017, Międzymorze. Podróże przez prawdziwą i wyobrażoną Europę Środkową, Wołowiec–Warszawa.
Szczerek Z., (b.r.), Wandalowie na gruzach Rzymu, czyli Ruinenwert, strona internetowa Korporacji Ha!art, dział „Felietony”, http://www.ha.art.pl/felietony/2744-ziemowit-szczerekwandalowie-na-gruzach-rzymu-czyli-ruinenwert.html [dostęp: 9.09.2018].
Szydłowska J., 2013, Narracje pojałtańskiego Okcydentu. Literatura polska wobec pogranicza na przykładzie Warmii i Mazur (1945–1989), Olsztyn.
Szydłowska J., 2015, O pożytkach z podglądania marginesu, czyli po co centrum peryferie. Egzotyzacja świata w prozie reportażowej Ziemowita Szczerka (Przyjdzie Mordor i nas zje, czyli tajna historia Słowian), w: Browarny W., Lisak-Gębala D., red., Centra – peryferie w literaturze polskiej XX i XXI wieku, Kraków.
Topolski J., 1999, Refleksje na temat historii alternatywnej, „Przegląd Humanistyczny”, nr 2/3. Tujdowski M., 2017, Polemika z cyklem reportaży Ziemowita Szczerka („Polityka”, nr 27–29, 31–34, 2014), „Rocznik Ziem Zachodnich”, nr 1.
Tumolska H., 2007, Mitologia Kresów Zachodnich w pamiętnikarstwie i beletrystyce polskiej (1945–2000). Szkice do dziejów kultury pogranicza, Toruń.
Wąsowicz M., 2016, Historie alternatywne w literaturze polskiej: typologia, tematyka, funkcje, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. LIX, z. 2.
Żyrek-Horodyska E., 2017, Od amerykańskiego snu Thompsona po ukraiński Mordor Szczerka. Estetyzacja świata w duchu gonzo, „Konteksty Kultury”, nr 14, z. 2.
dr, Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-6671-7413
Jej zainteresowania naukowe to: kategoria przestrzeni w literaturze, literatura migracyjna, regionalizm literacki, współczesny polski reportaż literacki. Autorka monografii Lubuska literatura osadnicza jako narracja założycielska regionu (2018), publikowała m.in. w „Kontekstach Kultury”, „Pamiętniku Literackim”, „Świecie Tekstów”, „Tekstach Drugich”, „Zagadnieniach Rodzajów Literackich”. Sekretarz naukowej serii wydawniczej „Historia Literatury Pogranicza” (Oficyna Wydawnicza UZ). Kierowniczka Pracowni Badań nad Literaturą Regionalną działającej w IFP UZ.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
