Macierzyństwo bez lukru i retuszu. Wizerunek Matki Polki w literaturze polskiej po roku 2000 i blogach
Abstrakt
Polish woman‑centered symbolism has a specific dimension, which is depicted in the iconic ‘Polish Mother’ (Matka Polka). The iconic image is deeply rooted in Polish history and culture and it often refers to the mother of Jesus as she is expected to sacrifice her children for the motherland. As a woman, she realizes herself not only through motherhood but also in the service of her nation, and as such, she becomes a highly charged metaphor for both motherly love and patriotism. The ‘Polish Mother’ is a myth; a stereotype that has shaped the thinking of the nation for more than two centuries and is still largely in force. In contemporary literature (and also in various media texts and blogs) one can identify however, obvious attempts to re‑evaluate this very traditional iconic image. Especially motherhood, in Poland today, has gained a new dimension. I investigate some of the most characteristic aspects of the selected texts, focusing on the discrepancy between the old clichés and expectations and the subversion of traditionally defined motherhood in a modern society, which no longer takes the ‘Polish Mother’ at face value.
Słowa kluczowe
motherhood; 'Polish Mother' icon; contemporary Polish literature; blogs
Bibliografia
Bunda M., 2016, Polka, nie matka, „Polityka”, http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1533275,1,moda-na-nieposiadanie-dzieci-polki-w-czolowce.read [dostęp: 26.05.2016].
Chuda, 2013, Do poczytania: Donos, http://macierzynstwo-bez-lukru.blogspot.se/2013/05/do-poczytania-donos.html [dostęp: 6.08.2016].
Chutnik S., 2009, Dzidzia, Warszawa.
Dzido M., 2006, Ślad po mamie, Kraków.
Graff A., 2014a, Matka Feministka, Warszawa.
Graff A., 2014b, Przegapiłyśmy matki (wywiad z Moniką Tutak-Goll), „Wysokie Obcasy”, nr 18.
Gretkowska M., 2001, Polka, Warszawa.
Gretkowska M., 2011, Trans, Warszawa.
Grochal R., 2016, „Dobra zmiana” skraca ciążę, „Gazeta Wyborcza”, http://wyborcza.pl/1,75968,20485630,dobra-zmiana-skraca-ciaze.html [dostęp: 6.08.2017].
Grochal R., Klauziński S., 2016, Program 500+ ograniczy kobietom wybór. A do rodzenia nie zachęci (wywiad z Agnieszką Chłoń-Domińczak), http://wyborcza.pl/1,75398,20513152,chlon-dominczak-program-500-ograniczy-kobietom-wybor-a-do.html [dostęp: 8.08.2016].
http://www.program500plus.pl/ [dostęp: 8.08.2016]
Imbierowicz A., 2012, The Polish Mother on the defensive? The transformation of the myth and its impact on the motherhood of Polish women, „The Journal of Education, Culture and Society” nr 1.
Kim R., 2014, „Polski dzieciocentryzm. Dlaczego w Polsce ciężko jest być matką?”. Wywiad z Sylwią Chutnik, „Newsweek”, http://www.newsweek.pl/polska/dlaczego-w-polsce-ciezko-jest-byc-matka-rodzina-dzieci-matki-newsweek-pl,artykuly,286740,1.html [do-stęp: 6.08.2017].
Krzyżaniak M., 2011, Niespełna alfabetyczny, internetowy przegląd macierzyński, „Czas Kultury”, nr 4.
Ksieniewicz M., 2004, Specyfika polskiego feminizmu, „Kultura i Historia”, nr 6/2004.
Kubryńska S., 2015, Kobieta dość doskonała, Poznań.
Smoleń D., red., 2012, Macierzyństwo bez lukru. Antologia matek/blogerek, Warszawa.
Misun-Nowak K., 2012, Macierzyństwo bez lukru (wywiad), http://macierzynstwo-bez-lukru.blogspot.se/2012/02/macierzynstwo-bez-lukru.html [dostęp: 6.08.2017].
Packalén Parkman M.A., 2016, „Moderskapet utan glasyr”. Omvärdering av Moder-Polen-symbolen i polska nutida litterära texter och loggar”, „Slovo. Journal of Slavic Languages, Literatures and Cultures”, nr 57.
Podgórska J., Kapecka J., 2003, Cień matki Polki, „Polityka”, nr 21.
Papież [Påven], 2004, Feminismen fara för familjen, „Dagens Nyheter” (TT-Reuters). http://www.dn.se/nyheter/varlden/paven-feminismen-fara-for-familjen [dostęp: 6.08.2017].
Rodowicz, M.; Osiecka A, 2013, „Polska Madonna” (CD, Album).
Rogińska N., 2016, Pokalane poczęcia, Warszawa.
Ruzik-Sierdzińska A., 2016, Niechciany efekt 500 plus, http://www.instytutobywatelski.pl/26515/komentarze/nauka-i-praca/niechciany-efekt-500-plus [dostęp: 9.12.2016].
Sikorska M., red., 2012, Raport. Ciemna strona macierzyństwa – o niepokoju współczesnych matek, Warszawa.
Szydło B., 2016, Program 500+ zmienia życie Polaków, Premier.gov.pl, https://www.premier.gov.pl/wydarzenia/aktualnosci/premier-beata-szydlo-program-500-zmienia-zycie-polakow.html [dostęp: 1.07.2016].
Szydło B., 2017, http://www.tvp.info/29758293/baby-boom-w-polsce-zaczyna-byc-faktem-beata-szydlo-podsumowala-program-rodzina-500-plus [dostęp: 1.04.2017].
Tubylewicz K., 2014, Rówieśniczki, Warszawa.
Woźniczko-Czeczott J., 2012, Macierzyństwo non-fiction. Relacja z przewrotu domowego, Wołowiec.
Zimna J., 2011, Głos Wielkiej Matki, „Czas Kultury”, nr 4.
Zimna J., Larek M., 2016, Od punkówy do MaMy. Z Sylwią Chutnik rozmawiają Justyna Zimna i Michał Larek, „Czas Kultury”, nr 4.
prof., Instytut Języków Nowożytnych, sekcja Języków, Uppsala University, Szwecja. Szwecja
Kierownik Studiów Polonistycznych. Badaczka literatury polskiej oraz tłumaczka. Laureatka wielu nagród, m.in.: Nagrody za działalność translatorską Związku Pisarzy Szwedzkich (Svenska Författarforbundet), w 2009 roku otrzymała Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej za krzewienie kultury polskiej w Szwecji. Jest autorką m.in. monografii Pokolenie 68. Studium o poezji polskiej lat siedemdziesiątych (1987, wyd. II – 1997) oraz pracy z zakresu badań komparatystycznych literatury szwedzkiej i polskiej pt. Under två kulturers ok (2001). Jest również współredaktorką i współautorką antologii Swedish‑Polish Modernism. Literature‑Language‑Culture (2003) oraz pracy zbiorowej The New Woman and the Aesthetic Opening. Unlocking Gender in Twentieth‑Century Texts (2004). Jej dorobek naukowy obejmuje ponadto kilkadziesiąt artykułów na temat poezji i prozy polskiej, w tym też z zakresu genders studies. Jest także autorką ponad stu haseł dotyczących literatury polskiej w szwedzkiej Wielkiej Encyklopedii Powszechnej (Nationalencyklopedin, 1990–1999, obecnie dostępnej także online). Tłumaczyła powieści czołowych pisarzy szwedzkich, takich jak np.: Vilhelm Moberg, Per Anders Fogelström, Göran Tunström.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
