Jak edukować w czasach kryzysu klimatycznego i środowiskowego?
Abstrakt
Edukacja ma do odegrania kluczową rolę w budowaniu i zapewnieniu bezpiecznego świata dla ludzkości. Dzisiaj nabiera szczególnego znaczenia, gdyż przestrzeń, która dotąd była bezpieczna dla ludzi, przestała taką być. Naukowcy ogłaszają czerwony alarm dla Ziemi. Aby uniknąć najgorszego, trzeba podjąć nadzwyczajne, kryzysowe środki. Konieczna jest między innymi radykalna zmiana w edukacji. Jej nadrzędnym celem musi być ukształtowanie postawy młodego człowieka w poczuciu jedności z przyrodą, zdolnego do troski o inne byty pozaludzkie. W artykule przedstawiono dziesięć wskazówek, które powinny kształtować proces edukacyjny, jeżeli chcemy wychować pokolenie ludzi świadomych, empatycznych, zdolnych do podjęcia skutecznych działań w celu zażegnania kryzysu klimatycznego i środowiskowego.
Słowa kluczowe
wychowanie; kryzys klimatyczny i środowiskowy; szacunek dla życia; jedność
Bibliografia
AtKisson A., 2000, Żyjąc w świetle Nowej Historii. Rozmowa z siostrą Miriam Therese MacGillis, tłum. M. Polkowska, J. Korbel, „Dzikie Życie”, nr 11 (77), s. 2, https://dzikiezycie.pl/archiwum/2000/listopad-2000/zyjac-w-swietle-nowej-historii-rozmowa-z-siostra-miriam-therese-macgillis [dostęp: 12.08.2022].
Benyus J., 1997, Biomimicry: Innovation inspired by nature, HarperCollins, New York.
Biblia Tysiąclecia, Biblia-online.pl, http://biblia-online.pl/Biblia/Tysiaclecia/Ksiega-Hioba/12 [dostęp: 18.08.2022].
Bourseiller P., [fot.], 2007, 365 kroków ratujących planetę, przedmowa J.L. Étienne, tekst A. Jankéliowitch, [tłum. A. Mitka], [National Geographic], Wydawnictwo G+J RBA, Warszawa.
Bradshaw C.J.A. i in., 2021, Underestimating the challenges of avoiding a ghastly future, „Frontiers in Conservation Science”, https://doi.org/10.3389/fcosc.2020.615419.
Commoner B., 1974, Zamykający się krąg. Przyroda, człowiek, technika, przeł. J. Lutosławski, przedm. do wyd. pol. A.S. Kostrowicki, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa (wyd. oryg.: The closing circle: Nature, man, and technology, Random House, New York 1971).
Cornell J., 1989, Sharing the joy of nature. Nature activities for all ages, Dawn Publications, Nevada City.
Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 13–32.
Dowd M., 1991, Earthspirit. A handbook for nurturing an ecological Christianity, Twenty-third Publications, Mystic, Conn.
Fowles J., 2000, The tree, Vintage, London.
Francja ogłosiła „Deklarację Praw Drzewa”, Dobre Wiadomości, https://dobrewiadomosci.net.pl/31026-francja-oglosila-deklaracje-praw-drzewa/ [dostęp: 9.02.2022].
Hatley K., 1993, A neo-humanist model of education, „New Renaissance”, vol. 4, no. 1, s. 10–13.
Jałyńska A., 1994, Dusza lasu, [kaseta magnetofonowa], Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, Radio Katowice.
Keating M., 1993, The earth summits. Agenda for change, Centre for Our Common Future, Switzerland.
Krawczyk S., 2019, Oziewicz: Opowieści na nowe czasy, Magazyn Kontakt, 21.08.2019, http://magazynkontakt.pl/oziewicz-opowiesci-na-nowe-czasy.html [dostęp: 9.02.2022].
Krzyściak W., Jurczak A., Piątkowski J., 2016, The role of human oral microbiome in dental biofilm formation, w: Microbial biofilms – importance and applications, eds. D. Dhanasekaran, N. Thajuddin, InTechOpen, London, s. 329–382, https://doi.org/10.5772/63492.
Lenton T.M. i in., 2008, Tipping elements in the Earth’s climate system, „Proceedings of the National Academy of Sciences”, vol. 105, no. 6, s. 1786–1793, https://doi.org/10.1073/pnas.0705414105.
Lenton T.M. i in., 2019, Climate tipping points – too risky to bet against, „Nature”, vol. 575, no. 7784, s. 592–595, https://doi.org/10.1038/d41586-019-03595-0.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2009 r. nr 4, poz. 17), https://www.portaloswiatowy.pl/ksztalcenie-i-wychowanie/rozporzadzenie-ministra-edukacji-narodowej-z-23-grudnia-2008-r.-w-sprawie-podstawy-programowej-wychowania-przedszkolnego-oraz-ksztalcenia-ogolnego-w-poszczegolnych-typach-szkol-dz.u.-z-2009-r.-nr-4-poz.-17-9699.html [dostęp: 9.02.2022].
Słynne cytaty edukacyjne filozofa Herberta Spencera, Greelane, 5.11.2019, https://www.greelane.com/pl/zasoby/dla-dorosłych-.słuchaczy/famous-education-quotations-herbert-spencer-31420/ [dostęp: 12.08.2022].
Światowa Karta Przyrody, 1985, „Przyroda Polska”, nr 10, s. 345.
Trisos C.H., Merow C., Pigot A.L., 2020, The projected timing of abrupt ecological disruption from climate change, „Nature”, vol. 580, s. 496–501, https://doi.org/10.1038/s41586-020-2189-9.
[trzysta sześćdziesiąt pięć] dni dla klimatu, Edukacja dla Dobrego Klimatu, http://klimatycznaedukacja.pl/projekty/365-dni-dla-klimatu/ [dostęp: 9.02.2022].
Ulanowski T., 2021, ONZ i nobliści ostrzegają przed ekocydem. Jak nie popełnić ekologicznego samobójstwa, Wyborcza.pl, 4.06.2021, https://wyborcza.pl/7,75400,27161052,onz-i-noblisci-ostrzegaja-przed-ekocydem-jak-nie-popelnic-ekologicznego.html [dostęp 9.02.2022].
UNEP [United Nations Environment Programme], FAO, 2021, Becoming #GenerationRestoration: Ecosystem restoration for people, nature and climate, Nairobi, https://www.unep.org/resources/ecosystem-restoration-people-nature-climate [dostęp: 9.02.2022].
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-9209-0167
Piotr Skubała – profesor doktor habilitowany, reprezentant ssaków łożyskowych, jednego z milionów gatunków zamieszkujących Ziemię, który ma ogromne szczęście być profesorem nauk biologicznych zatrudnionym na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Ekolog, akarolog, etyk środowiskowy, edukator ekologiczny, działacz na rzecz ochrony przyrody; aktywista klimatyczny, ethic expert w Komisji Europejskiej w Brukseli (program HORIZON 2020), stały współpracownik miesięczników „Aura. Ochrona środowiska” i „Dzikie Życie”, organizator i współprowadzący spotkania Klubu Myśli Ekologicznej (od 2012 roku). Autor licznych wykładów, warsztatów, kursów w kraju i za granicą. Współpracuje z mediami lokalnymi, krajowymi i zagranicznymi w charakterze eksperta w zakresie ekologii, ochrony środowiska i kryzysu klimatycznego.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
