O ślepocie poznawczej i etycznej i o świeckiej humanistyce naturalnej wywiedzionej z opowiadania Świat i ślepa dziewczyna Adolfa Dygasińskiego


Abstrakt

W artykule podjęto niektóre problemy humanistyki ekologicznej. Opowiadanie Adolfa Dygasińskiego uznano za prekursorskie wobec współczesnych kierunków, zawiera bowiem pojęcia dzisiaj żywe, potrzebne, jak naturalne uprawianie prawdy, zmysłowe, bezpośrednie poznanie, współżycie i współodczuwanie z przyrodą. Zdaniem autora artykułu wchodzą one w skład naturalnej humanistyki świeckiej.


Słowa kluczowe

natura; poznanie; moralność; wychowanie; humanistyka ekologiczna; humanistyka naturalna

Barcz A., 2016, Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe, Katowice.

Dittes F., 1883, Ogólne zasady pedagogiki dotyczące wykształcenia umysłu, uczuć, moralności i religijności, z niemieckiego opracował A. Dygasiński, Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego, Warszawa, http://pbc.up.krakow.pl/dlibra/docmetadata?id=6595&from=pubindex&dirids=82&lp=20 [dostęp: 23.06.2022].

Domańska E., 2013, Humanistyka ekologiczna, w: Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci, red. T. Szostek, R. Sendyka, R. Nycz, Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, Warszawa, s. 15–39.

Dygasiński A., 1954, Świat i ślepa dziewczyna. (Obrazek sielski), w: Tenże, Nowele. 2, [Dzieła wybrane. T. 5, kom. red. J.Z. Jakubowski, B. Horodyski, M. Żmigrodzka], Czytelnik, Warszawa 1954, s. 5–53.

Horoch W., 2006, Znaczenie pedagogii naturalnej Rousseau w dziejach wychowania, w: Polskie badania nad myślą pedagogiczną w latach 1900–1939, wstęp S. Sztobryn, oprac. S. Sztobryn, M. Świtka, Gdańskie Wydawnictwo Pedagogiczne, Gdańsk, s. 277–286.

Jezierski F.S., 1791, Niektóre wyrazy porządkiem abecadła zebrane i stosownymi do rzeczy uwagami objaśnione, M. Gröll, Warszawa, https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/26341/edition/23824/content [dostęp: 23.06.2022].

Linde S.B., 1808, Słownik języka polskiego, T. 1, cz. 2: G–L, Drukarnia Pijarów, Warszawa, https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/8178/edition/12852/content [dostęp: 23.06.2022].

Protagoras, 1989, Sztuka erystyki, tłum. J. Gajda, w: J. Gajda, Sofiści, Wiedza Powszechna, Warszawa, s. 215–229.

Rousseau J.J., 1955, Emil, czyli o wychowaniu, T. 2, przeł. z języka francuskiego W. Husarski, do druku przygotował F. Wnorowski, wstępem i komentarzem opatrzył J. Legowicz, Zakład im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.

Sekstus Empiryk, 1992, [Podstawy wątpienia w wiedzę], w: Poznanie. Antologia tekstów filozoficznych, red. Z. Cackowski, M. Hetmański, Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, Wrocław, s. 42–44.

Skała A., 2013, Adolf Dygasiński – niepoprawny pozytywista. Między tradycją a nowoczesnością, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.

Tatarkiewicz W., 2007a, Historia filozofii, T. 1: Filozofia starożytna i średniowieczna, wyd. 19, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Tatarkiewicz W., 2007b, Historia filozofii, T. 3: Filozofia XIX wieku i współczesna, wyd. 19, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Wolfe C., 2013, Animal studies, dyscyplinarność i post(humanizm), przeł. K. Krasuska, „Teksty Drugie”, 1–2, s. 125–153, pobrano z: http://rcin.org.pl/Content/62025/PDF/WA248_79066_P-I-2524_wolfe-animal_o.pdf [23.06.2022].

Pobierz

Opublikowane : 2022-11-17


BakułaK. (2022). O ślepocie poznawczej i etycznej i o świeckiej humanistyce naturalnej wywiedzionej z opowiadania Świat i ślepa dziewczyna Adolfa Dygasińskiego. Z Teorii I Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego, 31, 1-13. https://doi.org/10.31261/TPDJP.2022.31.04

Kordian Bakuła  kordian.bakula@uwr.edu.pl
Uniwersytet Wrocławski  Polska
https://orcid.org/0000-0002-4049-846X

Kordian Bakuła – doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, autor dwóch książek, w tym Mówione ≈ pisane: komunikacja, język, tekst (2008), która poprzedzona została kilkoma artykułami na ten temat, na przykład Czy istnieje język mówiony i język pisany? (2001); Nauczanie i studiowanie jako pokonywanie przeszkód epistemologicznych. Na przykładzie pojęć język mówiony i język pisany (2006). Wykazuje potrzebę rozróżnienia w dydaktyce świadomości językowej i językoznawczej oraz krytycznej świadomości – zob. Między fikcją a fiksacjąO świadomości językoznawczej uczniów i nauczycieli (2011); O świadomości językowej, krytycznej świadomości językowej i nauczaniu języka (2012) – a w tomie 14. „Kształcenia Językowego” z 2016 roku wprowadził pojęcie fałszywej świadomości językowej i językoznawczej. Badał jej występowanie w podręcznikach oraz w głowach uczniów liceum i studentów: „Monitor” czyli telewizor, w którym każdy nauczyciel swe nauczanie snadnie oględać może (2005); Jak studenci filologii polskiej rozumieją tytuły utworów literatury dawnej? (2007). Redaktor naczelny „Kształcenia Językowego”.






Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).