Artykuł jest próbą przedstawienia przestrzeni szkolnej jako swoistego pola agonistycznego, na którym toczy się nie tylko rywalizacja o ucznia, ale równie często walka z uczniem. Na podstawie realizacji motywu szkoły w literaturze dziecięcej i młodzieżowej autor dowodzi, że projekt przestrzeni szkolnej jest skorelowany z obowiązującymi w danej instytucji ideami edukacyjnymi. Demokratyzacja przestrzeni, widoczna w Akademii pana Kleksa czy opowieściach o Pippi, kreowana poprzez oryginalne i niekonwencjonalne działania nauczycieli oraz uczniów, pomaga wychowankom osiągnąć wolność myśli – nadrzędny cel edukacji.

Autorka porusza istotny temat wychowania młodego pokolenia w duchu tolerancji oraz szacunku dla prawa drugiego człowieka do bycia innym. Wskazuje, w jaki sposób lekcje języka polskiego mogą uczyć dialogu, otwierać młodzież na inne kultury oraz przygotowywać ją do aktywnego i skutecznego funkcjonowania w rzeczywistości wielokulturowej. Jej zdaniem, relacje polsko-żydowskie, odzwierciedlone w twórczości pisarzy polskich, polsko-żydowskich oraz żydowskich, mogą stanowić wartościowy materiał dydaktyczny. Zauważa, że literatura polska nie jest wyłącznie źródłem negatywnych stereotypów – przeciwnie, postaci żydowskie często przedstawiane są w sposób ciepły, sympatyczny i przyjazny. Jednak, jak podkreśla autorka, polska tradycja literacka nie pozwala na pełne zapoznanie się z kulturą żydowską. Dlatego sugeruje włączenie do zajęć z języka polskiego i literatury tekstów takich autorów jak Isaac Bashevis Singer oraz proponuje konkretne rozwiązania dydaktyczne, m.in. pracę z jego tekstami metodą odwróconej klasy.

Artykuł dotyczy obiektów architektury sakralnej, które poruszane na lekcjach języka polskiego mogą stać się punktem wyjścia do refleksji nad innymi kulturami, a przede wszystkim nad tolerancją, szacunkiem dla inności i Innego, przygotowując tym samym uczniów do życia obywatelskiego w wielokulturowej i wieloreligijnej Europie.

Artykuł dotyczy normatywnych podstaw oraz społecznych stereotypów związanych z edukacją wielokulturową. Autorzy analizują akty prawne dotyczące mniejszości romskiej i konfrontują postulowany stan rzeczy z rzeczywistymi zachowaniami uczniów w szkole, badanymi za pomocą ankiet. Wyniki prowadzą do przedstawienia uwarunkowań edukacyjnych w szkole dwukulturowej oraz odpowiedzi na pytanie, czy pełna tolerancja wobec mniejszości etnicznych jest możliwa wśród polskich dzieci. W końcowej części artykułu zaproponowano rozwiązania do wdrożenia w szkołach, mające na celu poprawę warunków edukacyjnych Romów oraz ich wizerunku w społeczeństwie.

Powieść Siedem zegarków kopidoła Joachima Rybki Gustawa Morcinka stanowi dla autora swoisty literacki rachunek sumienia. W praktyce szkolnej może być również postrzegana jako droga do lepszego poznania i zrozumienia przez ucznia otaczającej go rzeczywistości. Refleksja nad tekstem śląskiego pisarza może stać się doskonałym środkiem uświadamiania uczniom uniwersalnego charakteru niektórych problemów i wartości. W szafie Joachima Rybki zegary odmierzają czas, stanowiąc pretekst do podróży w przeszłość oraz wspomnień o przygodach i postaciach obdarzonych życiową mądrością. Śląski kopidoł to człowiek zdystansowany i niezwykle szczery. Jego długie i dobrze przeżyte życie daje mu prawo i przywilej do takiej postawy. Widzi rzeczy, których inni nie chcą dostrzegać.

Celem artykułu jest ukazanie różnych zastosowań seriali telewizyjnych na lekcjach języka polskiego. Podjęto próbę określenia przyczyn popularności gatunków telewizyjnych, ich specyfiki oraz trudności związanych z ich akademickim badaniem. Wskazano powody nieobecności seriali telewizyjnych w edukacji polonistycznej, a także przedstawiono szeroki wachlarz możliwości wykorzystania tego gatunku w nauczaniu literatury, kultury oraz języka polskiego. W końcowej części artykułu zaprezentowano projekt lekcji poświęconej analizie porównawczej dwóch postaci – literackiej Izabeli Łęckiej (Lalka) oraz serialowej Mary Crawley (Downton Abbey).

Artykuł przedstawia wyniki badań mających na celu ocenę poziomu kompetencji leksykologicznej i leksykalnej uczniów gimnazjum oraz wyniki analizy szkolnych uwarunkowań tych kompetencji, przeprowadzonej na podstawie ankiet, wywiadów oraz obserwacji lekcyjnych. Poziom kompetencji leksykologicznej oceniono jako dobry, natomiast analiza tekstowa wykazała, że kompetencja leksykalna jest niższa i bardziej zróżnicowana. Do najważniejszych niedostatków należały: niewystarczające utrwalenie zrozumienia kategorii leksykalnych wprowadzanych na lekcjach języka polskiego, brak umiejętności rozróżniania języka potocznego od ogólnego rejestru językowego, lepsze opanowanie kompetencji receptywnej niż produktywnej, wyraźne braki w zasobie słownictwa biernego i czynnego, zwłaszcza słownictwa spoza powszechnego użycia, a także trudności w rozumieniu metafor w kontekście tekstowym. Wnioski płynące z obserwacji lekcyjnych były spójne z wynikami analizy tekstowej — uczniowie mieli więcej okazji do pogłębiania kompetencji leksykologicznej. Z kolei praca nad kompetencją leksykalną nie była systematyczna, zadania leksykalno-frazeologiczne pojawiały się zbyt rzadko, a brakowało ćwiczeń rozwijających umiejętności leksykalne – zarówno ekspresyjne, jak i receptywne. Wyniki ankiet i wywiadów wskazują na problem, jakim jest brak świadomości wielu nauczycieli gimnazjalnych co do znaczenia rozwijania i doskonalenia kompetencji leksykalnej. W konsekwencji nie poświęcają jej wystarczającej uwagi w procesie edukacyjnym. Ponadto nauczyciele nie potrafią precyzyjnie określić poziomu biernej i czynnej znajomości słownictwa uczniów, co skutkuje niepełną świadomością ich potrzeb edukacyjnych.

Artykuł analizuje i ocenia tłumaczenia idiomu twardy orzech do zgryzienia w kilku współczesnych słownikach poprawnej polszczyzny przeznaczonych dla uczących się języka. Skupiam się na miejscu idiomu w mikro- i makrostrukturze słowników, proponowanych rozwiązaniach normatywnych oraz na tym, czy słowniki te uwzględniają koncepcję dwupoziomowej normy językowej współczesnej polszczyzny. Wskazuję na błędy i nieścisłości w zapisie tego idiomu w słownikach poprawnej polszczyzny dla uczących się oraz na ich konsekwencje. W konkluzji przedstawiam postulaty dotyczące pożądanych kierunków działań praktycznych w zakresie włączania idiomów do słowników poprawnej polszczyzny dla uczących się.

W artykule autor omawia kategorię wyglądu w językowo-kulturowym auto(stereotypie) dziewczyny. Obraz wyłaniający się z danych ankietowych potwierdził funkcjonowanie w języku i kulturze młodzieży pewnych konwencjonalnych przekonań dotyczących współczesnej młodej kobiety, szczególnie w odniesieniu do fizycznych i estetycznych aspektów jej wizerunku. Zgodnie z uzyskanym obrazem dziewczyna powinna być ładna i zadbana. Istotne znaczenie mają biust oraz inne „atrybuty” kobiecości – nogi i pośladki. Niezbędnym elementem wizerunku młodej kobiety jest torebka, w której nosi wiele rzeczy. Językowo-kulturowy obraz dziewczyny wyłaniający się z komentarzy chłopców jest bardziej krytyczny.

Autorka dąży do rekonstrukcji obrazu rodziny wyłaniającego się z podręczników do języka i literatury gruzińskiej. Wskazuje na relacje między najbliższymi krewnymi (mąż – żona, rodzice – dzieci, synowa – teściowie, dziadkowie – wnuki) oraz osobami z kręgu rodzinnego (rodzina – sąsiedzi, rodzina – goście), a także na funkcje pełnione przez członków rodziny (ekonomiczne, socjalizacyjne, opiekuńcze). Analizuje, czy przedstawienie rodziny w podręcznikach utrwala, czy też przekracza istniejące (gruzińskie) stereotypowe wyobrażenia o rodzinie.

Autor podejmuje problem motywacji uczniów na lekcjach języka polskiego. Na szeroko zarysowanym tle teoretycznym (motywacja w głównych systemach teoretycznych, afektywne i poznawcze czynniki motywacji) omawia propozycje technik behawioralnych, które mogą być skutecznie stosowane podczas zajęć z języka polskiego, przyczyniając się do ułatwienia procesu dydaktycznego poprzez zaangażowanie uczniów.

Edukacja przez słowo - obraz - dźwięk. Red. Justyna Hanna Budzik, Ilona Copik, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015

Justyna Hanna Budzik, Filmowe cuda i sztuczki magiczne. Szkice z archeologii kina, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015