W niniejszej pracy autor przedstawia propozycję interpretacji dwóch współczesnych opowiadań: Stół Pawła Huellego oraz Szafa Olgi Tokarczuk. Porównanie dwóch literackich obrazów zwykłych przedmiotów nie tylko pomaga uczniom rozpoznać różnorodne sposoby przedstawiania rzeczywistości we współczesnej prozie, lecz może również skłonić ich do bardziej świadomego i uważnego postrzegania świata.
Interpretacja symbolicznych znaczeń mebli prowokuje do refleksji nad człowiekiem oraz jego relacją z samym sobą i otoczeniem. Ujawniając bogactwo egzystencjalnych i historycznych doświadczeń, lektura opowiadań stymuluje proces kształtowania osobowości uczniów oraz poszerza ich kompetencje czytelnicze.

Dwa wiersze Joanny Papuzińskiej tworzą dyptyk, a zarazem miniaturowy, refleksyjny tomik poetycki. Kompozycja cyklu, estetyka stylu i znaków, organizacja oraz filozofia przedstawionego świata zostały oparte na doświadczeniach dostępnych dziecku, zasadzie cykliczności natury, wegetatywnym porządku przyrody oraz cyklu życia i śmierci, który wyznacza ludzką egzystencję. Pierwszy z wierszy, radosny i optymistyczny, zaprasza dziecko w podróż, budzi jego ciekawość wobec świata i wywołuje uczucia afirmujące naturę oraz piękno istnienia. Drugi utwór zestawia deterministyczny obraz przemijania ze sferą wartości uniwersalnych, które tworzą dom i odtwarzają radość oraz nadzieję rodzinnego ogniska – podstawy istnienia człowieka i natury. Oba wiersze stanowią przykład pięknego, emocjonalnego i intelektualnego dyskursu aksjologicznego, który uwrażliwia dziecko na prawa i wartości istnienia. Jednocześnie wpisują się one w tradycję odniesień literackich i kulturowych.

W niniejszej pracy autor podejmuje próbę stworzenia monografii archetypicznego symbolu róży. Obejmuje szeroko pojęte konteksty oraz różnorodne formy kulturowe, w których symbol ten znajduje swoje odzwierciedlenie.
Badanie stanowi jednocześnie propozycję metodyczną wykorzystania eksperymentu skojarzeniowego oraz amplifikacji – metod stosowanych w psychologii analitycznej – w odniesieniu do dzieła literackiego. Głównym celem autora jest próba zbadania symbolu róży w jego archetypicznym, a więc niewyłącznie literackim, wymiarze.
Tak rozumiany symbol staje się kategorią interpretacyjną w swojej intersemiotycznej odsłonie.

Artykuł stanowi propozycję intertekstualnego odczytania wiersza Zbigniewa Herberta Do rzeki. Interpretacja utworu obejmuje dwa aspekty: kulturowy i genologiczny. Bogactwo znaczeń zawartych w tym tekście umożliwiło sprawdzenie umiejętności interpretacyjnych uczniów starszych klas oraz poziomu ich rozumienia czytanego tekstu.
Analizowane prace uczniowskie, tworzone indywidualnie, opierały się wyłącznie na twórczości Herberta. Uczniowie interpretowali wiersz, uwzględniając tradycję literacką gatunku, szeroki kontekst kulturowy oraz odpowiednie elementy tradycji literackiej. Poza kulturowym przekształceniem tematu, niektóre interpretacje zawierały reminiscencje stylistyczne oraz rodzaj tematycznej restytucji, dotyczącej kreacji zbioru wartości moralnych w literaturze.
Analiza interpretacji doprowadziła do wniosku, że przy szerokim zakresie możliwych odczytań uczniowie utożsamiali się z odwiecznym poszukiwaniem wewnętrznej prawdy, która jest niezbędna do przetrwania w otaczającym świecie.

Śląsk Cieszyński – region pogranicza polsko-czeskiego – od zawsze był postrzegany i estetyzowany przez twórców jego wizerunku kulturowego na wiele różnych sposobów. Uniwersum egzystencji tego regionu nieustannie oddziałuje na uniwersum sztuki i wciąż stanowi przedmiot wyobraźni estetycznej.
Publikacje z 2001 roku wpisują się w wielogłosowy pejzaż artystyczny Śląska Cieszyńskiego. Pierwsza z nich – Znów minie wiek – to antologia utworów autorów znaczących dla literackiej historii regionu (wydana przez „Macierz Ziemi Cieszyńskiej”). Druga – Moja ziemia – to zestaw ćwiczeń z zakresu edukacji regionalnej, podejmujący tematykę bogatej historii, szeroko pojętej kultury i folkloru Śląska Cieszyńskiego, współczesności oraz jej powiązań z Europą (wydana przez lokalnego wydawcę – „Publisher – Innowacje”).
Celem obu publikacji jest przekazanie kolejnym pokoleniom wiedzy historycznej, etnograficznej i antropologicznej o Śląsku Cieszyńskim oraz budowanie tożsamości kulturowej jego mieszkańców.

Zagadnienia szeroko pojętego regionalizmu budzą duże zainteresowanie i są podejmowane przez specjalnie powołane towarzystwa i środowiska naukowe. W literaturze bezpośrednio dotyczącej edukacji regionalnej można znaleźć opracowania dotyczące metod wykorzystywanych w nauczaniu regionalnym oraz tematów podejmowanych na lekcjach literatury regionalnej.
Aby jednak regionalizm nie stał się jedynie przelotną modą, konieczna jest głęboka refleksja nad pojęciami związanymi z edukacją regionalną, takimi jak „region” czy „regionalizm”, a także nad szerokim spektrum zagadnień związanych z dziedzictwem kulturowym i tożsamością regionalną.
Potrzebne jest również holistyczne podejście do zagadnienia regionu w procesie edukacji. Należy uwzględnić wszystkie wzajemnie powiązane aspekty: geograficzne, historyczne, ekonomiczne, społeczne i kulturowe.
W kontekście edukacyjnym należy pamiętać, że edukacja regionalna nie powinna mieć charakteru okazjonalnego, lecz stanowić przemyślany i kompleksowy proces. Proces ten powinien rozwijać u uczniów poczucie tożsamości regionalnej, poszerzać ich wiedzę o dziedzictwie kulturowym oraz inspirować do działania na rzecz regionu. W toku nauczania należy także odpowiednio dobierać zagadnienia związane z regionem, ojczyzną i Europą.

Autor tekstu uznaje umiejętności czytelnicze (zakres czytania, poziom rozumienia tekstu) za istotny czynnik rozwoju intelektualnego uczniów oraz ich zdolności do samodzielnego uczenia się. Umiejętności te można rozwijać poprzez różnorodne, systematyczne i dobrze zorganizowane ćwiczenia.
Ćwiczenia te powinny zawierać informację zwrotną, zakodowaną w systemie interaktywnych „wzmacniaczy” czytania. Takie „wzmacniacze” powinny przybierać formę komunikatywnych, przyjaznych uczniowi wskazówek prakseologicznych, które ułatwiają odczytanie prawdziwych znaczeń i uchwycenie istoty tekstu.
W zależności od celu czytania i poziomu trudności tekstu, ćwiczenia pełnią różne funkcje. Dla ucznia są jednak przede wszystkim dobrze zorganizowanym treningiem aktywnego czytania.

Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań dotyczących podręczników do kształcenia językowego, literackiego i kulturowego, wydanych przez ZNAK i WSiP dla uczniów gimnazjum.
Badania dotyczą pomiaru zrozumiałości (złożoności) tekstów zgodnie ze skalą Bengta Sigurda. Skala ta była również wykorzystywana we wcześniejszych badaniach dydaktycznych prowadzonych przez Krystynę Gąsiorek, Stanisława Gajdę oraz Annę Słodzińską.
Wnikliwa analiza tekstów, pomiar współczynnika jasności dla poszczególnych podręczników oraz porównanie uzyskanych wyników z wcześniejszymi badaniami Krystyny Gąsiorek prowadzą do interesujących wniosków. Zgodnie z przyjętą metodą pomiaru zrozumiałości według Sigurda, analizowane teksty spełniają wymagania przejrzystości. Można zaobserwować, że autorzy podręczników dbają o dostosowanie treści do możliwości percepcyjnych uczniów.

W artykule autor omawia wyniki badań dotyczących świadomości i umiejętności uczniów szkół średnich w zakresie pojęcia prawdziwości i pojęć pokrewnych.
W pierwszej części artykułu, opierając się na publikacjach D. Rytel, S. Grabiasa, J. Bralczyka i innych, autor przedstawia miejsce pojęcia prawdziwości w języku. Charakteryzuje modalność epistemiczną oraz jej językowe wykładniki (determinanty językowe prawdziwości sądów).
Z części teoretycznej wynika opis zebranego materiału badawczego dotyczącego wiedzy uczniów na temat pojęć związanych z prawdziwością i ich znaczeniami, a także funkcji, jakie pełnią te pojęcia w wypowiedziach – czyli tego, w jaki sposób modyfikują one treść komunikatu.

Artykuł stanowi próbę odpowiedzi na dwa pytania: czy uczeń drugiej klasy gimnazjum dostrzega odrębność rady jako aktu mowy oraz w jaki sposób konstruuje tego typu wypowiedź perswazyjną.
Badanie ankietowe przeprowadzone w szkołach lubelskich wykazało, że większość uczniów ma skłonność do rozszerzania zakresu znaczeniowego danego terminu oraz do utożsamiania pojęć rady i perswazji. Zdaniem uczniów do nakłaniania do określonych zachowań można wykorzystywać zarówno dyrektywne akty mowy, takie jak: groźba, rozkaz czy zakaz, jak i akty niebędące perswazyjnymi, np.: pytania, stwierdzenia czy narracje.
Brak znajomości specyfiki gatunku, jakim jest wypowiedź perswazyjna, powoduje pojawienie się mechanizmu substytucji tekstu, co nierzadko prowadzi do niefortunnych wypowiedzi.
Ograniczona wiedza uczniów na temat rady jako odrębnego aktu mowy oraz sposobów wyrażania intencji perswazyjnych wynika z marginalizacji tych zagadnień w procesie kształcenia językowego oraz w podręcznikach i programach nauczania języka polskiego. Czerpanie przykładów aktów mowy od rodziców, nauczycieli i rówieśników, a także wpływ lansowanej w mediach mody na zachowania agresywne, prowadzą do częstego stosowania w komunikacji społecznej kategorycznych aktów manipulacyjnych, co może rzutować na sposób konstruowania wypowiedzi perswazyjnych.

Artykuł przedstawia wyniki badań dotyczących znajomości frazeologizmów wśród uczniów klas trzecich. Szczególną uwagę poświęcono wpływowi rodzaju pytań testowych na udzielane przez uczniów odpowiedzi.
W badaniu ujawniono, które frazeologizmy są powszechnie znane, a które zostały opanowane w mniejszym stopniu. Omówiono również najczęściej popełniane przez uczniów błędy frazeologiczne.

W artykule autorka analizuje wybrane akty dyrektywne – pytania ułomne oraz formy rozkazujące – stosowane przez nauczycieli w klasie. Materiałem empirycznym są zapisy lekcji prowadzonych w szkołach podstawowych i gimnazjach w Bytomiu, Dąbrowie Górniczej, Katowicach i Siemianowicach Śląskich w latach 1998–2001.
Akty dyrektywne stanowią najsilniej zaznaczony i najczęściej występujący typ wypowiedzi w komunikacji dydaktycznej. Ich siła illokucyjna powoduje, że odbiorca ma zachować się zgodnie z treścią dyrektywy. Analiza aktów dyrektywnych obejmuje ich strukturę językową, znaczenie oraz uwarunkowania pragmatyczne.

Dydaktyka Literatury. T. 4. Red. W. Pasterniak. Zielona Góra 1981.

W kręgu zagadnień dydaktyki języka i literatury polskiej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Edwardowi Polańskiemu. Red. Helena Synowiec. Katowice 2002

Pawłowska R.: Metodyka ćwiczeń w czytaniu. Gdańsk 2002.

Zofia Agnieszka Kłakówna: Przymus i wolność : projektowanie procesu kształcenia kulturowej kompetencji : język polski w klasach IV-VI szkoły podstawowej, w gimnazjum i liceum. - Kraków, 2003. [recenzja]

Danuta Opacka-Walasek: Czytając Herberta. - Katowice 2001 [recenzja]