Świadectwo Eliana o rogatych zwierzętach Indii
Abstrakt
W artykule omawia się rogate zwierzęta, opisane przez Klaudiusza Eliana w jego zoologicznym traktacie O właściwościach zwierząt (De natura animalium, XV 15; XVI 20). Elian prawdopodobnie powtarza relację Megastenesa o orientalnych zwierętach, występujących na Półwyspie Indyjskim. Autorka wnikliwie analizuje trzy gatunki zwierząt, wymienione pod lokalnymi (tj. niegreckimi) nazwami: 1) μέσοι, (2) καρτάζωνος and (3) ὑά<ρ>ιναι. Konkluduje, że zoologiczna nomenklatura Eliana jest pochodzenia średnioindyjskiego i odnosi się do trzech gatunków rogatych ssaków takich jak: (1) urial indyjski lub dzika owca orientalna (Ovis orientalis vignei vignei Blyth, 1841); (2) nosorożec indyjski lub nosorożec pancerny (Rhinoceros unicornis L., 1758); (3) gazela indyjska, zwana także czinkarą lub gazelą Bennetta (Gazella bennettii Sykes, 1831).
Słowa kluczowe
zwierzęta w Indiach; etymologia; grecka literatura zoologiczna; rogate ssaki; orientalne zapożyczenia w języku starogreckim
Bibliografia
Aelian. On the Characteristics of Animals. Ed. Alwyn F. Scholfield. Vol. 3. London: William Heineman–Cambridge (MA): Harvard University Press, 1959.
Arystoteles. Zoologia (Historia animalium). Przekład Paweł Siwek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
Beekes, Robert. Etymological Dictionary of Greek. Vol. 2. Leiden–Boston: Brill, 2010.
Boryś, Wiesław. Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
Bose, Shibani. Mega Mammals of Ancient India. Rhinos, Tigers, and Elephants. New Delhi: Oxford University Press, 2020.
Brust, Manfred. Die indischen und iranischen Lehnwörter im Griechischen. Innsbruck: Institut für Sprachen und Literaturen der Universität Innsbruck, 2005.
Castelló, José R. Bovids of the World. Antelopes, Gazelles, Cattle, Goats, Sheep, and Relatives. Princeton–Oxford: Princeton University Press, 2016.
Christol, Alan. „Greek and Indian Languages”. In A History of Ancient Greek from the Beginnings to Late Antiquity. Ed. Anastasios-Fivos Christidis. Vol. 1, 836–843. Cambridge: Cambridge University Press, 2015.
Claudii Aeliani De natura animalium libri XVII. Ed. Rudolph Hercher. Lipsiae: B.G. Teubner, 1864.
Claudii Aeliani Opera quae extant omnia. Ed. Conradus Gesner. Tiguri: Gesneri fratres, 1556.
Claudio Eliano. La natura degli animali. Ed. Francesco Maspero. Vol. 1‒2. Milano: RSC Libri, 1998.
Claudius Aelianus. De natura animalium. Eds. Manuela García Valdés, Luis Alfonso Llera Fueyo, Lucía Rodríguez-Noriega Guillén. Berolini–Novi Eboraci: Walter De Gruyter, 2009.
de Vaan, Michiel. Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages. Leiden–Boston: Brill, 2008.
Edelman, Dzhoy I. Etymological Dictionary of the Iranian Languages. Vol. 5. Moscow: Nauka–Vostochnaya Literatura, 2015.
Ètimologicheskiy slovar’ slavyanskikh yazykov. Praslavyanskiy leksicheskiy fond. Ed. Oleg Nikolaevich Trubachev. T. 18. Moskva: Izdatel’stvo „Nauka”, 1993. [Этимологический словарь славянских языков. Праславянский лексический фонд. Pед. Олег Николаевич Трубачев. T. 18. Москва: Издательство „Наука”, 1993].
Focjusz. Biblioteka. T. 1. Przekład Oktawiusz Jurewicz. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1986.
Gajusz Pliniusz Sekundus. Historia naturalna. Vol. 2. Przekład Ireneusz Mikołajczyk. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2019.
Gould, Edwin, and George McKay. Encyclopedia of Mammals. Sydney–San Francisco: Weldon Owen, 1998.
Grassmann, Hermann. Wörterbuch zum Rig-Veda. Leipzig: F.A. Brockhaus, 1873.
Herodot. Dzieje. T. 1. Przekład Seweryn Hammer. Warszawa: Czytelnik, 1959.
Hesychii Alexandrini Lexicon. Ed. Ian C. Cunningham.Vol. 2. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2020.
Holopainen, Sampsa. Indo-Iranian Borrowings in Uralic. Critical Overview of the Sound Substitutions and Distribution Criteria. Helsinki: University of Helsinki, 2019.
Jurewicz, Oktawiusz. Słownik grecko-polski. Truskaw: Global Scientific Foundation, 2021.
Kaczyńska, Elwira. „Considerations on Two Cruces Philologorum (Ael. NA 15, 15)”. Philologia Classica, vol. 16, no. 1 (2021): 32–39.
Kitchell, Kenneth F. Animals in the Ancient World from A to Z. London–New York: Routledge, 2014.
Klaudiusz Elian. „Nowe ciekawostki o zwierzętach”. Przekład Anna Maria Komornicka. Meander, vol. 59, no. 5–6 (2004): 392–403.
Klaudiusz Elian. O właściwościach zwierząt (wybór). Przekład Anna Maria Komornicka. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2005.
Kochergina, Vera Aleksandrovna. Sanskritsko-russkiy slovar’. Moskva: Izdatel’stvo „Russkiy Yazyk”, 1987. [Кочергина, Вера Александровна. Санскритско-русский слoварь. Москва: Издательство „Русский Язык”, 1987].
Králik, Ľubor. Stručný etymologický slovník slovenčiny. Bratislava: Veda Vydavateľstvo SAV, 2015.
Kroonen, Guus. Etymological Dictionary of Proto-Germanic. Leiden–Boston: Brill, 2013.
Liddell, Henry George, and Robert Scott. A Greek-English Lexicon. Oxford: Clarendon Press, 1996.
Malinowski, Gościwit. Zwierzęta świata antycznego. Studia nad „Geografią” Strabona. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2003.
Mały słownik zoologiczny. Ssaki. Red. Kazimierz Kowalski. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991.
Mayrhofer, Manfred. Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch des Altindischen. Bd. 1‒3. Heidelberg: Carl Winter, 1956‒1964.
Mayrhofer, Manfred. Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen. Bd. 2. Heidelberg: Carl Winter, 1996.
Monier-Williams, Monier. A Sanskrit-English Dictionary. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers, 1999.
Montanari, Franco. Vocabolario della lingua greca. Torino: Loescher, 1999.
Morta, Krzysztof. Świat egzotycznych zwierząt u Solinusa. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004.
Mylius, Klaus. Wörterbuch Sanskrit-Deutsch. Leipzig: VEB Verlag Enzyklopädie, 1980.
Obrador-Cursach, Bartolomeu. The Phrygian Language. Leiden–Boston: Brill, 2020.
Pobożniak, Tadeusz. „Języki indyjskie”. W Języki indoeuropejskie. Red. Leszek Bednarczuk. T. 1, 245‒273. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986.
Pokorny, Julius. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern–München: Francke Verlag, 1959.
Pontillo, Tiziana. Dizionario sanscrito. Milano: Garzanti Editore, 1996.
Ridpath, John Clark. Cyclopedia of Universal History. Section 2. Book 6. Boston: Balch Bros., 1895.
Słownik grecko-polski. Red. Zofia Abramowiczówna. T. 4. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965.
Smoczyński, Wojciech. Lithuanian Etymological Dictionary. Vol. 2. Berlin: Peter Lang, 2018.
Stein, Otto. „Megasthenes”. In Real-Encyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. Hrsg. Wilhelm Kroll. Bd. 15(29), 230–326. Stuttgart: J.B. Metzlersche Buchhandlung, 1931.
Stuart, Chris, and Tilde Stuart. Mammals of North Africa and the Middle East. London–New Delhi–New York–Sydney: Bloomsbury, 2016.
Turner, Ralph Lilley. A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages. London: Oxford University Press, 1966.
Witczak, Krzysztof Tomasz. „New Evidence for the Indo-European Terminology for ‘sheep’ ”. Lingua Posnaniensis, 45 (2003): 143‒150.
Yule, Henry, and Arthur Coke Burnell. Hobson-Jobson. The Anglo-Indian Dictionary. London: Wordsworth Editions, 1996.
Uniwersytet Łodzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-4545-1927
Elwira Kaczyńska – D.Sc., Prof. UL, employed as an associate professor in the Department of Classical Philology at the University of Lodz (Poland), two-time scholarship holder of the Foundation for Polish Science (2001, 2002), author of over 130 scientific publications. Scientific career: M.A. (1996), Ph.D. (2000), D.Sc. (2013), Prof. UL (2016). In 2022 she received team award of the Rector of University of Lodz for the series of publications
entitled Studies on animal terminology.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
