Interdyscyplinarne podejście do zagadnienia dobrostanu zwierząt na przykładzie badań zaburzeń behawioralno-poznawczych u psów i kotów
Abstrakt
Artykuł stanowi próbę zastosowania narzędzia nazywanego za Danielem Dennettem inżynierią odwróconą do próby odpowiedzi na pytanie, jak można opisać umysł zwierząt, wykorzystując pojęcia z zakresu filozofii umysłu i kognitywistyki. W związku z tym, że filozofia umysłu w centrum swoich dociekań umieściła człowieka, może się wydawać, że charakterystyczny dla niej system pojęciowy nie jest adekwatny do opisu stanów mentalnych istot pozaludzkich. Tymczasem, pokazując, jak kategorie stworzone do klasyfikacji ludzkich zaburzeń behawioralno-poznawczych sprawdzają się w wypadku opisu zaburzeń tego rodzaju u zwierząt domowych, a dokładniej psów i kotów, można przyjąć, że uprawnione jest rozszerzenie aplikacji teorii opracowanych na gruncie filozofii umysłu oraz kognitywistyki – jako dziedziny interdyscyplinarnej, w której skład wchodzi refleksja filozoficzna – tak, by obejmowały one swoim zakresem również umysły zwierząt innych niż człowiek.
Słowa kluczowe
behawiorystyka; zachowanie; zaburzenia poznawcze; zaburzenia behawioralne; teoria umysłu; świadomość; dobrostan
Bibliografia
Bekoff, Marc. Minding Animals: Awareness, Emotions, and Heart. Oxford: OUP, 2002.
Broom, Donald M. “A History of Animal Welfare Science”. Acta Biotheoretica, 59 (2011): 121–137. https://doi.org/10.1007/s10441-011-9123-3.
Dennett, Daniel C. Brainchildren: Essays on Designing Minds. Cambridge, Mass.: MIT Press, 1998.
Gallup, Gordon G. “Chimpanzees: Self-Recognition”. Science, 167 (1970): 86–87.
Gallup, Gordon G. “Self Recognition in Primates: A Comparative Approach to the Bidirectional Properties of Consciousness”. American Psychologist, 32, no. 5 (1977): 329–338.
Griffin, Donald. Umysły zwierząt. Przeł. Magda Ślósarska i Anna Tabaczyńska. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2004.
Kaleta, Tadeusz. „Osobowość zwierząt: krótki przegląd współczesnych badań”. Życie Weterynaryjne, 89 (9) (2014): 736–742.
Kamieniak, Jarosław, Tomasz Mazurkiewicz, Maria Tietze. „Modyfikujący wpływ człowieka na zachowanie się psa domowego”. Życie Weterynaryjne, 90 (6) (2015): 369–371.
Kamin, Leon. “Predictability, Surprise, Attention, and Conditioning”. In Punishment Aversive Behavior, eds. Byron A. Campbell and Russell M. Church, 279–296. New York: Appleton-Century-Crofts, 1969.
Köhler, Wolfgang. “Simple Structural Functions in Chimpanzee and Chicken (1918)”. In A Source Book of Gestalt Psychology, ed. Willis D. Ellis, 217–227. London: Routledge and Kegan Paul, 1969.
Lorenz, Konrad. “The Evolution of Behavior”. Scientific American, 199 (1958): 67–74.
Mackintosh, Nicholas J. “A Theory of Attention: Variations in the Associability of Stimuli with Reinforcement”. Psychological Review, 82 (4) (1975): 276–298. https://doi.org/10.1037/h0076778.
Mamzer, Hanna. „Posthumanizm we współczesnych modelach rodzin: zwierzęta jako członkowie rodziny?”. W Rodzina wobec wyzwań współczesności. Wybrane problemy, red. Stella Grotowska i Iwona Taranowicz, 151–176. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Arboretum, 2015.
Mayer, Andreas, Vijay Balasubramanian, Aleksandra M. Walczak, Thierry Mora.“How a Well-Adapting Immune System Remembers”. Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), 116 (18) (2019): 8815–8823.
Nagel, Thomas. „Jak to jest być nietoperzem?”. W Pytania ostateczne, przeł. Adam Romaniuk, 203–219. Warszawa: Fundacja Aletheia, 1997.
Pearce, John. Animal Learning and Cognition: An Introduction. New York: Psychology Press, 2008.
Schetz, Adriana. „Geneza zachowań instynktownych”. Analiza i Egzystencja (2024) [w druku].
Schetz, Adriana. „Zdolność odczuwania bólu przez zwierzęta”. Ethos, t. 30, nr 4 (2017): 226–242. https://doi.org/10.12887/30-2017-4-120-14.
Schroll, Sabine, Joël Dehasse. Zaburzenia zachowania kotów. Objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka. Przeł. Jolanta Bujok. Wrocław: Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2018.
Schroll, Sabine, Joël Dehasse. Zaburzenia zachowania psów. Objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka. Przeł. Jolanta Bujok. Wrocław: Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2019.
Skinner, Burrhus F. The Behavior of Organisms. New York: Appleton-Century, 1938.
“Terrestrial Animal Health Code – 28/06/2019”. Vol. 1. Paris: World Organisation for Animal Health, 2019. https://rr-europe.woah.org/app/uploads/2020/08/oie-terrestrial-code-1_2019_en.pdf (dostęp: 03.06.2024).
Turner, Dennis C. “The Mechanics of Social Interactions Between Cats and Their Owners”. Frontiers in Veterinary Science, vol. 8 (2021). https://doi.org/10.3389/fvets.2021.650143.
Uniwersytet Szczeciński Polska
https://orcid.org/0000-0002-6328-128X
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
