Splatając to, co ludzkie, i to, co zwierzęce. Kilka uwag o utworach Żabińskiej i Pufelskiego
Abstrakt
Artykuł skupia się na przemianach, jakie zachodzą w ramach ogrodów zoologicznych, zatracających swój antropocentryczny charakter. Wpływ na to mają nowe, etyczne podejścia osób, działających w ramach tychże instytucji. Analiza dotyka również świadomości dyskryminacji pewnych grup ludzi i wpływie tego na opresyjny sposób traktowania zwierząt. Splecenie losów ludzi i nie-ludzi sprawia, że ich losy są podobne. Nawiązują do tego twórcy literackich świadectw. Za pomocą swojej twórczości i wcześniejszych działań próbują dokonać subwersji, pozwalającej na zmianę znaczeń oraz humanizacji ludzkich i zwierzęcych podmiotów. Za podstawę wywodu przyjęto prozę Antoniny Żabińskiej „Ludzie i zwierzęta” (1968) oraz pamiętnik Patryka Pufelskiego, „Pawilon małych zwierząt” (2022).
Słowa kluczowe
ogrody zoologiczne; animal studies; ludobójstwo; ekobójstwo; postantropocentryzm
Bibliografia
Bakke, Monika. „Między nami zwierzętami. O emocjonalnych związkach między ludźmi a innymi zwierzętami”. Teksty Drugie, nr 1–2 (2007): 222–234.
Barcz, Anna. „Wprowadzenie do zookrytyki (teorii zwierzęcych narracji)”. Białostockie Studia Literaturoznawcze, nr 6 (2015): 143–159. https://doi.org/10.15290/bsl.2015.06.08.
Drozdowski, Rafał. Obrazy na obrazy. Strategie społecznego oporu wobec obrazów dominujących. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2006.
Gieba, Kamila. „Humanistyka wobec ekocydu”. Litteraria Copernicana, nr 1 (37) (2021): 149–154. https://doi.org/10.12775/LC.2021.010.
Huyssen, Andreas. „O myszach i mimesis. Czytając Spiegelmana z Adornem”. Przeł. Agnieszka Rejniak-Majewska. W Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Tomasz Majewski, Anna Zeidler-Janiszewska, Maja Wójcik, 525–538. Łódź: Officyna, 2011.
Juskowiak, Piotr. „Od arki do azylu: w poszukiwaniu nowej tożsamości dla ogrodów zoologicznych”. Przegląd Socjologiczny, 71 (3) (2022): 51–75. https://doi.org/10.26485/PS/2022/71.3/3.
Kemmerer, Lisa. “Nooz: Ending Zoo Exploitation”. In Metamorphoses of the Zoo: Animal Encounter After Noah, ed. Ralph R. Acampora, 37–56. Plymouth: Lexington Books, 2010.
Krawczyńska, Dorota. „Empatia? Substytucja? Identyfikacja? Jak czytać teksty o Zagładzie?”. Teksty Drugie, nr 5 (2004): 179–189.
Pufelski, Patryk. Pawilon małych ssaków. Kraków: Karakter, 2022.
Rogowska-Stangert, Monika. „Natura jako źródło kultury w ujęciu Elizabeth Grosz”. Prace Kulturoznawcze, t. 14, nr 2 (2012): 69–77.
Staroniewska-Wątróbska, Anna. „Zagłada ogrodu – ogród Zagłady?”. Narracje o Zagładzie, nr 3 (2017): 393–403.
Szalewska, Katarzyna. „Co to znaczy być »dobrym wilkiem«? O dyskursach ogrodu zoologicznego”. Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies, nr 1 (9) (2022): 1–16. https://doi.org/10.31261/ZOOPHILOLOGICA.2022.09.06.
Ubertowska, Aleksandra. „»Kamienie niepokoją się i stają się agresywne«. Holokaust w świetle ekokrytyki”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka, nr 25 (45) (2015): 93–111. https://doi.org/10.14746/pspsl.2015.25.4.
Ubertowska, Aleksandra. „Krajobraz po katastrofie: natura, historia, reprezentacja”. W Poetyki ekocydu. Historia, natura konflikt, red. Aleksandra Ubertowska, Dobrosława Korczyńska-Partyka, Ewa Kuliś, 7–19. Warszawa: IBL, 2019.
Żabińska, Antonina. Ludzie i zwierzęta. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010.
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0002-1026-6027
Szymon Kamiński – doktorant literaturoznawstwa. Do jego osiągnięć należy publikacja naukowa pt. Polifonia pamięci w reportażu Filipa Springera „Miedzianka. Historia znikania”, zamieszczona w „Progress. Journal of Young Researchers”, opracowana na podstawie pracy licencjackiej, która dotyczyła relacji niemiecko-polskich. Dodatkowymi sukcesami są także teksty artystyczne, do których trzeba zaliczyć opublikowaną w 2023 roku debiutancką książkę literacką Zeszyt czasów żałoby. Wcześniej jego wiersze oraz opowiadania, nawiązujące do katastrofy klimatycznej czy przekształceń natury, ukazywały się w studenckim „Almanaxie”, udało mu się zdobyć również kilka nagród w konkursach literackich o zasięgu ogólnopolskim i regionalnym. Na co dzień dziennikarz, którego artykuły i reportaże na temat gastronomii, sztuki, literatury czy zdrowia ukazują się w czasopiśmie „Prestiż”, trójmiejskim periodyku. E-mail: kaminski.sz@wp.pl.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
