Oppian z Cylicji o potworach morskich i falajnie (Halieutica I 360–408)
Abstrakt
Artykuł zawiera poetycki przekład na język polski dwóch fragmentów zaczerpniętych z pierwszej księgi poematu Oppiana pt. Halieutica. Pierwszy fragment to poetycka inwokacja i dedykacja dla rzymskiego cesarza Marka Aureliusza (H. I 1–9). Drugi fragment opisuje największe potwory Morza Śródziemnego i Oceanu Atlantyckiego, w tym walenie, rekiny, delfiny, morsy i foki (H. I 360–408). Przekładowi towarzyszy krótki komentarz i zwięzłe objaśnienia. W centralnej części artykułu autor omawia wybrane problemy związane z gatunkową identyfikacją morskiego potwora nazywanego przez starożytnych Greków falajną (gr. φάλ(λ)αινα).
Słowa kluczowe
epika; literatura grecka; Oppian z Cylicji; zwierzęta morskie; walenie
Bibliografia
Appel, Włodzimierz. Klea kai aklea andron. Zarys dziejów greckiej poezji epickiej od Choirilosa do Nonnosa. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2002.
Arystofanes. Komedie. T. 1. Przeł. Janina Ławińska-Tyszkowska. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2001.
Arystoteles. O częściach zwierząt. Przeł. Paweł Siwek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977.
Arystoteles. Zoologia (Historia animalium). Przeł. Paweł Siwek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
Bartol, Krystyna. „Morski świat Oppiana, czyli o kontekstach interpretacyjnych poematu Halieutiká”. Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, r. 70, nr 3–4 (2016): 239–244.
Chrone-Vakalopoulos, Maria, Angelos Vakalopoulos. “Fishes and Other Aquatic Species in Byzantine Literature: Classification, Terminology and Scientific Names”. Byzantina Symmeikta, vol. 18 (2008): 123–157.
Dalby, Andrew. Food in the Ancient World from A to Z. London–New York: Routledge,
Flawiusz Filostratos. Żywot Apolloniosa z Tyany. Przeł. Marian Szarmach. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2000.
Grimal, Pierre. Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Przeł. Maria Bronarska et al. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1990.
Hamblenne, Pierre. « La légende d’Oppien ». L’Antiquité classique, vol. 37, no. 2 (1968): 589–619. https://doi.org/10.3406/antiq.1968.1521.
Jurewicz, Oktawiusz. Słownik grecko-polski. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN, 2001.
Kaczyńska, Elwira. „Klaudiusz Elian o »zającu morskim« żyjącym w Oceanie Indyjskim (NA XVI 19)”. Nowy Filomata, r. 34, nr 2 (2020): 129–133.
Kaczyńska, Elwira, Krzysztof Tomasz Witczak. „Greckie nazwy dużych zwierząt morskich w świetle relacji Eliana (O naturze zwierząt IX 49)”. Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae, t. 28, nr 2 (2018): 43–56. https://doi.org/10.14746/sppgl.2018.XXVIII.2.3.
Kaczyńska, Elwira, Krzysztof Tomasz Witczak. “The Sea-Leopard and the Oxyrrhynchus Shark (Ael. NA 11, 24)”. Philologia Classica, vol. 15, no. 1 (2020): 37–46. https://doi.org/10.21638/spbu20.2020.103.
Kaczyńska, Elwira, Witold Sadziński, Krzysztof Tomasz Witczak. „Ausgestorbene Meeresküstenungetüme τροχοί resp. rotae“. Erga-Logoi, vol. 7, no. 2 (2019): 7–18. https://doi.org/10.7358/erga-2019-002-kacz.
Kaczyńska, Elwira, Witold Sadziński, Krzysztof Tomasz Witczak. „Sirenen des Mittelmeerraums im Lichte der Überlieferung Aelianus’ (De natura animalium XIII 20, XVII 6, XVII 28)“. Živa Antika, vol. 69 (2019): 45–58.
Kitchell, Kenneth F. Animals in the Ancient World from A to Z. London–New York: Routledge, 2014.
Klaudiusz Elian. O właściwościach zwierząt (wybór). Przeł. Anna Maria Komornicka. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2005.
Kokoszko, Maciej. Ryby i ich znaczenie w życiu codziennym ludzi późnego antyku i wczesnego Bizancjum (III–VII w.). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2005.
Kurek, Ewa. “The Image of κῆτος in Oppian of Cilicia’s Halieutica”. Scripta Classica, vol. 7 (2010): 55–62.
Mały słownik zoologiczny. Ryby. Red. Zbigniew Chrzanowski. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
Montanari, Franco. The Brill Dictionary of Ancient Greek. Leiden‒Boston: Brill, 2018.
Opiano. De la caza. De la pesca; Anónimo. Lapidario órfico. Trad. Carmen Calvo Delcán. Madrid: Editorial Gredos, 1990.
Oppian. Colluthus. Tryphiodorus. Ed. Alexander William Mair. London–Cambridge, MA: William Heinemann – Harvard University Press, 1958.
Oppian. Halieutika. Poemat o rybach i rybakach. Przeł. Krystyna Bartol. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, 2020.
Oppiani Cynegetica et Halieutica. Ed. Ioannes Gottlob Schneider. Lipsiae: I.A. Weigel, 1813.
Oppianus. Halieutica / Oppian. Der Fischfang. Ed. Fritz Fajen. Stuttgart–Leipzig: B.G. Teubner, 1999.
Papadopoulos, John K., Deborah Ruscillo. “A Ketos in Early Athens: An Archaeology of Whales and Sea Monsters in the Greek World”. American Journal of Archaeology, vol. 106, no. 2 (2002): 187–227. https://doi.org/10.2307/4126243.
Rutkowicz, Stanisław. Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982.
Sadziński, Witold, Krzysztof Tomasz Witczak. „Rozważania o bałtyckiej foce i jej nazwach”. Pomorania Antiqua, t. 25 (2016): 49–66.
Schulz, Raimund. Łowcy przygód w dalekich krainach. Wielkie pionierskie podróże i wiedza antyku o świecie. Przeł. Bartosz Nowacki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2020.
Słownik grecko-polski. Red. Zofia Abramowiczówna. T. 4. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965.
Strömberg, Reinhold. Studien zur Etymologie und Bildung der griechischen Fischnamen. Göteborg: Elanders Boktryckeri Aktiebolag, 1943.
Terofal, Fritz, Claus Militz. Ryby morskie. Leksykon przyrodniczy. Przeł. Henryk Garbarczyk i Eligiusz Nowakowski. Warszawa: GeoCenter, 1996.
Thompson, D’Arcy Wenthwort. A Glossary of Greek Fishes. London: Oxford University Press, 1947.
Varnhorn, Beate, red. Królestwo zwierząt. Morza i oceany. Przeł. Robert Grotkowski. Warszawa: Świat Książki, 2012.
Witczak, Krzysztof Tomasz. „Potwór morski zwany κάμπη”. Alcumena. Pismo interdyscyplinarne, nr 3 (15) (2023): 55–69.
Witczak, Krzysztof Tomasz, Mikołaj Rychło. “Pytheas of Massalia and His Voyage to the North Atlantic in the Light of Onomastics”. Eos. Commentarii Societatis Philologae Polonorum, vol. 110 (2023): 83–107.
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0001-8895-974X
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
