Bóg-człowiek, bóg-zwierzę. Zwierzęce twarze religii
Abstrakt
The aim of this short article is to discuss the state of research in a field which attempts to combine animal studies with theology and religious studies, and to map its discourse, tentatively called “critical ecotheology” and construed as environmental ethics accompanied by a religious inspiration and theological justification which is derived from dogmas and religious attitudes of different world religions. The attempt at providing a theoretical framework for ecotheology was inspired by the pioneering work of scholars who came in September 2014 to Bonn, Germany, for a conference on human-animal relations in religious traditions. The problems brought up by their presentations provoked a discussion of the presence of animals in the thinking, practices, and rituals of various religions and their theologies, highlighting the role of religious culture in negotiating different senses of the animal. The article concludes with the idea that a review of religious and theological issues from the perspective of animal studies may lead to the revision of many concepts and theoretical paradigms within the history and anthropology of religion, while helping to articulate the significance of animals and the need for their protection in the activity of religious groups and individuals.
Słowa kluczowe
ecotheology; Christianity; anthropocentricism; anthropology of religion; animality
Bibliografia
Animals on the Agenda. Questions about Animals for Theology and Ethics. Edited by Andrew Linzey, Dorothy Yamamoto. London: SCM Press Ltd, 1998.
Bielik-Robson, Agata. „Na pustyni”. Kryptoteologie poźnej nowoczesności. Kraków: Universitas 2008.
Bielik-Robson, Agata. Erros. Mesjański witalizm i filozofia. Kraków: Universitas, 2012.
DeMello, Margo. Animals and Society. An Introduction to Human-Animal Studies. New York: Columbia University Press, 2012.
Eagleton, Terry. Rozum, wiara i rewolucja. Refleksje nad debatą o Bogu. Translated by Wojciech Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
Gilhus, Ingvild S. Animals, Gods and Humans. Changing Attitudes to Animals in Greek, Roman and Early Christian Ideas. London and New York: Routledge, 2006.
Hurn, Samantha. Humans and Other Animals. Cross-Cultural Perspectives in Human-Animal Interactions. London: Pluto Press, 2012.
Kemmerer, Lisa. Animals and World Religions. Oxford, New York: Oxford University Press, 2012.
Lejman, Jacek. Ewolucja ludzkiej samowiedzy gatunkowej. Dzieje prób zdefiniowania relacji człowiek-zwierzę. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marie Curie-Skłodowskiej, 2008.
Starowieyski, Marek. Zapytaj zwierząt, pouczą: czyli opowiadania wczesnochrześcijańskich pisarzy o zwierzętach. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2014.
Vattimo, Gianni. After Christianity. Translated by Luca D’Isanto. New York: Columbia University Press, 2002.
Uniwersytet Śląski Polska
https://orcid.org/0000-0002-6900-3387
Alina Mitek-Dziemba – dr, adiunkt w Katedrze Literatury Porównawczej Uniwersytetu Śląskiego, absolwentka filologii angielskiej i filozofii (w trybie MISH). Tłumaczka dzieł filozofów nurtu neopragmatystycznego (Richard Shusterman, Richard Rorty), autorka licznych artykułów sytuujących się na pograniczu estetyki filozoficznej i literatury porów nawczej. Opublikowała książkę pt. Literatura i filozofia w poszukiwaniu sztuki życia. Nietzsche, Wilde, Shusterman (Katowice 2011), poświęconą analizie strategii estetycznej autokreacji w XIX-wiecznej literaturze i filozofii, z odniesieniami do współczesnej sceny filozoficznej. Jest także współredaktorką antologii Drzewo Poznania. Postsekularyzm w przekładach i komentarzach (Katowice 2012, z Piotrem Bogaleckim), pierwszego w języku polskim tomu esejów, omawiającego tak zwany zwrot postsekularny z perspektywy poststrukturalistycznej. Ostatnio zredagowała dwujęzyczny zbiór esejów Więzi wspólnoty. Literatura – religia – komparatystyka / The Ties of Community. Literature, Religion, Comparative Studies (Katowice 2013, z Tadeuszem Sławkiem i Piotrem Bogaleckim). W badaniach koncentruje się na komparatystyce literackiej, ekokrytyce, estetyce środowiskowej, pragmatystycznie pojętej somaestetyce oraz myśli postsekularnej.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
