Za pan brat ze ślimakiem. O pewnym zwierzęcym motywie w poezji Ryszarda Krynickiego
Abstrakt
A poetic interest in animals is one result of Ryszard Krynicki’s being inspired by Japanese haiku, which he combines with the distinctive meanings of Western culture. Buddhist tradition allows him to see an animal as a representative of the universe in common with humans, and as a real existencein-itself. In his poems the Eastern sensitivity and way of thinking become an opportunity to revise humanity’s imaging of nature. Paradoxically, therefore, what is spiritual allows Krynicki to experience an empirical encounter with the animal and show the conditions for the questioning of the anthropocentric paradigm.
Słowa kluczowe
animal studies; posthumanism; neodarwinism; buddism; haiku
Bibliografia
Bakke, Monika. Między nami zwierzętami. O emocjonalnych związkach między ludźmi i innymi zwierzętami. In Teksty Drugie, no. 1–2 (2007): 222–234.
Brzozowski, Jacek. “Fragment lozański. Próba komentarza do wierszy Adama Mickiewicza.” In Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. Strona Lemanu. Antologia, edited by Marian Stala. Kraków: TAiWPN Universitas, 1998.
Darwin, Karol. “O pochodzeniu człowieka.” In idem. Dzieła wybrane. T. 4. Translated by Stanisław Panka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1959.
Franaszek, Andrzej. “Krynicki pod Ścianą Płaczu.” Gazeta Wyborcza, February 1, 2010.
Grosz, Elizabeth. “Darwin i gatunek ludzki.” In Przegląd Filozoficzno-Literacki, no. 4 (2011): 47–64.
Gutorow, Jacek. “Krynicki.” In idem. Niepodległość głosu. Szkice o poezji polskiej po 1968 roku. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2003.
Herrigel, Eugen. Droga zen. Translated by Michał Fostowicz-Zahorski. Wrocław: “Thesaurus-Press”, 1992.
Keene, Donald. World within walls. Tokyo, 1978.
Kuczyńska-Koschany, Katarzyna. “Blizny po bliźnim, blizny po sobie samym (o poezji Ryszarda Krynickiego).” In Słowa? Tchnienia? O poezji Ryszarda Krynickiego, edited by Piotr Śliwiński. Poznań: WBPiCAK, 2009.
Krynicki, Ryszard. Wiersze wybrane. Kraków: Wydawnictwo a5, 2009.
Lanoue, David G. Issa and the Meaning of Animals. A Buddhist Poet Perspective. New Orleans: HaikuGuy.com, 2014.
Łukasiewicz, Jacek. “Wrażliwości. (Ślimak i… wewnątrz kamienia).” In Kwartalnik Artystyczny, no. 2 (2013): 79–92.
Łukaszyk, Ewa. “Na uczcie mięsożerców. O transhumanistycznym potencjale relacji człowieka i ptaka.” In Jednak Książki, no. 2 (2014): 25–37.
Miłosz, Czesław. Nieobjęta ziemia. Paryż: Instytut Literacki, 1984.
Nawarecki, Aleksander. “Arcydziełko Mickiewicza.” In Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. Strona Lemanu. Antologia, edited by Marian Stala. Kraków: TAiWPN Universitas, 1998.
Nawarecki, Aleksander. “Mickiewicz i robaki.” In idem. Mały Mickiewicz. Studia mikrologiczne. Katowice 2003.
Pytlewska, Anna. “Ocalać i milczeć. O kilku dylematach Czesława Miłosza i Ryszarda Krynickiego.” In Słowa? Tchnienia? O poezji Ryszarda Krynickiego, edited by Piotr Śliwiński. Poznań: WBPiCAK, 2009.
Sebeok, Thomas A. “Składniki zoosemiotyczne porozumiewania się ludzi.” Translated by T. HOŁÓWKA In Studia semiotyczne, no. 10 (1980): 43–74.
Sterna-Wachowiak, Sergiusz. “Plus ultra. O metafizycznej poezji Ryszarda Krynickiego.” In Akcent, no 2 (1989).
Świeściak, Alina. Przemiany poetyki Ryszarda Krynickiego. Kraków: TAiWPN ”Universitas”, 2004.
Waldau, Paul. “Religia i zwierzęta.” In W obronie zwierząt, edited by Peter Singer. Translated by Monika Betley. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2011.
Welsch, Wolfgang. “Estetyka zwierząt.” Translated by Krystyna Wilkoszewska. In idem. Estetyka poza estetyką, edited by Krystyna Wilkoszewska. Kraków: TAiWPN ”Universitas”, 2005.
Wielgosz, Małgorzata. “Literacka postać medytacji, poezja milczenia, językowej ascezy.” In The Polish Journal of the Arts and Culture, no. 2 (2002): 29–48.
Żuławska-Umeda, Agnieszka. “Wartości estetyczne w poetyce haikai szkoły Basho.” In Estetyka i Krytyka, no. 1 (2005): 121–143.
Uniwersytet Gdański Polska
https://orcid.org/0000-0002-6779-6643
Dr, adiunkt w Katedrze Teorii Literatury i Krytyki Artystycznej w Instytucie Filologii Polskiej na Uniwersytecie Gdańskim. Obecnie zajmuje się polską literaturą współczesną odczytywaną z perspektywy filozofii posthumanizmu i studiów nad zwierzętami. Autorka książki pt. Sztuka mięsa. Somatyczne oblicza poezji (Gdańsk 2013) oraz licznych artykułów naukowych poświęconych tematyce relacji ludzko-zwierzęcych, m.in: Z pamiętnika młodego nosorożca, czyli o zoocentrycznym widzeniu świata [na przykładzie utworu Tadeusza Różewicza pt. Nosorożec] opublikowanego w tomie (Inne) zwierzęta mają głos pod red. D. Dąbrowskiej i P. Krupińskiego (Toruń 2011); Zwierzęcy holocaust? O skandalu zagłady w „Dwunastu stacjach” Tomasza Różyckiego zamieszonego w monografii Skandal w tekstach kultury pod red. M. Ursela (Warszawa 2013); Od deleuzjańskiego stawania-się-zwierzęciem do teologii politycznej bliźniego. Poetyckie gry z psychoanalizą w utworze „Chodźcie do mnie wiewiórki” Jarosława Marka Rymkiewicza, który ukazał się w książce Polityczność psychoanalizy. Freud – Lacan – Žižek pod red. K. Kłosińskiego, D. Matuszka (Katowice 2014).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
