Artykuł przedstawia rozwój badań nad dzieciństwem. Na początku opisano perspektywy badania sytuacji dziecka. Następnie omówiono trzy przełomowe momenty w badaniach nad dzieciństwem: pierwszy — dziecko jako gwiazda i nadzieja, drugi — dziecko wyemancypowane, dziecko jako podmiot, oraz trzeci — dziecko jako obywatel i dzieciństwo jako zjawisko wielowymiarowe. Na zakończenie artykułu zarysowano przyszłe obszary badań nad dzieciństwem.

Artykuł, na tle refleksji nad różnymi formami krzywdzenia dzieci, które mimo obowiązujących regulacji prawnych nadal dotykają współczesne dzieci, podejmuje próbę analizy tego zjawiska. Autorka wskazuje, że wiele form krzywdzenia dziecka ma swoje korzenie w przeszłości — zmienia się ich kontekst, natężenie i miejsce występowania, ale nie ich istota ani destrukcyjny wpływ na rozwój dziecka. Przywołana zostaje postać Janusza Korczaka — jego zainteresowanie dzieckiem i wrażliwość na trudne sytuacje dzieci żyjących w jego czasach. Cytowane są fragmenty tekstów Korczaka i innych autorów, w których opisano krzywdzenie dzieci, m.in. nieludzką pracę dzieci i przemocową dyscyplinę. Autorka podkreśla geniusz Korczaka w umiejętności słuchania dzieci i w ukazywaniu bolesnych obrazów dzieciństwa. Prezentując obraz dzieciństwa z początku XX wieku, zadaje pytanie: czy ten obraz pasuje również do dziecka z początku XXI wieku? Kiedy będzie można napisać książkę „Dzieciństwo — szczęśliwy obraz”?

Artykuł przedstawia globalną sytuację dzieci. Na całym świecie miliony dzieci mają niezaspokojone podstawowe potrzeby (takie jak pożywienie, dostęp do wody pitnej, opieki medycznej), ciężko pracują, uczestniczą w konfliktach zbrojnych, nie uczęszczają do szkół i żyją na ulicy. W artykule postawione zostają pytania: jaka przyszłość czeka dzieci i co możemy zrobić, aby poprawić ich możliwości rozwojowe?

Artykuł przedstawia zarówno niektóre formy przemocy wobec dzieci obecne w historii społecznej, jak i pierwsze działania mające na celu ochronę dzieci przed krzywdzeniem. Opisany został również rozwój społecznego zainteresowania problemem maltretowania dzieci. Trzecim głównym nurtem artykułu jest rozwój badań naukowych nad tym zjawiskiem — od pierwszego opisu dokonanego przez Ambroise’a Tardieu, przez odkrycia lekarzy z połowy XX wieku (Caffeya i Kempego), aż po początki podejmowania tej problematyki przez polskich badaczy.

Artykuł stanowi próbę odnalezienia — poprzez analizę historii przemocy wobec dzieci oraz historii działań społecznych podejmowanych przeciwko temu zjawisku — kluczowych czynników, które wpłynęły na zmianę sytuacji dzieci we współczesnym świecie i poprawę ich traktowania. Na przestrzeni wieków dziecko postrzegane było jako obiekt, który można poświęcić w imię dobra osoby dorosłej, wspólnoty czy państwa. Sytuacja dziecka uległa zasadniczej zmianie dopiero w XIX wieku, czemu sprzyjały różnorodne procesy, spośród których za najistotniejsze uznać należy rozwój społecznej filozofii równości, demokracji i praw człowieka.

Artykuł analizuje opinie rodziców na temat stosowania kar cielesnych wobec dzieci. Argumenty badanych, zarówno za, jak i przeciw biciu dzieci, zostały uporządkowane według typów uzasadnień, które przedstawili. Opinie wyrażone przez rodziców odnoszą się do ich osobistych doświadczeń oraz relacji z własnymi dziećmi.

Dziecko chore znajduje się w trudnej sytuacji. Jego szczególne potrzeby muszą być zaspokajane przez rodziców, od których jest całkowicie zależne na wielu płaszczyznach. Postawy rodziców wobec chorego dziecka są zróżnicowane i wynikają z uwarunkowań kulturowych oraz społecznych. Zaniedbanie opieki zdrowotnej przez rodziców jest zjawiskiem zależnym od wielu czynników, które zostały omówione w artykule.

Wśród dzieci odrzucanych przez rówieśników dużą grupę stanowią te, które wykazują problemy z zakresu externalizacji. Ich źródłem są praktyki wychowawcze i sposób opieki nad dzieckiem w pierwszych latach życia, które uniemożliwiają mu wytworzenie bezpiecznego stylu przywiązania. W artykule omówiono zależności między zaburzeniami rozwoju emocjonalnego i społecznego dzieci a warunkami rozwoju w środowisku rodzinnym. Zwrócono uwagę na konieczność zapobiegania odrzuceniu dziecka przez rówieśników poprzez wspieranie rodziców w realizowaniu funkcji opiekuńczo-wychowawczych.

W artykule autorka podejmuje próbę scharakteryzowania trudnego dzieciństwa uczniów uzdolnionych. Mogłoby się wydawać, że przy wyjątkowych zdolnościach i talentach nie można mówić o trudnym dzieciństwie ani o jakichkolwiek trudnościach w rozwoju ucznia. Jednak doświadczenia samych uzdolnionych dzieci, obserwacje ich rodziców oraz liczne badania prowadzą do wniosku, że w życiu dzieci zdolnych i utalentowanych występuje wiele czynników hamujących, które zakłócają ich prawidłowy rozwój.

Analizy przedstawione w artykule koncentrują się na problematyce prawnej ochrony dziecka oraz wartości dzieciństwa. Omówiony został status małoletniego w prawie cywilnym i rodzinnym, a także wskazana została zasada dobra dziecka jako nadrzędna idea, którą dorośli powinni się kierować przy rozpatrywaniu spraw prawnych dotyczących dzieci. Przeanalizowano możliwości ochrony dobra dziecka poprzez ingerencję sądu w opiekę nad nim, z wykorzystaniem różnych środków prawnych. Przedstawiono również odniesienia do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i jej regulacji prawnych dotyczących ochrony dziecka i dzieciństwa.

Artykuł przedstawia refleksje na temat dzieciństwa i wartości dziecka we współczesnym świecie. Żyjemy w czasach chaosu wartości — dawne przestają mieć znaczenie, a nowe, często sztucznie wykreowane, są niezrozumiałe, oderwane od kultury i innych czynników. Zacierają się granice między tym, co właściwe i legalne, a tym, co niemoralne. Jednak wartość dziecka nie powinna być kwestionowana. Relacje z dzieckiem odzwierciedlają ideę humanizmu — relacji człowieka z człowiekiem.

W artykule omówiono kilka aspektów związanych z biernym przyglądaniem się przemocy wobec dzieci oraz z brakiem udzielenia odpowiedniej pomocy ofiarom. Autorka wskazuje na motywacje i czynniki sytuacyjne, a także cechy osobowościowe, które wpływają na gotowość ludzi do niesienia pomocy. Przedstawiono wybrane teorie dotyczące interwencji w sytuacjach przemocy oraz przytoczono wyniki badań dotyczących czynników zniechęcających nauczycieli i innych specjalistów do podejmowania interwencji wobec krzywdzonych dzieci.

Dzieciństwo pełne bolesnych doświadczeń jest dobrze znane tym dzieciom, które są odrzucane przez rówieśników. Z powodu ograniczonych kontaktów z innymi mają one niewiele okazji do rozwijania kompetencji społecznych, emocjonalnych i poznawczych.
W artykule przedstawiono teoretyczne założenia autorskiego programu wspierania rozwoju psychospołecznego dzieci odrzucanych przez rówieśników. Program ten koncentruje się na tworzeniu warunków sprzyjających rozwijaniu umiejętności emocjonalnej samokontroli. W artykule zaprezentowano również szczegółowe cele umożliwiające rozwój tej umiejętności oraz sposoby ich realizacji.

Artykuł zwraca uwagę na potrzebę zmiany popularnego w polskiej teorii i praktyce pedagogicznej podejścia profilaktycznego, które koncentruje się głównie na diagnozowaniu i eliminowaniu wpływu czynników ryzyka zagrażających dzieciom i młodzieży. W polskich szkołach brakuje pozytywnych efektów działań profilaktycznych opartych na mocnych stronach i zasobach dzieci — zwłaszcza tych pochodzących z rodzin z problemem alkoholowym. Dzieci z takich rodzin stanowią najliczniejszą grupę w populacji dzieci zagrożonych. W ich przypadku szczególnie obiecujące może być wykorzystanie koncepcji rezyliencji do projektowania działań o charakterze pozytywnej profilaktyki. Koncepcja ta wyjaśnia, w jaki sposób można wspierać proces radzenia sobie z przeciwnościami, budować dodatkowe mechanizmy ochronne oraz rozwijać umiejętności przezwyciężania zakłóceń wynikających ze stresujących wydarzeń.