2023-10-14

Kolejny numer – 51 (2/2025) - ruiny/gruzy/resztki

Chociaż ruiny w większości opowiadają historie domknięte i świadczą o światach, których już nie ma, rzadko kiedy stanowią domeny „pustki” lub „braku”. Wręcz przeciwnie: okazują się one miejscami wciąż tętniącymi życiem, aktywnie tworzącymi sploty materialno-pojęciowe i inspirującymi bogate imaginaria społeczno-kulturowe. Podobnie odpadki, odrzuty, resztki, czy pozostałości wskazują na niezwykłe (pośmiertne) codzienne życie rzeczy. 

Z jednej strony, eschatologiczny ładunek, jaki ze sobą niosą, resztki odwołuje się do tego, co uniwersalne, odpowiadając na właściwe każdemu pokoleniu poczucie nadchodzącego kresu. Co więcej, jako produkt niezamierzony lub przeoczony, dostarczają nam metafor zdolnych do przełamywania skończonych koncepcji. Z drugiej strony, funkcjonują w narracjach na wskroś lokalnych i historycznych. Odwołują się do nieprzepracowanych traum, lęków cywilizacyjnych, czy w końcu niezliczonych historii mniejszościowych. Poprzez własne trwanie bądź przetrwanie, na przekór wydarzeniu, które sprowadziło je do stanu szczątkowego, ruiny, resztki i gruzy niosą w sobie pewną tajemnicę istnienia. Jednakże ich niekompletność, nieciągłość a także nieistotność stawiają opór naszym próbom poznania tej tajemnicy w pełni, nierzadko wystawiając nas na rozczarowanie.

Myślenie w kategoriach pozostałości czy ruin wydaje się znamienne dla XX wieku, naznaczonego konfliktami zbrojnymi i ludobójstwami o niewyobrażalnej skali. Jednocześnie intelektualiści zakorzenieni w zwrocie lingwistycznym odnajdywali w metaforach gruzów czy szczątków podatny grunt dla rosnącego poczucia niestabilności znaczenia. Dzisiaj, mimo słabnącego statusu teorii poststrukturalistycznych czy postmodernistycznych nie zauważamy jednak umniejszenia samej roli nieciągłości i niekompletności. Współczesne teorie pozwalają systemowo i krytycznie przyjrzeć się samemu funkcjonowaniu przedmiotów, rzeczy czy materii, zachęcając do pogłębionej refleksji nad kategoriami gruzów, resztek czy ruin w nowych, nierzadko niezbadanych jeszcze kontekstach. Tytułowe zagadnienia zdają się także nie tracić na znaczeniu w świetle dynamicznych pierwszych dwóch dekad wieku XXI: międzynarodowego terroryzmu, konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie i w Europie, kryzysów ekonomicznych, czy też rosnących nierówności społecznych i zwiększającego się wykluczenia.

Dyskurs ruin i pozostałości wydaje się także szczególnie wart zbadania w perspektywie postępującej niestabilności klimatycznej, gatunków wymierających na niespotykaną dotąd skalę czy granicznego zanieczyszczenia wód, gruntów i powietrza. Prężnie rozwijające się interdyscyplinarne badania nad antropocenem i kapitałocenem pozwalają nie tylko przyjrzeć się materialności i metaforyce odpadków we współczesnym świecie, ale także inspirują refleksje nad światem w perspektywie jego końca lub ruin, które ów koniec poprzedzają, jakkolwiek nielogicznie mogłoby to zabrzmieć.

W ramach krytycznej refleksji nad problemem ruin, gruzów i resztek zapraszamy do nadsyłania publikacji zainspirowanych następującymi zagadnieniami:

• reprezentacje ruin w literaturze i kulturze
• produkty uboczne i niezamierzone
• odpadki, śmieci, pozostałości
• rozpad i rozkład
• negacja, aporia i ruiny myślenia
• nieciągłość, fragmentaryczność, szczątkowość
• miejsca i ruiny pamięci
• dewastacje i katastrofy naturalne
• cli-fi i niestabilność klimatyczna
• antropocen /kapitałocen
• ruiny kapitalizmu / kapitalizm w ruinie
• przetrwanie i ocalenie
• narracje eschatologiczne i dyskursy końca świata
• imaginaria (post)apokalipsy
• społeczeństwo ryzyka

Teksty, wraz ze wszystkimi wymaganymi metadanymi, prosimy nadsyłać przez system OJS do dnia 15 września 2024 r., zgodnie z procedurą opisaną w zakładkach „O czasopiśmie” i „Dla autorów”.