Normy nieludzkiej niepełnosprawności. Przypadek wierszy Anny Augustyniak
Artykuł w języku polskim
Abstrakt
Odwołując się do rozpoznań Sunaury Taylor dotyczących niepełnosprawności jako konstruktu narzucanego także pozaludzkim gatunkom, proponuję krytyczną lekturę tomu wierszy Anny Augustyniak pt. Między nami zwierzętami (2020), który spotkał się ze względnie przychylną recepcją, ale też nie został do tej pory przeczytany z pozycji konsekwentnie nieantropocentrycznych. Dowodzę, że opisując z całą brutalnością rozmaite praktyki przemocy wobec zwierząt, autorka nie tylko sięgnęła po zużyte chwyty, lecz przede wszystkim dalece zmarginalizowała i zawłaszczyła perspektywę nie-ludzkich ofiar, wyraźnie eksponując własne przeżycia. Co skutkuje normalizacją wiktymizujących i ableistycznych wyobrażeń o zwierzętach jako pozbawionych autonomii, słabych, zależnych i wreszcie niepełnosprawnych istotach, przeciwdziała więc wyzwoleniu ich na ich własnych zasadach.
Słowa kluczowe
studia nad zwierzętami; ableizm; poezja polska XXI wieku; Anna Augustyniak
Bibliografia
Adams, Carol J. Polityka seksualna mięsa. Feministyczno-wegetariańska teoria krytyczna. Przeł. Michał Stefański. Warszawa: Oficyna 21, 2022.
Augustyniak, Anna. Między nami zwierzętami. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/ obraz terytoria, 2020.
Coetzee, John M. Żywoty zwierząt. Przeł. Jacek Dehnel. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2022.
Garland-Thomson, Rosemarie. Gapienie się. O tym jak patrzymy i jak pokazujemy siebie innym. Przeł. K. Ojrzyńska. Warszawa: Fundacja Teatr 21, 2020.
Garland-Thomson, Rosemarie. Niezwykłe ciała. Przedstawienia niepełnosprawności fizycznej w amerykańskiej kulturze i literaturze. Przeł. N. Pamuła. Warszawa: Fundacja Teatr 21, 2020.
Hajduk, Jacek. “Przeciw okrucieństwu”. Przegląd Polityczny 169/170 (2021): 180–182.
Hańderek, Joanna. “Między nami zwierzętami recenzja tomu poezji Anny Augustyniak”. Magazyn Istota, https://www.istota.info/?p=6604 [dostęp: 15.04.2023].
Iveson, Richard. Animal Oppression and the Holocaust Analogy: A Summary of Controversy, https://zoogenesis.wordpress.com/2012/03/27/animal-oppression-and-the-holocaust-analogy-a-summary-of-controversy/, March 27, 2012.
Jarzyna, Anita. Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019.
Jarzyna, Anita. “Poza imaginarium. O miejscu zwierząt w narracjach o Zagładzie i Zagłady zwierząt w narracjach o zwierzętach”. Narracje o Zagładzie, nr 3 (2017): 7–18.
Jarzyna, Anita. “Zoo-integracje. Śladem Bydlęcego brzemienia Sunaury Taylor”. Porównania 2, nr 32 (2022): 355–370. DOI: 10.14746/por.2022.2.19
Juchniewicz, Andrzej. “Temat to nie wszystko”. Nowe Książki 9 (2021): 23–24.
Kalechofsky, Roberta. Animal Suffering and the Holocaust. Michigan: Micah Publications, 2003.
LaCapra, Dominick. History and Its Limits: Human, Animal, Violence. Cornell: Cornell University Press, 2009.
Leociak, Jacek, Marta Tomczok. “Afektywny kicz holokaustowy”. Zagłada Żydów. Studia i Materiały 17 (2021): 17–43. DOI: https://doi.org/10.32927/zzsim.870
Marczyński, Anton. “Więcej – między – mniej: pytanie o człowieka. Na marginesie tomiku poetyckiego Między nami zwierzętami Anny Augustyniak”. Kultura Liberalna 21, nr 654 (2021), https://kulturaliberalna.pl/2021/07/20/anton-marczynski-recenzja-miedzy-nami-zwierzetami-anna-augustyniak/ [dostęp: 15.04.2023].
Nasiłowska, Anna. “Lustro przemocy. Czy życie kobiety musi boleć?”. Gazeta Wyborcza 22.11.2022.
“Obok naszych domów są miejsca trwogi. Z Anną Augustyniak wokół jej najnowszego tomu wierszy Między nami zwierzętami rozmawia Karolina Sałdecka”. Fabulaire 1 (2021): 56–58.
Patterson, Charles. Wieczna Treblinka. Przeł. Roman Rupowski. Opole: Wydawnictwo “Vega!POL”, 2003.
Sadkowska, Barbara. “Mięso dręczy mięso”. artPapier 5, nr 413 (2021), http://www.artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=412&artykul=8309 [dostęp: 15.04.2023].
Skurtys, Jakub. “Dlaczego nie ocala? – czyli gdybym zdążył napisać podsumowanie roku 2020 (cz. II)”. Mały Format 4–6 (2021), http://malyformat.com/2021/07/dlaczego-ocala-czyli-gdybym-zdazyl-napisac-podsumowanie-roku-2020-cz-ii/ [dostęp: 15.04.2023].
Sławek, Tadeusz. “Mówimy: ‘to przecież zwierzęta’, i to ma nam zapewnić czyste sumienie”. Gazeta Wyborcza 16.04.2021.
“Spróbujmy przez następne dwadzieścia cztery godziny nie używać słowa ‘norma’. Z Lennardem J. Davisem rozmawia Magdalena Zdrodowska”. Czas Kultury 4 (2018): 7–15.
Sztybel, David. “Can the Treatment of Animals Be Compared to the Holocaust”. Ethics & the Environment 11 (2006): 102–107.
Taylor, Sunaura. Bydlęce brzemię. Wyzwolenie ludzi z niepełnosprawnością i zwierząt. Przeł. Katarzyna Makaruk. Warszawa: Wydawnictwo Filtry, 2021.
Tokarska-Bakir, Joanna. “Książka wyjścia”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka 25, nr 45 (2015): 67–92. https://doi.org/10.14746/pspsl.2015.25.3
Tomczok, Marta. “Po co dzisiaj jest Zagłada, czyli poetycki survival”. Zagłada Żydów. Studia i Materiały 17 (2021): 53–72. DOI: https://doi.org/10.32927/zzsim.871
Urbański, Jarosław. Społeczeństwo bez mięsa. Socjologiczne i ekonomiczne uwarunkowania wegetarianizmu. Współautorka: Ilona Rabizo. Posłowie: Andrzej W. Nowak. Poznań: Spółdzielnia Socjalna “Ruchomości”, 2016.
Waligóra, Agnieszka. Dobre chęci. CzasKultury.pl 15 (2021), https://czaskultury.pl/artykul/dobre-checi/ [dostęp: 15.04.2023].
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0001-7527-6085
Anita Jarzyna (1984), profesor w Instytucie Filologii Polskiej i Logopedii UŁ, wykładowczyni Wydziału „Artes Liberales”. Badaczka literatury, głównie poezji XX- wiecznej, interpretatorka. W obszarze jej zainteresowań znajdują się ekokrytyka, studia nad zwierzętami oraz studia nad Zagładą. Autorka książek „Pójście za Norwidem” (w polskiej poezji współczesnej), Lublin 2013; Imaginauci. Pismo wyobraźni w poezji Bolesława Leśmiana, Józefa Czechowicza, Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Nowaka, Łódź-Kraków 2017; ostatnio wydała Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich), Łódź 2019.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
