<i>Homo hierarchicus</i> w nowoczesnej utopii (na przykładzie <i>Roku potopu</i> Margaret Atwood i <i>Atlasu chmur</i> Davida Mitchella)
Abstrakt
For an abstract in English, scroll down.
Maria Anna Banaś
Kolegium Języków Obcych Politechniki Śląskiej
Homo hierarchicus w nowoczesnej utopii
(na przykładzie Roku potopu Margaret Atwood
i Atlasu chmur Davida Mitchella)
Abstrakt: W eseju autorka podejmuje próbę opisu hierarchicznego modelu społeczeństwa ukazanego w dystopijnej powieści kanadyjskiej pisarki Margaret Atwood Rok potopu oraz w jednej z narracji Atlasu chmur – Anyfonie Sonmi 451 brytyjskiego pisarza Davida Mitchella. Celem autorki jest wskazanie elementów wspólnych dla tych konstrukcji świata społecznego ze szczególnym uwzględnieniem roli hierarchicznego porządku przedstawionego we wspomnianych przedmiotach analizy, a następnie zwrócenie uwagi na różnice w funkcjonowaniu wybranych zbiorowości działających w obrębie szeroko rozumianego świata społecznego. W analizie autorka odwoła się do teorii francuskiego socjologa i antropologa Louis Dumont, dla którego hierarchia stanowi fundamentalną zasadę organizującą życie społeczne, typową w społeczeństwach tradycyjnych a postrzeganą za anomalię i odstępstwo od normy w społecznościach nowoczesnych a także do schematu struktury świata społecznego autorstwa Jacka Szmatki, istotnego dla uchwycenia i zrozumienia procesów zachodzących w obrębie danej zbiorowości i relacji tej zbiorowości z resztą społeczeństwa.
Słowa kluczowe: socjologia literatury, utopia, stratyfikacja społeczna
Homo Hierarchicus in Modern Utopia
(on the Basis of The Year of the Flood by Margaret Atwood and The Cloud Atlas by David Mitchell)
Abstract: The paper explores the hierarchical model of society as shown in the dystopian novel The Year of the Flood by Margaret Atwood and in one of the narratives of Cloud Atlas – Orison of Sonmi 451 by David Mitchell. The chief aim of the paper is to identify both similarities and differences manifested in the construction of the social world. A special emphasis has been placed on the role of a hierarchical order present in these narratives which has a direct impact on the structure of communities operating within the social world. In the analysis the author refers to the theory of a French sociologist and anthropologist Louis Dumont, who sees hierarchy as a fundamental principle organizing social life typical of traditional societies and perceived as an anomaly and deviation in Western culture, and to the model of social structure as shown by Jacek Szmatka, who sees it as an indispensable tool in grasping and understanding processes taking place within the community.
Keywords: sociology of literature, utopia, social stratification
Słowa kluczowe
socjologia literatury; utopia; stratyfikacja społeczna
Bibliografia
Arystoteles. Poetyka 1451 a 36
Atwood, Margaret. Rok potopu. Przeł. M. Michalski. Kraków: Znak 2010.
Atwood, Margaret. In Other Worlds: SF and the Human Imagination. New York: Doubletree 2011.
Banaś, M. Homonovus – w świecie sterylizacji uczuć. w: „ Opcje” 2015, nr 3.
Bauman, Zygmunt. To nie jest dziennik. Przeł. M. Zawadzka. Warszawa: Wydawnictwo Literackie, 2012.
Boccoloni, R., T. Moylan. Introduction: Dystopia and Histories, w: In Dark Horizons: Science Fiction and the Dystopian Imagination. New York: Routledge 2003.
Bougle, C. Essais sur le regime des Castel. Paris 1927.
Brooker, K. The Dystopian Impulse in Modern Literature. London: Greenwood Press 1994.
Ćwikła, Paweł. Kilka uwag o związku socjologii z literaturą. „ Studia Socjologiczne”, nr 2/2006, s. 127-158.
Dahrendorf, R. Essays In the Theory of Society. London: Routledge and Kegen Paul, 1968.
Dumont, L. Homo Hierarchicus. Przeł. A. Lebeuf. Kraków: Nomos 2009.
Eco, Umberto. Semiologia życia codziennego. Przeł. J. Ugniewska, P. Salwa. Warszawa: Czytelnik ,1996.
Eco, Umberto, R. Rorty, J. Culler, Ch. Brooke-Rase. Interpretacja i nadinterpretacja. Przeł. T. Bieroń. Kraków: Znak 1996.
Fitting, P. Utopia, Dystopia and Science Fiction, w: The Cambridge Companion to Utopian Literature. red. G. Claeys. Cambridge: CUP 2010.
Goffman, E. Człowiek w teatrze życia codziennego. Przeł. Helena Datner-Śpiewak i Paweł Śpiewak. Warszawa: Aletheia, 2008.
Juszczyk, A. Stary wspaniały świat. O utopiach pozytywnych i negatywnych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014.
Łęcki, K. Literatura piękna [w:] Encyklopedia socjologii. T.2, red. A. Kojder, K. Koseła, W. Kwaśniewicz, H. Kubiak, J. Mucha, J. Szacki, M. Ziółkowski, Warszawa: Oficyna Naukowa 1999, s. 128-134.
Łęcki, K. Socjologia literatury [w:] Literatury polska XX wieku.Przewodnik encyklopedyczny.T.2. red. A. Hutnikiewicz, A. Lam, Warszawa: PWN 2000.
Łęcki, K. Inny zapis. „Sekretny dziennik” pisarza jako przedmiot badań socjologicznych. Na przykładzie „Dzienników” Stefana Kisielewskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2012.
Mitchell, D. Atlas chmur. Przeł. J. Gardzińska. Warszawa: Wydawnictwo Mag, 2012.
Mitchell, D. Cloud Atlas. London: Hodder & Stoughton, 2004.
Ossowski, S. O strukturze społecznej. Warszawa: PWN, 1982.
Simmel, G. Socjologia. Przeł. M. Łukasiewicz. Warszawa: PWN, 1975.
Słownik Wyrazów Obcych, red. E. Sobol. Warszawa: PWN 1995.
Szacki, J. Spotkania z utopią. Warszawa: Iskry 1980.
Szmatka, J. Jednostka i społeczeństwo. Warszawa: PWN1980.
Szmatka, J. Małe struktury społeczne. Warszawa: PWN 1989.
Tocqueville, A. O demokracji w Ameryce. Przeł. B. Janicka, M. Król. Kraków: Znak 1996.
Kolegium Języków Obcych Politechniki Śląskiej Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
