Problem sceniczności w polskim przekładzie Trylogii dubrownickiej Iva Vojnovicia
Abstrakt
The aim of the paper is to carry out a comparative analysis of the Polish translation of one of the most important Croatian modernist dramas A Trilogy of Dubrovnik. Ivo Vojnović’s text from 1900 was translated into Polish relatively quickly. Its first excerpts were published as early as 1904. The translation of the entire text by Helena d’Abancourt de Franqueville appeared in the periodical “Przegląd Polski” in 1906, and
the book version was published in 1910. In the same year, the play was also staged in the theatre. The article focuses primarily on the problem of the performability of the translation, understood as a reflection of theatrical signs encrypted in the source text and visible in the translation, and shows what translation difficulties are associated with it.
Słowa kluczowe
A Trilogy of Dubrovnik; Ivo Vojnović; performability; translation; reception process
Bibliografia
Barac A., 1969: Literatura narodów Jugosławii. M. Krukowska, tłum. Wrocław—Warszawa—Kraków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bassnett S., 1991: Translating for the Theatre: The Case Against Performability. „Traduction, Terminologie, Redaction”, vol. 4, no 1, s. 99—111. Dostępne w Internecie: https://doi.org/10.7202/037084ar [dostęp: 12.09.2020].
Bassnett S., 1998: Still Trapped in the Labyrinth: Further Reflections on Translation and Theatre. W: S. Bassnett, A. Lefevere, eds.: Constructing Cultures: Essays on Literary Translation. Clevedon, Multilingual Matters, s. 91—108.
Bassnett S., 2005: Translation Studies. London—New York, Routledge Taylor&Francis Group.
Bassnett-McGuire S., 1985: Ways through the Labyrinth: Strategies and Methods for Translating Theatre Texts. W: T. Hermans, ed.: The Manipulation of Literature. New York, St. Martin Press, s. 87—102.
Bibik B., 2016: Translatoris vestigia. Projekcje inscenizacyjne wybranych polskich tłumaczy Orestei Ajschylosa. Toruń, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Brzostowska-Tereszkiewicz T., 2013: Przekład w imperium symbolizmu. W: P. Fast, W. Osadnik, red.: Przekład — kolonizacja czy szansa? Katowice, Wydawnictwo „Śląsk”, s. 7—4.
Brzostowska-Tereszkiewicz T., 2015: Przekład modernistyczny: modele i opozycje. W: W. Bolecki, W. Soliński, M. Gorczyński, red.: Współczesne dyskursy konfliktu: literatura — język — kultura. Warszawa, Wydawnictwo IBL PAN, s. 45—90.
Elam K., 1994: The Semiotics of Theatre and Drama. London—New York, Routledge.
Frančić V., 1987: Słownik serbsko-chorwacko-polski. T. 2. Warszawa, Wiedza Powszechna.
Ivanišin N., 1981: Orginalnost „Dubrovačke trilogije”. W: F. Čale, red.: O djelu Iva Vojnovića. Zagreb, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, s. 149—155.
Jojić L. et al., red., 2015: Veliki rječnik hrvatskoga standardnoga jezika. Zagreb, Školska knjiga.
Kamińska A., 2015: Tłumacz kontra płeć, czyli sceniczność w przekładzie — Cloud Nine Caryl Churchill. „Przekładaniec”, nr 31, s. 169—181.
Kornhauser J., 1978: Od mitu do konkretu. Szkice o modernizmie i awangardzie w poezji chorwackiej. Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Kornhauser J., 1994: Literatury zachodnio- i południowosłowiańskie XX wieku w ujęciu porównawczym. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Košutić-Brozović N., 1981: Bibliografija prijevoda vojnovićevih scenskih djela. W: F. Čale, red.: O djelu Iva Vojnovića. Zagreb, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, s. 200—205.
Košutić-Brozović N., 1981: O prijevodima Iva Vojnovića. W: F. Čale, red.: O djelu Iva Vojnovića. Zagreb, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, s. 187—199.
Kot W., 1963: Dramat serbski i chorwacki na scenach polskich do roku 1914. „Pamiętnik Słowiański”, t. 13, s. 164—183.
Kot W., 1964: Dramat jugosłowiański na scenach polskich. „Pamiętnik Słowiański”, t. 14, s. 142—176.
Marijanović M., 1951: Hrvatska moderna: izbor književne kritike. T. 1. Zagreb, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti.
Missoni M., 1981: Realizam i dekadentizam u dramskoj strukturi Iva Vojnovića. W: F. Čale, red.: O djelu Iva Vojnovića. Zagreb, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, s. 245—251.
Miszalska J., 2015: Jak tłumaczyć dialekt we włoskich tekstach teatralnych. „Przekładaniec”, nr 31, s. 154—168.
Parchem W., 2014: Kwestia sceniczności tłumaczeń utworów dramatycznych w wybranych badaniach nad przekładem. „Acta Philologica”, nr 45, s. 71—77.
Pavis P., 1989: Problems of Translation for the Stage: Interculturalism and the Post-modern Theatre. W: H. Scolnicov, P. Holland, eds.: The Play out of Context. Transferring Plays from Culture to Culture. Cambridge, Cambridge University Press, s. 25—44.
Pavis P., 1998: Słownik terminów teatralnych. A. Ubersfeld, wstęp. S. Świontek, tłum., oprac. i uzup. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Randaccio M., 2015: Teatralność oraz kategorie czasu i miejsca jako istotne zagadnienia w przekładzie dramatu. A. Kamińska, tłum. „Przekładaniec”, nr 31, s. 9—30.
Romanowska A., 2002: Teatralność dyskursu dramatycznego jako problem translatologiczny. W: W. Baluch, M. Radkiewicz, A. Skolasińska, J. Zając, red.: Interpretacje dramatu. Dyskurs, postać, gender. Kraków, Księgarnia Akademicka, s. 79—101.
Romanowska A., 2005: „Hamlet” po polsku. Teatralność szekspirowskiego tekstu dramatycznego jako zagadnienie przekładoznawcze. Kraków, Księgarnia Akademicka.
Schultze B., 1990: Przekład dramatu i przekład teatru. Rozważania nad problemami tłumaczenia sztuk teatralnych. „Ruch Literacki”, nr 2—3, s. 137—149.
Styan J.L., 1960: The Elements of Drama. Cambridge, Cambridge University Press.
Šarić Z., 1981: Didaskalije u Vojnovićevim dramama. W: F. Čale, red.: O djelu Iva Vojnovića. Zagreb, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, s. 347—350.
Šicel M., 1966: Pregled novije hrvatske književnosti. Zagreb, Matica Hrvatska.
Totzeva S., 1995: Das theatrale Potential des dramatischen Textes. Ein Beitrag zur Theorie von Drama und Dramenübersetzung. Tübingen, Gunter Narr Verlag. Dostępne w Internecie: http://www.totzeva.de/content/diss.pdf [dostęp: 19.09.2020].
Totzeva S., 1999: Realizing Theatrical Potential. The Dramatic Text in Performance and Translation. W: J. Boase-Beier, M. Holman, eds.: The Practice of Literary Translation Constraints and Creativity. Manchester, St. Jerome Publishing, s. 81—90.
Vojnović I., 1910: Trylogia dubrownicka. H. d’Abancourt de Franqueville, tłum. Kraków, Spółka Wydawnicza Polska Czas.
Vojnović I., 1973: Dubrovačka trilogija. W: Idem: Geranium. Dubrovačka trilogija. Zagreb, Mladost.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
