Parateksty w przekładach Jozefa Hvišča
Abstrakt
Przez ostatnie dwa dziesięciolecia nieustannie wzrasta zainteresowanie osobowością tłumacza i rolą, jaką odgrywa on w procesie translatorskim. Jednym ze sposobów pokonania „niewidzialności” tłumacza jest badanie peritekstów zapisanych przez niego w dziele przekładowym. W kontekście przekładów polsko-słowackich wyrazisty ślad pod tym względem zostawił po sobie literaturoznawca i tłumacz Jozef Hvišč. Jest autorem posłowi we wszystkich swoich tłumaczeniach literatury polskiej na język słowacki, a także w wydaniach licznych dzieł innych tłumaczy. Jego erudycyjne periteksty rozpatrują przetłumaczone utwory w kontekście historyczno- i krytycznoliterackim. Są demonstracją powodów, dla których książki ukazały się w przekładzie i wzbogacają kulturę przyjmującą.
Słowa kluczowe
Jozef Hvišč; paratekst; perytekst; głos tłumacza; przekład
Bibliografia
Bednárová K.: Kontexty slovenského umeleckého prekladu 20. storočia. In: Slovník slovenských prekladateľov umeleckej literatúry. 20. storočie. A—K. Eds. O. Kovačičová, M. Kusá. Veda, Bratislava 2015, s. 15—73.
Brandys K.: Ako byť milovaná. Prel. J. Hvišč. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1965.
Brtková K.: Osobnosť Márie Rázusovej-Martákovej na pozadí recepčnej tradície. Belianum, Banská Bystrica 2013.
Buczek M.: Danuty Abrahamowicz szkoła przekładu. „Przekłady Literatur Słowiańskich“ 2016, cz. 1 (7), s. 201—219.
Buczek M.: Józef Marušiak: tłumacz — komparatysta idealny?. „Przekłady Literatur Słowiańskich“ 2014, cz. 1 (5), s. 374—387.
Buczek M.: Ślad Jerzego Pleśniarowicza pozostawiony w przekładach. „Przekłady Literatur Słowiańskich“ 2020, cz. 2 (10), s. 220—239.
Čendulová L.: Prekladateľ ruskej literatúry Ján Ferenčík a spisovný jazyk. Belianum, Banská Bystrica 2018.
Čo prekladáš?. https://dennikn.sk/tema/co-prekladas/ [dátum prístupu: 11.01.2024].
Fornalczyk-Lipska A.: Tłumacząc dla dorosłych — tłumacząc dla dzieci. „Dzieciństwo. Literatura i Kultura“ 2023, nr 1 (5), s. 24—39. https://doi.org/10.32798/dlk.1009 [dátum prístupu: 11.01.2024].
Genette G.: Seuils. Seuil, Paris 1987.
Grochowiak S.: Vyzliekanie k spánku. Prel. I. Mojík, J. Hvišč. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1970.
Harasymowicz J.: Veža melanchólie. Prel. I. Mojík, J. Hvišč. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1967.
Herling-Grudziński G.: Biela noc lásky. Prel. J. Hvišč. Slovart, Bratislava 2001.
Hvišč J.: Cesta k poézii konkrétnosti. In: J. Harasymowicz: Veža melanchólie. Prel. I. Mojík, J. Hvišč. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1967, s. 171—178.
Hvišč J.: Hľadanie literárnych súvislostí. In: W. Nawrocki: Literatúra a spoločnosť. Prel. J. Hvišč. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1989, s. 354—367.
Hvišč J.: Metafyzika tvaru. In: S. Grochowiak: Vyzliekanie k spánku. Prel. I. Mojík, J. Hvišč. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1970, s. 141—152.
Hvišč J.: O autorovi. In: G. Herling-Grudziński: Biela noc lásky. Prel. J. Hvišč. Slovart, Bratislava 2001, s. 120—123.
Hvišč J.: O diele Kazimierza Brandysa. In: K. Brandys: Ako byť milovaná. Prel. J. Hvišč. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1965, s. 165—171.
Hvišč J.: Snár minulých a dnešných osudov. In: T. Konwicki: Moderný snár. Prel. J. Hvišč. Slovenský spisovateľ, Bratislava 1966, s. 349—359.
Chrappa Š.: Jozef Hvišč. Bibliografia prác a výskumných aktivít. Stimul, Bratislava 2010.
Kačala J.: Básnická a prekladateľská tvorivosť Viliama Turčányho. „Philologia“ 2021, roč. 21, č. 2, s. 11—18.
Kaindl K.: (Literary) Translator Studies: Shaping the field. In: Literary Translator Studies. Eds. K. Kaindl, W. Kolb, D. Schlager. John Benjamins, Amsterdam 2022, s. 1—38.
Levý J.: Umění překladu. Ivo Železný, Praha 1998.
Loewe I.: Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007.
Maliti-Fraňová E.: Tabuizovaná prekladateľka Zora Jesenská. Veda, Bratislava 2007.
Matula P.: Mikuláš Stano a jeho polonofilské postoje v medzivojnovom období. „Studia Historica Nitriensia“ 2019, roč. 23, č. 1, s. 109—121.
Obertová Z.: Tri dekády poľskej literatúry na Slovensku v prekladoch Karola Chmela. „Przekłady Literatur Słowiańskich“ 2022, t. 12, s. 1—17.
Pančíková M.: Za profesorom Jozefom Hviščom. „Kontakty“ 2023, t. XX, s. 155—157.
Papadima M.: Głos tłumacza w peritekście jego przekładu: przedmowa, posłowie, przypisy i inne zwierzenia. „Między Oryginałem a Przekładem“ 2011, t. 17, s. 13—31.
Pašteka J.: Jubilejný návrat k Jozefovi Felixovi (kritik, dramaturg, prekladateľ, editor). „Slovenské divadlo“ 2013, roč. 61, č. 4, s. 355—369.
Rakšányiová J.: Preklad ako interkultúrna komunikácia. AnaPress, Bratislava 2004.
Slovník slovenských prekladateľov umeleckej literatúry. 20. storočie. A—K. Eds. O. Kovačičová, M. Kusá. Veda, Bratislava 2015.
Slovník slovenských prekladateľov umeleckej literatúry. 20. storočie. L—Ž. Eds. O. Kovačičová, M. Kusá. Veda, Bratislava 2017.
Tokarz B.: Parateksty jako wyraz koncepcji przekładu. „Przekłady Literatur Słowiańskich“ 2017, cz. 1 (8), s. 15—35.
Venutti L.: The Translator’s Invisibility: A History of Translation. Routledge, Abingdon—New York 2008.
Uniwersytet Komeńskiego w Bratysławie Słowacja
https://orcid.org/0000-0002-5766-4081
ZUZANA OBERTOVÁ | dr, polonistka, adiunkt w Katedrze Filologii Słowiańskich na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie. Bada polsko-słowackie kontakty literackie, współczesną literaturę polską oraz jej przekłady na język słowacki. Prowadzi lektorat z języka polskiego dla początkujących, ćwiczenia z przekładu ustnego i pisemnego, zajęcia z literatury i kultury polskiej. Jest autorką zeszytu ćwiczeń dla uczących się języka polskiego jako obcego Polski na A, część I. Zeszyt ćwiczeń (Bratislava 2021) oraz współautorką publikacji Słownik frazeologiczny z ćwiczeniami dla uczących się języka polskiego jako obcego (Poznań 2021), w której omawia zagadnienie frazeologii w przekładzie literackim.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
