Artykuł poświęcony jest ważności formalnej rozrządzeń testamentowych w świetle Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego. Ponadto uwzględniono obowiązujące krajowe zasady prawa prywatnego międzynarodowego, a także umowy międzynarodowe obowiązujące w Polsce. Podjęto również próbę scharakteryzowania relacji między tymi aktami prawnymi w odniesieniu do transgranicznych spraw spadkowych oraz decyzji, który z aktów prawnych powinien mieć zastosowanie, w zależności od rodzaju rozrządzenia na wypadek śmierci.

Istnieje szeroki konsensus doktrynalny co do tego, że ubezpieczający, ubezpieczony oraz uposażony mogą być uznani za „słabszą stronę” w stosunku do ubezpieczyciela. Powszechnie przyjmuje się również, że te kategorie podmiotów prywatnych powinny być chronione nie tylko na gruncie przepisów prawa materialnego, ale także za pomocą prawa prywatnego międzynarodowego. Twórcy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) przyjęli to stanowisko. W konsekwencji Rozporządzenie przewiduje kilka potencjalnych instrumentów ochrony słabszej strony umowy ubezpieczenia. Obejmują one nie tylko ramy określonych norm kolizyjnych odnoszących się do umowy ubezpieczenia (art. 7), ale także klauzulę porządku publicznego (art. 21) oraz kilka innych mechanizmów wyboru prawa (art. 3 ust. 3, art. 3 ust. 4, art. 4 ust. 3 oraz art. 7 ust. 2 zdanie drugie). Instrumenty te nie zawsze mogą stanowić skuteczny środek ochrony słabszej strony. W konsekwencji doktryna przepisów wymuszających swoje zastosowanie (overriding mandatory rules / lois de police) może odgrywać znaczącą rolę w dyskusji na temat tego aspektu nowoczesnego prawa prywatnego międzynarodowego. Współczesna doktryna próbuje rozróżnić dwie kategorie przepisów wymuszających swoje zastosowanie, mianowicie lois de police „de direction” (przepisy o charakterze organizacyjnym/publicznym) oraz lois de police „de protection” (lois de police protectrices - przepisy o charakterze ochronnym). Przepisy lois de police „de protection” nie chronią przede wszystkim interesów państwa, lecz interesy jednostek. Lois de police protectrices mają zastosowanie tylko wtedy, gdy właściwa norma prawna nie zapewnia pożądanego poziomu ochrony. Co więcej, zgodnie z jednym ze stanowisk zajmowanych przez doktrynę, zakres stosowania tych przepisów nie opiera się na zasadzie terytorialności. Podejście przychylne ochronnym lois de police jest charakterystyczne dla francuskiej doktryny i orzecznictwa, podczas gdy niemieccy uczeni mają tendencję do ograniczania pojęcia przepisów wymuszających swoje zastosowanie do lois de police „de direction”. Analiza orzeczeń francuskiego Cour de Cassation dostarcza praktycznych przykładów zastosowania tej doktryny i pozwala ocenić koncepcję przepisów wymuszających zastosowanie opartych na zasadzie ochronnej w odniesieniu do umowy ubezpieczenia. Zgodnie z tym podejściem, przepisy stworzone w celu ochrony ubezpieczającego lub ubezpieczonego mogą być postrzegane jako przepisy wymuszające swoje zastosowanie prawa prywatnego międzynarodowego, o ile mają na celu zachowanie istoty umowy ubezpieczenia, jej zasadniczych funkcji lub podstawowych zasad prawa ubezpieczeniowego. Niezależnie od ogólnej tendencji do ochrony słabszych stron, pojęcie przepisu wymuszającego swoje zastosowanie powinno być interpretowane ściśle. Ich interwencja jest pożądana tylko wtedy, gdy z perspektywy lex fori (prawa sądu orzekającego) zastosowanie lex contractus (prawa właściwego dla umowy) podważałoby koncepcję ubezpieczenia jako skutecznego mechanizmu transferu ryzyka.

Artykuł omawia zagadnienia kolizyjnoprawne w transgranicznym przenoszeniu (obrocie) akcji w zorganizowanym systemie obrotu. W odniesieniu do prywatnego obrotu papierami wartościowymi, przepisy prawa opierają się zasadniczo na zasadzie lex cartae sitae (prawa miejsca położenia dokumentu papieru wartościowego). Natomiast w obrocie zorganizowanym transakcja przeniesienia papierów wartościowych wiąże się z dokonaniem serii zapisów na rachunkach papierów wartościowych – w ramach systemu rozliczeń i rozrachunku papierów wartościowych oraz systemu ewidencji, gdzie informacje o własności są przechowywane elektronicznie w formie zapisu księgowego (system pośredniego posiadania). Rozwiązania przyjęte w tym zakresie w polskim Prawie prywatnym międzynarodowym wydają się niewystarczające. Celem niniejszego artykułu jest omówienie nowego podejścia do problemu transgranicznego przenoszenia akcji, opartego przede wszystkim na rozwiązaniach Konwencji Haskiej o prawie właściwym dla niektórych praw dotyczących papierów wartościowych posiadanych za pośrednictwem pośrednika (tzw. Haska Konwencja o papierach wartościowych). Konwencja ta jest w dużej mierze odpowiedzią na obserwowane w ostatnich czasach w większości krajów przechodzenie od systemu czysto bezpośredniego posiadania do mieszanego systemu bezpośredniego i pośredniego posiadania papierów wartościowych. Reformy te, choć w dużej mierze korzystne, stworzyły alarmujący poziom niepewności co do kwestii „które prawo jest właściwe” w transgranicznych transakcjach dotyczących papierów wartościowych. Rozwój globalnie uzgodnionej metody określania reżimu prawnego rządzącego takimi transakcjami pozostawał w tyle za praktyką rynkową, pozostawiając rynki finansowe ze znacznym ryzykiem prawnym.

Artykuł przedstawia główne założenia metody analizy funkcjonalnej, która jest popularną metodą kolizyjną w Stanach Zjednoczonych Ameryki. W tym kraju metoda analizy funkcjonalnej jest uważana za równorzędną metodę rozstrzygania kolizji praw. Analiza funkcjonalna to metoda, która odnosi się do konkretnego, często nietypowego, stanu faktycznego. Sądy muszą porównywać różne cele (założenia polityki prawa), które leżą u podstaw konkurujących przepisów prawa, i podjąć decyzję, które z tych celów zasługują na ochronę. Zadaniem sądów jest znalezienie lepszego rozwiązania – „lepszej reguły” („the better rule”). Autorzy przedstawiają historię poglądów i opinii, które stanowią podstawę metody analizy funkcjonalnej, w tym prace Brainerda Curriego i L. I. de Wintera. Następnie pokazano kilka przypadków zastosowania metody analizy funkcjonalnej przez sądy Stanów Zjednoczonych Ameryki. W dalszej kolejności autorzy prezentują krytykę metody analizy funkcjonalnej. Według autorów, koncepcja metody analizy funkcjonalnej może być, do pewnego stopnia, wykorzystywana przy stosowaniu przepisów wymuszających swoje zastosowanie (overriding mandatory provisions). Jednakże kontynentalna doktryna prawa prywatnego międzynarodowego nie uznaje metody analizy funkcjonalnej za równorzędną metodę kolizyjną.

Tekst zawiera pełną wersję opinii sporządzonej przez autorów jako biegłych sądowych z zakresu prawa obcego w polskiej sprawie spadkowej dotyczącej obywatela Wenezueli zamieszkałego w Polsce. Opinia obejmuje głównie wenezuelskie prawo prywatne międzynarodowe, z uwzględnieniem odesłania (renvoi) wynikającego z miejsca zamieszkania spadkodawcy w Polsce. Ponadto omówiono dopuszczalność umów o dziedziczenie w prawie wenezuelskim i hiszpańskim. Wstęp przedstawia niektóre aspekty metodologiczne sporządzania takich opinii prawnych, ponieważ są one bardzo rzadkie w praktyce sądowej w Polsce. Publikacja ma na celu pomóc polskim naukowcom zajmującym się prawem prywatnym międzynarodowym (PPM) w pełnieniu funkcji biegłych z zakresu prawa obcego, dostarczając przykładu, jak taka opinia może zostać napisana.