Od 17 sierpnia 2015 r. sądy państw członkowskich Unii Europejskiej stosują w sprawach spadkowych normy kolizyjne zawarte w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego. 1 Z polskiego punktu widzenia oznacza to nie tylko ograniczenie swobody wyboru prawa właściwego w sprawach spadkowych i zmianę ogólnego łącznika do celów ustalania zarówno jurysdykcji, jak i prawa właściwego, ale także nowe podejście do instytucji odesłania (renvoi). W przeciwieństwie do innych europejskich instrumentów prawa prywatnego międzynarodowego, Rozporządzenie spadkowe dopuszcza, w ograniczonym zakresie, stosowanie obcych norm kolizyjnych, jeżeli normy te przewidują odesłanie bądź do prawa państwa członkowskiego, bądź do prawa państwa trzeciego, które zastosowałoby do dziedziczenia własne prawo. Dla polskich sądów oznacza to konieczność uwzględniania norm prawa prywatnego międzynarodowego państw obcych w szerszym zakresie niż na gruncie naszych własnych norm kolizyjnych z 2011 r. Interpretacja odesłania w Rozporządzeniu może być jednak nieco myląca. Nie jest jasne, czy jego przepisy dopuszczają jedynie odesłanie wynikające z norm państwa trzeciego, czy także z prawa prywatnego międzynarodowego innego państwa członkowskiego. Nie określa ono wyraźnie znaczenia obcych norm kolizyjnych dotyczących odesłania ani skuteczności wyboru prawa dokonanego przez spadkodawcę na gruncie tego prawa prywatnego międzynarodowego. Inną kontrowersyjną kwestią jest zakres odesłania, a zatem problem dopuszczalności odesłania częściowego lub wielokrotnego.

Dążąc do rozwoju inicjatywy bibliotek cyfrowych, Unia Europejska napotkała problem, który utrudnia digitalizację znacznej liczby utworów znajdujących się w zbiorach europejskich instytucji kultury. Kwestia utworów osieroconych stała się istotnym problemem, który zgodnie z intencją UE powinien zostać kompleksowo i skutecznie rozwiązany. W tym celu w dyrektywie 2012/28/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z utworów osieroconych uregulowano dozwolone korzystanie z utworów osieroconych. Najważniejszą przesłanką jest przeprowadzenie starannych poszukiwań podmiotów uprawnionych. Celem niniejszego artykułu jest omówienie starannych poszukiwań, w tym ich etapów, miejsca, w którym powinny być prowadzone, oraz standardów, jakimi powinny się one charakteryzować. Kwestia ta jest istotna, ponieważ uzyskanie statusu utworu osieroconego na terytorium jednego państwa członkowskiego wywołuje takie same skutki, jak gdyby staranne poszukiwania przeprowadzono we wszystkich państwach członkowskich. Artykuł odnosi się do wyników projektu EnDOW, który poświęcony jest badaniom nad starannymi poszukiwaniami w dwudziestu państwach członkowskich.

Biorąc pod uwagę zwiększoną mobilność obywateli UE, Parlament Europejski i Rada przyjęły w dniu 4 lipca 2012 r. Rozporządzenie spadkowe (Rozporządzenie (UE) nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania 1 dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego). Rozporządzenie spadkowe UE zostało wprowadzone w celu ujednolicenia prawa spadkowego w państwach członkowskich UE. Rozporządzenie spadkowe wprowadza przepisy dotyczące prawa właściwego dla spraw spadkowych. Artykuł stanowi próbę naświetlenia zasad ustalania prawa właściwego. Rozporządzenie spadkowe ustanawia zasadę ogólną, zgodnie z którą „prawem właściwym dla dziedziczenia w całości jest prawo państwa, w którym zmarły miał miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci”. W przypadku osób posiadających majątek w tych państwach członkowskich UE, które stosują Rozporządzenie, domyślną zasadą jest, że dziedziczenie tego majątku po śmierci podlega prawu państwa, w którym dana osoba miała miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci. Alternatywnie, taka osoba może wybrać prawo państwa swojego obywatelstwa jako prawo właściwe dla dziedziczenia i zarządu swoim majątkiem spadkowym. Oznacza to, że wybór prawa zostanie zawarty w testamencie spadkodawcy. Wszystkie państwa członkowskie UE stosują Rozporządzenie, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii*, Irlandii i Danii. Rozporządzenie stosuje się do dziedziczenia po osobach zmarłych w dniu 17 sierpnia 2015 r. lub po tej dacie.

Ustalenie prawa właściwego dla zaskarżenia czynności upadłego dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli w transgranicznym postępowaniu upadłościowym jest złożonym procesem, który nie jest jednolicie uregulowany prawnie. Stosowanie prawa państwa wszczęcia postępowania upadłościowego (lex fori concursus) w odniesieniu do zasad nieważności, zaskarżalności lub bezskuteczności względnej czynności prawnych dokonanych z pokrzywdzeniem ogółu wierzycieli zasadniczo nie budzi zastrzeżeń i jest akceptowane ze względu na skuteczność i efektywność postępowania upadłościowego. Jednakże mechanizm oparty na art. 16 Rozporządzenia 2015/848 przewiduje możliwość powołania się przez stronę broniącą się przed zaskarżeniem czynności na prawo właściwe dla tej czynności (lex causae), inne niż prawo państwa wszczęcia postępowania (lex fori concursus), jeżeli prawo to chroni tę czynność przed zaskarżeniem. Ustalenie tego prawa właściwego dla samej czynności prawnej (lex causae) nie było dotychczas jednolicie rozwiązywane. W rezultacie istniały dwa poglądy, przy czym jeden z nich dopuszczał stosowanie norm kolizyjnych państwa lex fori concursus, podczas gdy drugi wskazywał na konieczność stosowania ogólnych norm prawa prywatnego międzynarodowego państwa sądu orzekającego. Obecnie sprawy związane ze zaskarżaniem czynności upadłego podlegają jurysdykcji sądu właściwego do wszczęcia postępowania upadłościowego. Prowadzi to do uznania, że prawo właściwe będzie ustalane zgodnie z normami kolizyjnymi (prawa prywatnego międzynarodowego) państwa wszczęcia postępowania upadłościowego, co z kolei służy przewidywalności prawa i jego skuteczności.

Przedmiotem artykułu jest zjawisko rejestrowania cudzych znaków towarowych jako własne przez tzw. trolle znaków towarowych w celu żądania zapłaty za używanie takich znaków lub wymagania zawarcia odpowiednich licencji na ich używanie od rzeczywistych właścicieli tych znaków. Ogólnie rzecz biorąc, ta nieuczciwa praktyka rejestracyjna określana jest mianem „trollingu znaków towarowych”. Obecnie rejestracja znaku towarowego w Polsce jest szybsza i tańsza niż uzyskanie prawa z patentu. Jest to spowodowane zmianami w ustawie Prawo własności przemysłowej, które weszły w życie 15 kwietnia 2016 r. Nowelizacja zmieniła system rejestracji znaków towarowych w Polsce z „systemu badawczego” na „system sprzeciwowy”. Zmiana ta może w znacznym stopniu przyczyniać się do nieuczciwej rejestracji znaków towarowych. Artykuł opisuje również przykłady naruszeń praw do znaków towarowych na podstawie najgłośniejszych spraw, takich jak: Tesla Motors przeciwko Zhang Baosheng, rejestracja znaku towarowego „Viagra” – „Weige” w Chinach oraz Never Give Up przeciwko Juiced Up i Juicelin. Na koniec artykuł opisuje możliwości obrony przed działaniami trollingu znaków towarowych w polskim systemie prawnym, w szczególności takie jak: instytucja wniesienia sprzeciwu wobec rejestracji znaku towarowego dokonanej w złej wierze, możliwość uznania rejestracji znaku towarowego w celach spekulacyjnych za czyn nieuczciwej konkurencji na podstawie Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, a w konsekwencji zakaz używania znaków towarowych zarejestrowanych przez trolle znaków towarowych.

W dniu 8 lipca 2017 r. Księstwo Monako przyjęło – jako Ustawę nr 1.448 z dnia 28 czerwca 2017 r. o prawie prywatnym międzynarodowym – Kodeks Prawa Prywatnego Międzynarodowego. Ustawa ta stanowi wyjątkowy przykład kodyfikacji, w której ustawodawca państwa nienależącego do UE w dużej mierze inspirował się rozwiązaniami przyjętymi w ramach rozporządzeń unijnych. Pierwsza część niniejszego artykułu ma na celu przedstawienie najciekawszych rozwiązań ustanowionych w Kodeksie w odniesieniu do zagadnień dotyczących małżeństwa. W związku z tym ta część analizy koncentruje się na wybranych normach kolizyjnych dotyczących: zawarcia małżeństwa, ogólnych skutków małżeństwa, małżeńskiego ustroju majątkowego typu régime secondaire, a także rozwodu i separacji prawnej. W drugiej części podjęto próbę przedstawienia najciekawszych postanowień Kodeksu w zakresie prawa właściwego dla dziedziczenia. Pomimo kilku zastrzeżeń przedstawionych w artykule, jakość przepisów Kodeksu Prawa Prywatnego Międzynarodowego dotyczących spraw małżeńskich i spadkowych jest very wysoka. Na szczególną uwagę zasługuje fakt wprowadzenia szeregu nowoczesnych rozwiązań w odpowiedzi na aktualne potrzeby praktyki stosunków prawnych we wspomnianych dziedzinach.

Artykuł omawia Konwencję haską o prawie właściwym dla trustów i ich uznawaniu z 1985 r. jako instrument regulujący problemy kolizyjnoprawne związane z trustami, szczególnie w państwach tradycji kontynentalnej nieznających tej instytucji. Przedstawia cele konwencji, jej zakres zastosowania (z wyłączeniem trustów powstających ex lege), specyfikę definicji trustu oraz pojęcie "uznawania". Analizuje korzyści i potencjalne trudności związane z konwencją, w tym jej znaczenie dla systemów common law i civil law, oraz argumentuje za przystąpieniem Polski do tej regulacji.

Artykuł zawiera polskie tłumaczenie tekstu Konwencji haskiej o prawie właściwym dla trustów i ich uznawaniu z 1985 roku.