Między gramatyką a słownikiem – słowotwórstwo w perspektywie glottodydaktycznej
Abstrakt
Knowledge of word formation is an important element of the grammatical competencies of native speakers. Studying forms and functions of derivates and practising using them is also extremely important for foreigners studying Polish. This article contributes to the discussion about the position and function of word formation in the process of education. The authors claim that a specific system of derivation must determine the way in which it is taught. Critical analysis of solutions that have been used in glottodidactics, suggest a new approach, which would place the didactics of word formation ‘between’ grammar and vocabulary.
Słowa kluczowe
teaching Polish language as a foreign/second; derivation; reception; production; systembased teaching; itembased teaching
Bibliografia
Aitchison J., 1994, Words in the Mind. An Introduction to Mental Lexicon, Oxford.
Bauer L., Nation I.S.P., 1993, Word families, „International Journal of Lexicography”, No. 6/3.
Bartmiński J., red., 2001, Wpółczesny język polski, Warszawa.
Cetnarowska B., 2001, On inherent inflection feeding derivation in Polish, „Yearbook of Morphology 1999”.
Gairns R., Redman A., 1986, Working with Words. A Guide to Teaching and Learning Vocabulary, Cambridge.
Grzegorczykowa R., Puzynina J., 1998, Problemy ogólne słowotwórstwa, w: Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H., red., Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa.
ten Hacken P., Abel A., Knapp J., 2006, Word formation in electronic learners’ dictionary ELDIT, „International Journal of Lexicography”, No. 16 (3).
Heinz A., 1961, Fleksja a derywacja, „Język Polski”, nr 5.
Honowska M., 1979, Ewolucja metod polskiego słowotwórstwa synchronicznego (w dziesięcioleciu 1967–1977), Wrocław.
Janowska A., 2007, O swoistości derywacji na tle innych sposobów nominacji, w: Achtelik A., Tambor J., red., Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, Katowice.
Janowska A., 2010, Z pogranicza słowotwórstwa. O „podstawach związanych”, w: Achtelik A., Kita M., Tambor J., red., Sztuka i rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego, Katowice.
Janowska A., 2013, Złożoność derywacji czasownikowej z punktu widzenia glottodydaktyki (na materiale czasowników odczasownikowych), w: Tambor J., Achtelik A., red., Sztuka to rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego, Katowice.
Janowska I. i in., red., 2011, Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, Kraków.
Kleszczowa K., 2002, Słowotwórstwo w świetle historii, „Postscriptum”, nr 2–3.
Nagórko A., 1998, Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem), Warszawa.
Nagy W. i in., 1989, Morphological families in the internal lexicon, „Reading Research Quarterly”, No. 4.
Nation I.S.P., 2001, Learning Vocabulary in Another Language, Cambridge.
Nattinger J., 1988, Some current trends in vocabulary teaching, w: Carter R., McCarthy M., eds., Vocabulary and Language Teaching, London, New York.
Pastuchowa M., 2007a, O słowotwórstwie z perspektywy leksykalnej, w: Achtelik A., Tambor J., red., Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, Katowice.
Pastuchowa M., 2007b, Dlaczego słowotwórstwo leksykalistyczne? Ogląd faktów diachronicznych, „LingVaria”, nr 2.
Pastuchowa M., 2010, Rola słowotwórstwa w kształtowaniu kompetencji językowej cudzoziemców, w: Achtelik A., Kita M., Tambor J., red., Sztuka i rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego, Katowice.
Pastuchowa M., 2013, Słowotwórstwo – sposób na nazywanie świata czy część systemu gramatycznego, w: Tambor J., Achtelik A., red., Sztuka to rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego, Katowice.
RabiegaWiśniewska J., 2006, Formalny opis derywacji w języku polskim. Rzeczowniki i przymiotniki, niepublikowana rozprawa doktorska, Wydział Polonistyki, Instytut Języka Polskiego, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
RabiegaWiśniewska J., 2008, Wpływ fleksji na derywację – dyskusja nad podziałem morfologii, „LingVaria”, nr 2.
Seretny A., 2011, Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych, Kraków.
Skarżyński M., 1989, Mały słownik słowotwórczy języka polskiego dla cudzoziemców, Kraków.
Skarżyński M., 1999, Powstanie i rozwój polskiego słowotwórstwa opisowego, Kraków.
Synowiec H., 1995, Rozwój słownictwa nazywającego cechy osobowości w języku dzieci i młodzieży, Katowice.
Szpiczakowska M., 1991, Słownictwo rzadkie w języku telewizji polskiej, w: Kurzowa Z., red., Badania nad językiem telewizji polskiej. Ilościowy opis słownictwa, Kraków.
Taft M., 1994, Interactiveactivation as a framework for understanding morphological processing, w: Sandra D., Taft M., eds., Morphological structure, lexical representation and lexical access, Erlbaum, East Sussex.
Tokarski R., 2001, Słownictwo jako interpretacja świata – wprowadzenie, w: Bartmiński J., red., Współczesny język polski, Lublin.
Tyler A., Nagy W., 1989, The acquisition of English derivational morphology, „Journal of Memory and Language”, No. 28.
dr hab., Centrum Języka i Kultury Polskiej w Świecie, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-5377-4881
Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień związanych z nauczaniem i uczeniem się słownictwa w języku obcym, leksykografią pedagogiczną oraz dydaktyką języka odziedziczonego. Jest autorką dwóch monografii Definicje i definiowanie (1998) oraz Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych (2011), a także ćwiczeń rozwijających sprawność czytania Kto czyta – nie błądzi (2006), Per aspera ad astra (2008) oraz obrazkowego słownika języka polskiego A co to takiego? (2003). Wraz z E. Lipińską napisała monografię ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego (2005) i współredagowała m.in. zbiór Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego (2006).
dr hab., Katedra Języka Polskiego jako Obcego, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-7019-8548
Absolwent filologii polskiej oraz językoznawczych studiów doktoranckich UJ. Pracował jako lektor języka polskiego w zagranicznych ośrodkach polonistycznych w Niemczech (Freiburg), na Węgrzech (Pécs, Debreczyn) i w Estonii (Tallinn, Tartu). Jest autorem ponad 60 artykułów, dwu monografii: Język Polonii węgierskiej. Ujęcie typologiczne (Kraków 1995), Kategoria rodzaju i przypadka polskiego rzeczownika. Próba synchronicznej analizy morfologicznej (Kraków 2007), trzech podręczników: Fleksja polska. Lengyel alaktan (Debreczyn 1996), Po tamtej stronie Tatr (Kraków 1997 – współautorstwo), Poola keel. Podręcznik języka polskiego dla Estończyków (Kraków 2000 – współautorstwo) oraz Słownika estońskopolskiego (Kraków 2000 – współautorstwo). Zajmuje się zagadnieniami gramatycznymi, zwłaszcza morfologią, językoznawstwem porównawczym polskowęgierskim oraz językami ugrofińskimi.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
