Jaka sprawiedliwość w epoce antropocenu? Wstępne rozstrzygnięcia i wybrane trudności

Ewa Bińczyk

doi:10.31261/PS_P.2023.32.03

Opublikowane: 2023-11-03

Tom 32 Nr 2 (2023)

Jaka sprawiedliwość w epoce antropocenu? Wstępne rozstrzygnięcia i wybrane trudności

Ewa Bińczyk

Dział: GEOlogos. W poszukiwaniu nowych sojuszy

https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.32.03

Abstrakt

Kontekst rozważań to niepokojące dane zawarte w raportach przyrodoznawców ukazujących tzw. granice planetarne. Dane te pokazują, że stoimy u progu prawdopodobnej destabilizacji atmosfery, hydrosfery, biosfery oraz litosfery. Toczy się nad nimi dyskusja w obrębie debaty na temat epoki człowieka – antropocenu. Wobec tych bezprecedensowych wyzwań artykuł – zgodnie z szerszym postulatem uspołeczniania dyskusji o antropocenie – stawia pytanie o to, jak prowadzić refleksję na temat sprawiedliwości. Teoretyczne ambicje tekstu są ograniczone: jego celem jest wstępna analiza problemu sprawiedliwości w wybranych kontekstach, wobec szczególnych wyzwań planetarnego kryzysu środowiskowego w XXI wieku. Niniejsze opracowanie uwypukla zalety systemowego myślenia na temat sprawiedliwości, a także uczula, że wiąże się ona z wieloma innymi problemami: nieodwracalności, postępu, równości, odpowiedzialności, winy czy praw międzypokoleniowych. Dodatkowo tekst przedstawia wybrane trudności refleksji dotyczącej sprawiedliwości, m.in. na przykładzie błędnych założeń modelu granic planetarnych. Artykuł pokazuje, że wrażliwość humanistyczna – szczególnie takich dziedzin jak ekonomia ekologiczna – jest niezbędna do tego, by w przyszłości unikać tego typu błędów.

Słowa kluczowe:

antropocen , sprawiedliwość klimatyczna , granice planetarne

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Bińczyk, E. (2023). Jaka sprawiedliwość w epoce antropocenu? Wstępne rozstrzygnięcia i wybrane trudności. Postscriptum Polonistyczne, 32(2), 1–19. https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.32.03

Cited by / Share

Bibliografia

Bińczyk E., 2018a, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Bińczyk E., 2018b. Utrata przyszłości w epoce antropocenu, „Stan Rzeczy”, nr 1 (14), s. 109–134.
Google Scholar

Bińczyk E., 2019, The Most Unique Discussion of the 21st Century? The Debate on the Anthropocene Pictured in Seven Points, „The Anthropocene Review”, no. 6 (1–2), s. 3–18.
Google Scholar

Bińczyk E., 2022, Planetarna myśl społeczna oraz wystudzanie wzrostu, „Studia Socjologiczne”, nr 3 (246), s. 9–27.
Google Scholar

Bińczyk E., 2023a. Jakiej refleksji potrzebujemy w epoce antropocenu? „Gramatyka” wystudzania wzrostu ekonomii ekologicznej, „Errgo”, nr 47 (2) [w druku].
Google Scholar

Bińczyk E., 2023b, Uniwersytet w epoce antropocenu. Misja ekspertów i normatywne aspekty badań naukowych w obliczu ryzyka planetarnej destabilizacji, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 223–242.
Google Scholar

Bińczyk E. i doktoranci, 2021, Przyszłość antropocenu w czasach wojny i marazmu. Możliwe punkty przełomowe, w: Antropocen. W stronę architektury regenerującej, red. K. Kępiński, A. Krężlik, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Warszawa, s. 361–374.
Google Scholar

Brand U. i in., 2021, From planetary to societal boundaries: an argument for collectively defined self-limitation, „Sustainability: Science, Practice, and Policy”, vol. 179 (1), s. 264–291.
Google Scholar

Costanza R., 1992, Ecological Economics: The Science and Management of Sustainability, Columbia University Press, New York.
Google Scholar

Crutzen P.J., Stoermer E.F., 2000, The “Anthropocene”, „Global Change Newsletter”, no. 41, s. 17–18.
Google Scholar

Cypryańska M., 2021, Między cierpieniem i adaptacją. O jasnych i ciemnych stronach negatywnych reakcji emocjonalnych na zmianę klimatu, w: Miasto wobec wyzwań (wokół adaptacji do zmian klimatu oraz adaptacji do życia w i po pandemii), red. L. Lorenc-Barańska, Urban Lab Gdynia, Gdynia, s. 109–123.
Google Scholar

Ellis E., 2018, Anthropocene: A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford, UK.
Google Scholar

Fressoz J.-B., 2015, Losing the Earth Knowingly, in: The Anthropocene and the Global Environmental Crisis: Rethinking Modernity in a New Epoch, eds. C. Hamilton, C. Bonneuil, F. Gemenne, Routledge, London–New York, s. 70–83.
Google Scholar

Hamilton C., Bonneuil C., Gemenne F., eds., 2015, The Anthropocene and the Global Environmental Crisis: Rethinking Modernity in a New Epoch, Routledge, London–New York.
Google Scholar

Heede R., 2019, Carbon Majors: Updating activity data, adding entities, & calculating emissions: A Training Manual, Climate Accountability Institute, Snowmass, Colorado.
Google Scholar

Hickel J., 2021, Mniej znaczy lepiej. O tym, jak odejście od wzrostu gospodarczego ocali świat, przeł. J.P. Listwan, Karakter, Kraków.
Google Scholar

Hornborg A., 2019, Nature, Society, and Justice in the Anthropocene: Unraveling the Money-Energy-Technology Complex, Cambridge University Press, Cambridge, NY.
Google Scholar

Jackson T., 2015, Dobrobyt bez wzrostu. Ekonomia dla planety o ograniczonych zasobach, przeł. M. Polakowski, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
Google Scholar

Jackson T., 2023, Postwzrost. Życie po kapitalizmie, przeł. E. Bińczyk, J. Grygieńć, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń [w druku].
Google Scholar

Kolbert E., 2016, Szóste wymieranie. Historia nienaturalna, przeł. T. Grzegorzewska, P. Grzegorzewski, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Google Scholar

Malm A., 2016, Fossil Capital: The Rise of Steam Power and the Roots of Global Warming, Verso, London.
Google Scholar

Mann M.E., 2021, Nowa wojna klimatyczna. Jak ocalić naszą planetę?, przeł. T. Szlagor, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
Google Scholar

Mazar N., Zhong C.B., 2010, Do Green Products Make us Better People?, „Psychological Science”, no. 21, s. 494–498.
Google Scholar

Miller D., 2021, Justice, in: The Stanford Encyclopedia of Philosophy, ed. E.N. Zalta, https://plato.stanford.edu/archives/fall2021/entries/justice/ [dostęp: 12.09.2023].
Google Scholar

Ojala M., Cunsolo A. i in., 2021, Anxiety, Worry and Grief in a Time of Environmental and Climate Crisis: A Narrative Review, „Annual Review of Environment and Resources”, no. 46, s. 35–58.
Google Scholar

Oxfam, 2018, Richest 1 Percent Bagged 82 Percent of Wealth Created Last Year – Poorest Half of the Humanity Got Nothing, https://www.oxfam.org/en/press-releases/richest-1-percent-bagged-82-percent-wealth-created-last-year-poorest-half-humanity [dostęp: 3.12.2022].
Google Scholar

Oxfam, 2020, Confronting Carbon Inequality, https://oxfamilibrary.openrepository.com/bitstream/handle/10546/621052/mb-confronting-carbon-inequality-210920-en.pdf [dostęp: 3.12.2022].
Google Scholar

Raworth K., 2021, Ekonomia obwarzanka. Siedem sposobów myślenia o ekonomii XXI wieku, przeł. A. Paszkowska, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Google Scholar

Ripple W.J. i in. (15 364 scientist signatories from 184 countries), 2017, World Scientists’ Warning to Humanity: A Second Notice, „BioScience”, no. 67 (12), s. 1026–1028.
Google Scholar

Ripple W.J. i in., 2021, World Scientists’ Warning of a Climate Emergency 2021, „BioScience”, no. 71 (9), s. 894–898.
Google Scholar

Rockström J. i in., 2009, A Safe Operating Space for Humanity, „Nature”, no. 46, s. 472–475.
Google Scholar

Steffen W. i in., 2004, Global Change and the Earth System: A Planet Under Pressure, The IGBP Series, Stockholm.
Google Scholar

Steffen W. i in., 2015, The Trajectory of the Anthropocene: The Great Acceleration, „The Anthropocene Review”, no. 2 (1), s. 81–98.
Google Scholar

Stern N., Oswald A., 2019, Why are economists letting down the world on climate change?, 17.09.2019, Centre for Economic Policy Research, https://cepr.org/voxeu/columns/why-are-economists-letting-down-world-climate-change [dostęp: 25.05.2023].
Google Scholar

Stuart D., Gunderson R., Petersen B., eds., 2021, The Degrowth Alternative: A Path to Address our Environmental Crisis?, Routledge, London–New York.
Google Scholar

Szeman I., Boyer D., 2017, Energy Humanities: An Antology, John Wiley & Sons, Hoboken, New Jersey.
Google Scholar

Victor P.A., 2019, Managing without Growth: Slower by Design, not Disaster, 2nd ed., Edward Elgar, Cheltenham, UK – Northhampton, MA.
Google Scholar

Vuillerod J.-B., 2021. L’Anthropocène est un Androcène : trois perspectives écoféministes, „Nouvelles Questions Féministes”, 2 (Vol. 40), s. 18–34, https://doi.org/10.3917/nqf.402.0018.
Google Scholar

Ewa Bińczyk

Ewa.Binczyk@umk.pl
https://orcid.org/0000-0002-8945-1371

Afiliacja:

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska

Biogram

EWA BIŃCZYK – prof. dr hab., Instytut Filozofii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń, Polska.
Badaczka zajmuje się filozoficznymi założeniami dyskusji na temat antropocenu oraz ekonomii ekologicznej dewzrostu. Członkini Rady Ekspertów Koalicji Klimatycznej i Rady Fundacji Edukacji Klimatycznej. Autorka monografii: Socjologia wiedzy w Biblii (Kraków 2003), Obraz, który nas zniewala (Kraków 2007), Technonauka
w społeczeństwie ryzyka (Toruń 2012), a także Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu (Warszawa 2018), która została przełożona na język rosyjski (Moskwa 2022) oraz ukraiński (Warszawa 2023). Najnowsza książka w druku: Uspołecznianie antropocenu. Ekowerwa i ekonomia ekologiczna dewzrostu (Toruń 2023).

Tom 32 Nr 2 (2023)
Opublikowane: 2023-03-29

ISSN: 1898-1593

eISSN: 2353-9844

10.31261/PS_P

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst

Jaka sprawiedliwość w epoce antropocenu? Wstępne rozstrzygnięcia i wybrane trudności

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Ewa Bińczyk

Informacje