Pedagogika ekologiczna w czasach antropocenu i antropocentryczna narracja w podręcznikach szkolnych

Beata Gola

doi:10.31261/PS_P.2023.31.10

Published: 2023-06-30

Vol. 31 No. 1 (2023)

Ecological pedagogy in the times of the Anthropocene and the anthropocentric narrative in school textbooks

Beata Gola

Section: ECO(GLOTTO)DIDACTICS

https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.31.10

Abstract

The ecological challenges of the Anthropocene era are an important area of pedagogical thinking and activity. Pedagogy, being a theoretical and practical science, also brings an important voice to a series of ecological debates and discourses sweeping through the scientific reality. Within the sub-discipline created on the basis of social pedagogy, which is ecological pedagogy, works were initially developed that concerned mainly the concept of upbringing to the environment, with the responsibility of the individual for the natural environment in the foreground. Today, in the era of the Anthropocene, ecological pedagogy and researchers face the task of basing the philosophical foundations of upbringing and education on environmental ethics. Hence, the aim of the article is to reconstruct the varieties of environmental ethics present in the teaching content of selected school subjects related to environmental education. The content analysis of 12 school textbooks (using the categorization key) for selected subjects from the years 2018–2022 shows the overwhelming dominance of the anthropocentric narrative, if we compare it with other versions of ecoethics (biocentric, ecocentric). It would therefore be advisable to introduce ecophilosophical education to formal education and to allow alternative biocentric and ecocentric narratives. The text deals with interdisciplinary topics in the field of philosophy, pedagogy and biology.

Keywords:

ecological pedagogy , school textbooks , environmental ethics , anthropocentric narrative

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Gola, B. (2023). Ecological pedagogy in the times of the Anthropocene and the anthropocentric narrative in school textbooks. Postscriptum Polonistyczne, 31(1), 1–17. https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.31.10

Cited by / Share

References

Albińska E., 2005, Pedagogika ekologiczna, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 4, litera P, red. T. Pilch, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa, s. 129–135.
Google Scholar

Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Bustin R., Lambert D., Tani S., 2020, The Development of GeoCapabilities: Reflections, and the Spread of an Idea, “International Research in Geographical and Environmental Education”, 29 (3), s. 201–205, https://doi.org/10.1080/10382046.2020.1749773.
Google Scholar

Downe-Wamboldt B., 1992, Content Analysis: Method, Applications, and Issues, “Health Care for Women International”, 13 (3), s. 313–321, https://doi.org/10.1080/07399339209516006.
Google Scholar

Gola B., 2018a, Etyka środowiskowa w edukacji ekologicznej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Google Scholar

Gola B., 2018b, Etyka środowiskowa w edukacji ekologicznej. Analiza treści wybranych podręczników do przyrody, biologii i edukacji wczesnoszkolnej, „Opinie Edukacyjne Polskiej Akademii Umiejętności. Prace Komisji PAU do Oceny Podręczników Szkolnych”, t. 16, s. 23–58, https://pau.krakow.pl/podreczniki/tom_xvi/tXVI.pdf [dostęp: 02.12.2022].
Google Scholar

https://geologos.us.edu.pl/index.php/ksiega-abstraktow/ [dostęp: 02.12.2022].
Google Scholar

Junges J.R., 2016, What is the Future of Ethics Teaching in the Environmental Sciences?, “International Journal of Ethics Education”, 1, s. 127–135, https://doi.org/10.1007/s40889-016-0010-2.
Google Scholar

Krippendorff K., 2004, Content Analysis. An Introduction to its Methodology, Sage Publications, California.
Google Scholar

Mayring P., 2000, Qualitative Content Analysis, “Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research”, 1 (2), Art. 20, s. 1–10, https://doi.org/10.17169/fqs-1.2.1089.
Google Scholar

Milerski B., Śliwerski B., red., 2000, Pedagogika. Leksykon PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Mogias A., Boubonari T., Kevrekidis T., 2021, Examining the Presence of Ocean Literacy Principles in Greek Primary School Textbooks, “International Research in Geographical and Environmental Education”, 30 (4), s. 314–331, https://doi.org/10.1080/10382046.2021.1877953.
Google Scholar

Niesporek-Szamburska B., Przybyla O., 2021, Edukacja ekologiczna/klimatyczna w podstawie programowej i w seriach podręczników szkolnych do nauczania języka polskiego (jako ojczystego), „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2 (28), s. 1–30, https://doi.org/10.31261/PS_P.2021.28.02.
Google Scholar

Ochwat M., 2020, (Współ)myślenie w humanistyce. Literackie ekokształcenie w epoce antropocenu, „Polonistyka. Innowacje”, nr 12, s. 31–51, https://doi.org/10.14746/pi.2020.12.3.
Google Scholar

Paluch M., 2022, Pedagogika lasu i pierwsze ścieżki jej teoretycznych konceptualizacji, „Forum Pedagogiczne”, t. 12, nr 2, s. 17–30, https://doi.org/10.21697/fp.2022.2.02
Google Scholar

Papuziński A., 1998, Życie – nauka – ekologia. Prolegomena do kulturalistycznej filozofii ekologii, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Bydgoszcz.
Google Scholar

Peräkylä A., 2010, Analiza rozmów i tekstów, w: Metody badań jakościowych, t. 2, red. N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 325–349.
Google Scholar

Rubacha K., 2005, Edukacja jako przedmiot pedagogiki i jej subdyscyplin, w: Pedagogika, t. 1: Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 21–33.
Google Scholar

Surmeli H., Saka M., 2013, Preservice Teachers’ Anthropocentric, Biocentric, and Ecocentric Environmental Ethics Approaches, “International Journal of Academic Research”, Part B, 5 (5), s. 159–163, https://doi.org/10.7813/2075-4124.2013/5-5/B.23.
Google Scholar

Tracana R.B. et al., 2008, Analysing the Theme of Pollution in Portuguese Geography and Biology Textbooks, “International Research in Geographical and Environmental Education”, 17 (3), s. 199–211, https://doi.org/10.1080/10382040802168289.
Google Scholar

Tuszyńska L., 2018, Pedagogika zrównoważonego rozwoju z przyrodą w tle, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Google Scholar

Tyburski W., 2013, Dyscypliny humanistyczne i ekologia, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar

Waters C.N. et al., 2022, Epochs, Events and Episodes: Marking the Geological Impact of Humans, “Earth-Science Reviews”, vol. 234, November, https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2022.104171.
Google Scholar

Kacprzak E., Ładzińska A., Ogrodowczyk M., Wójcicka G., Sawicka K., Swoboda E., 2020, Wielka Przygoda. Podręcznik kl. 1, cz. 2, Nowa Era, Warszawa.
Google Scholar

Marko-Worłowska M., Szlajfer F., Stawarz J., 2020, Tajemnice przyrody. Podręcznik do przyrody dla klasy czwartej szkoły podstawowej, Nowa Era, Warszawa.
Google Scholar

Rożyńska M., Szwejkowska-Kulpa A., 2018a, Uczymy się z BRATKIEM. Podręcznik kl. 1, cz. 3, Operon, Gdynia.
Google Scholar

Rożyńska M., Szwejkowska-Kulpa A., 2018b, Uczymy się z BRATKIEM, Podręcznik kl. 1, cz. 4, Operon, Gdynia.
Google Scholar

Sągin B., Boczarowski A., Sęktas M., 2018, Puls życia. Podręcznik do biologii dla klasy ósmej szkoły podstawowej, Nowa Era, Warszawa.
Google Scholar

Sągin B., Boczarowski A., Sęktas M., 2021, Puls życia. Podręcznik do biologii dla klasy ósmej szkoły podstawowej, Nowa Era, Warszawa.
Google Scholar

Schumacher E., Zarzycka I., Preibisz-Wala K., 2018, Szkolni Przyjaciele. Podręcznik, kl. 2, cz. 2, WSiP, Warszawa.
Google Scholar

Schumacher E., Zarzycka I., Preibisz-Wala K., 2019, Szkolni Przyjaciele. Podręcznik, kl. 2, cz. 3, WSiP, Warszawa.
Google Scholar

Schumacher E., Zarzycka I., Preibisz-Wala K., 2020, Szkolni Przyjaciele. Podręcznik, kl. 3, cz. 2, WSiP, Warszawa.
Google Scholar

Sęktas M., Stawarz J., 2018, Puls życia. Podręcznik do biologii dla klasy piątej szkoły podstawowej, Nowa Era, Warszawa.
Google Scholar

Stawarz J., 2022, Puls życia. Podręcznik do biologii dla klasy szóstej szkoły podstawowej, Nowa Era, Warszawa.
Google Scholar

Vol. 31 No. 1 (2023)
Published: 2023-10-16

ISSN: 1898-1593

eISSN: 2353-9844

10.31261/PS_P

Publisher

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Submit

Ecological pedagogy in the times of the Anthropocene and the anthropocentric narrative in school textbooks

Abstract

Keywords:

Beata Gola

Information