Jak być ze świata? Zwrot geologiczny i polonistyka/humanistyka terenowa  w szkole

Małgorzata Wójcik-Dudek

doi:10.31261/PS_P.2023.31.03

Published: 2023-07-04

Vol. 31 No. 1 (2023)

How to be of the world? The geological turn and Polish studies/fieldwork humanities at school

Małgorzata Wójcik-Dudek

Section: ECO(GLOTTO)DIDACTICS

https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.31.03

Abstract

This article is devoted to the issue of field humanities and the possibilities of its application in school education. The author, referring to the research conducted by Monika Bakke, argues for the necessity of rereading the canon of books not only in the context of engaged humanities, using ecocritical methodology, but, above all, relating well-known school set texts to the geological turn. Such a practice would make it possible to include geological reflection in the interpretation of literary texts, thanks to which Polish language lessons would open up to a new actant of plots hitherto poorly present in school Polish studies: rocks and earth. The readings of the Moomins series, Juliusz Słowacki’s Kordian and Czesław Miłosz’s The
Issa Valley, as well as interpretative guidelines for other works proposed by the author of this article, show how geological reflection can ‘disenchant’ a text without the risk of losing its literariness. The aim of proposing a reading of selected literary texts from the perspective of the geological turn is to enable the
questioning of anthropocentric certainties and the development of new modes of perception. Moreover, such a way of reading would lead to uncovering the ideological sources of the layered and naturalised rules and conventions of literature, rarely subjected to critical scrutiny in school.

Keywords:

field humanities , geological turn , school education , reading canon

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Wójcik-Dudek, M. (2023). How to be of the world? The geological turn and Polish studies/fieldwork humanities at school. Postscriptum Polonistyczne, 31(1), 1–21. https://doi.org/10.31261/PS_P.2023.31.03

Cited by / Share

References

Bakke M., 2020, Gdy stawka jest większa niż życie. Sztuka wobec mineralno-biologicznych wspólnot, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 1, s. 165−185.
Google Scholar

Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Bizan M., Hertz P., 1972, Glosy do „Kordiana”, w: J. Słowacki, Kordian; M. Bizan, P. Hertz, Glosy do „Kordiana”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 111–366.
Google Scholar

Borowski M., Sugiera M., 2020, Pożytki z kontr[f]aktualności, w: Performanse pamięci w literaturach i sztukach, red. M. Borowski i in., Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 263−283.
Google Scholar

Dartnell L., 2018, Początki. Opowieść o tym, jak Ziemia nas stworzyła, przeł. J. Dzierzgowski, Wydawnictwo ZYSK i S-KA, Poznań.
Google Scholar

Domańska E., 2012, Historia egzystencjalna. Krytyczne studium narratywizmu i humanistyki zaangażowanej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Domańska E., 2014, Historia ratownicza, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 5, s. 12−26.
Google Scholar

Domańska E., 2017a, Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Domańska E., 2017b, Sprawiedliwość epistemiczna w humanistyce zaangażowanej, w: Nowa Humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii, red. P. Czapliński i in., Wydawnictwo IBL, Warszawa, s. 51−70.
Google Scholar

Domańska E., 2022, Wiedza historyczna jako wiedza antycypacyjna, w: Humanistyka prewencyjna, red. Resilience Academic Team (RAT), Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Poznańskie Centrum Dziedzictwa, Warszawa–Poznań, s. 25−39.
Google Scholar

Godawa J., 2021, Zielona inkluzja, czyli o relacji człowieka z przyrodą, outdoor education i leśnej bajce, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Haraway D., 2012, Manifest gatunków stowarzyszonych, w: Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. A. Gajewska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 241−260.
Google Scholar

Kronenberg A., 2014, Geopoetyka. Związki literatury i środowiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Lear J., 2013, Nadzieja radykalna. Etyka w obliczu spustoszenia kulturowego, przeł. M. Rychter, wstęp P. Nowak, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa.
Google Scholar

Lelonek D., 2021, Wasteplants Atlas / Atlas śmiecioroślin, Galeria Miejska Arsenał, Poznań.
Google Scholar

Louv R., 2014, Ostatnie dziecko lasu. Jak uchronić nasze dzieci przed zespołem deficytu natury, Wydawnictwo Relacja, Warszawa.
Google Scholar

Maciejewska I., 1987, Wstęp, w: S. Żeromski, Ludzie bezdomni, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. XVIII−XXXI.
Google Scholar

Mirzoeff N., 2016, Jak zobaczyć świat, przeł. Ł. Zaremba, Wydawnictwo Karakter, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Kraków–Warszawa.
Google Scholar

Morton T., 2018, Lepkość, przeł. A. Barcz, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 2, s. 284−295.
Google Scholar

Nycz R., 2017, Nowa humanistyka w Polsce: kilka bardzo subiektywnych obserwacji, koniektur, refutacji, w: Nowa Humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii, red. P. Czapliński i in., Wydawnictwo IBL, Warszawa, s. 23−48.
Google Scholar

Pawlicka U., 2017, Humanistyka: pracownia, centrum czy laboratorium?, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 1, s. 314–333.
Google Scholar

Półtorak A., 2022, Światotwórstwo w podczerwieni. Obrazowanie technologiczne i poetyka uniezwyklenia w filmie Geological Evidences Matthew C. Wilsona, „Czas Kultury”, nr 4 (215), s. 165−193.
Google Scholar

Rogowska-Stangret M., 2021, Być ze świata. Cztery eseje o etyce posthumanistycznej, wstęp M. Środa, ilustr. M. Skrzeczkowska, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Google Scholar

Rybicka E., 2019, Geopoetyka – miejsce wspólne geografii i literatury, w: Miejsce i przestrzeń. Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, red. J. Angiel, E. Szkurłat, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań−Warszawa, s. 51−63.
Google Scholar

Sadoń-Osowiecka T., 2019, Dydaktyczne możliwości humanistycznych ujęć geograficznych, w: Miejsce i przestrzeń. Edukacja geograficzna w ujęciu humanistycznym, red. J. Angiel, E. Szkurłat, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań−Warszawa, s. 23−31.
Google Scholar

Sławek T., Genius loci. Człowiek, miejsce, przestrzeń, https://www.youtube.com/watch?v=B9cTnRYHbHU [dostęp: 01.12.2022].
Google Scholar

Sugiera M., 2019, Natura instant. Spekulatywne rajskie ogrody, w: Niespodziewane alianse. Sztuki performatywne jutra, red. M. Borowski, M. Chaberski, M. Sugiera, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 357−389.
Google Scholar

Szkłowski W., 2006, Sztuka jako chwyt, przeł. R. Łużny, w: Teoria literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 95−111.
Google Scholar

Śliwerski B., Paluch M., 2021, Uwolnić szkołę od systemu klasowo-lekcyjnego, Wydawnictwo Impuls, Kraków.
Google Scholar

Tabaszewska J., 2022, Humanistyka służebna. Negocjowanie pola i budowanie autonomii w dobie kryzysu, Wydawnictwo IBL, Warszawa.
Google Scholar

Tokarczuk O., 2009, Prowadź swój pług przez kości umarłych, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Google Scholar

Tomczok M., 2022, Humanistyka węglowa w kręgu energii kontrindustrialnych, „Porównania”, nr 1 (31), s. 21−37.
Google Scholar

Tomczok P., 2018, Literacki kapitalizm. Obrazy abstrakcji ekonomicznych w literaturze polskiej drugiej połowy XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Google Scholar

Wojnowski K., 2016, Pożyteczne katastrofy, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Google Scholar

Wójcik-Dudek M., 2020, Inne możliwości. „Uziemianie” romantycznego pejzażu, w: Wiek XIX na lekcjach języka polskiego. Literatura − język − kultura – historia, red. B. Gala-Milczarek, A. Raszewska-Klimas, Instytut Kultury Regionalnej i Badań Literackich im. Franciszka Karpińskiego, Siedlce, s. 293−312.
Google Scholar

Żeromski S., 1987, Ludzie bezdomni, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Google Scholar

Małgorzata Wójcik-Dudek

malgorzata.wojcik-dudek@us.edu.pl
https://orcid.org/0000-0001-9032-8875

Affiliation:

University of Silesia in Katowice Poland

Bio Statement (e.g., department and rank)

MAŁGORZATA WÓJCIK-DUDEK – associate professor, Institute of Literary Studies, University of Silesia in Katowice, Katowice, Poland. Research interests: literature for children and young people and didactics of literature. Author of the books: (Prze)Trwać w okolicach mitu. Funkcje mityzacji w poezji Tadeusza Nowaka [(Over)Lasting Around Myth. The Functions of Mythicisation in Tadeusz Nowak’s Poetry] (Katowice 2007), W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży [Reading the Holocaust. Practices of Post-memory in 21st Century Polish Literature for Children and Young People] (Katowice 2016), Po lekcjach [After School] (Katowice 2021), and many scientific articles; co-editor of publications in the field of literature for non-adults. Editor-in-chief of the electronic journal “Paidia i Literatura” [“Paidia and Literature”] dedicated to literature addressed to children and young people.

Vol. 31 No. 1 (2023)
Published: 2023-10-16

ISSN: 1898-1593

eISSN: 2353-9844

10.31261/PS_P

Publisher

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Submit

How to be of the world? The geological turn and Polish studies/fieldwork humanities at school

Abstract

Keywords:

Małgorzata Wójcik-Dudek

Information