Morfina Michaiła Bu lhakowa i Morfina Szczepana Twardocha. O „byciu w pojedynkę” przez pryzmat problemu podwójności

centralnym przedmiotem rozważań w niniejszej publikacji jest problem samotności w opowiadaniu Morfina Michaiła Bułhakowa i w powieści Morfina szczepana twar-docha. świat artystyczny w obu utworach wydaje się oparty na zasadzie zaprzeczania, prezentacji wartości poprzez emanację jej przeciwieństwa. stąd uzasadnione okazuje się skupienie refleksji nad interesującym nas zagadnieniem na problemie podwójności, przekładalnym w wybranych tekstach między innymi na metaforę lustra, kategorię sobowtóra czy dialektykę boskości i demonizmu. problem narkomanii głównego bohatera w obu utworach związany jest ściśle z kwestią samotności, stanem, na który człowiek okazuje się „skazany” w obliczu zewnętrznego zagrożenia. chwiejne poczucie bezpieczeństwa zostaje uwewnętrznione, przełożone na doświadczenie ciała, przede wszystkim jego fizjologię i stany lękowe. teksty Michaiła Bułhakowa i szczepana twardocha na powierzchniowym poziomie znacznie się różnią, wnikliwy odbiorca zauważy jednak, że wspólnym mianownikiem pozostaje dla nich niewątpliwie zasada powielenia i odbicia wykorzystana chociażby w sposobie konstrukcji bohaterów, w budowie linii fabularnej czy w symbolice.

Morphine by Mikhail Bulgakov and Morphine by Szczepan Twardoch on “being single» in the context of the problem of duality

the aim of the publication is to analyze the problem of loneliness in Morphine, the short story of Mikhail Bulgakov, and in the novel of szczepan twardoch under the same title. the world depicted in both texts seems to be based on the principle of negation, i.e. presentation of the value through the juxtaposition of its oppositions. consequently, the justified methodological approach is focusing on the problem of duality, which can be perceived in the selected texts as translated into the metaphor of the mirror, category of the double or dialects of the divine and the diabolic. the problem of drug addiction of the main character of both texts is directly connected with the issue of loneliness, the condition to which the human being is doomed in the face of outside threat. the unstable feeling of security may be interiorized in the experience of the body, in particular in its physiology and anxiety disorders. the texts of Mikhail Bulgakov and szczepan twardoch show many differences on their surface levels, however, the emotionally engaged reader will notice that their common ground can undoubtedly be the rule of the double reflection, which is used, among other things, to work out the character of the protagonists, the plot structure and the symbolic system.

Русский национализм в романе Василия Гроссмана Жизнь и судьба

Статья являеться попыткой анализа одного из самых важных аспектов романа василия Гроссмана Жизнь и судьба, т.е. темы русского национализма. автор статьи, базируя на материале романа, и тезисах, разработанных историками и публицыстами, исследует главные мотивы националистицеского нарратива времен великой отечественной войны (1941–1945), представленного в про-изведении. в статье затрагиваеться также вопрос о присутствии в произведении Гроссмана описания колоняльных отношений между русскими и другими народами СССР.

Russian nationalism in Vasily grossman’s novel life and fate

The aim of the present study is the analysis of Russian nationalism — one of the most important themes introduced in Vasily grossman’s novel life and fate. Basing on the novel’s content and the opinions and the arguments of historians and publicists, the author closely examines the main subjects of nationalist narration of great patriotic war period (1941–1945) presented in grossman’s book. this work discusses as well the colonial relationship between russians and another nations in soviet union.

Sceniczna sztuka słowa w kontekście realizmu socjalistycznego: kanony logiczno-stylistyczne

aktualność refleksji nad sceniczną sztuką słowa okresu sowieckiego wynika z braku wyczerpujących badań na ten temat. autorka stawia sobie za cel zrekonstruowanie kanonów logiczno-stylistycznych działających w tym okresie w socrealistycznych wzorcach scenicznej sztuki słowa. za materiał do badań posłużyła oficjalna sowiecka sztuka słowa badana z perspektywy kulturowo-historycznej, zaś podstawą metodo-logiczną stała się wypracowana wcześniej przez autorkę typologia publicznej kultury słowa.autorka twierdzi, że sceniczna sztuka słowa oficjalnej sowieckiej kultury przynale-ży do typu retorycznego. w pracy zostaje nakreślona analogia pomiędzy ogólnymi regułami realizmu socjalistycznego, aksjologicznymi horyzontami scenicznej sztuki słowa oraz jej technologicznymi kanonami. zgodnie z celami pracy zostały opisane i uzasadnione te technologiczne kanony, które związane są z logika i stylem sztuki słowa. autorka definiuje znaczenie pojęcia kanonu w odniesieniu do scenicznej sztu-ki słowa i uzasadnia oddziaływanie na nią dwóch tego rodzaju kanonów: „priorytetu tekstu” oraz „ilustratywności”. uzasadniając owe kanony, autorka odwołuje się do badań lingwistycznych, koncentrujących uwagę na związлг leksyki, składni i brzmią-cej ze sceny mowy.

Stage speech art in the context of the socialist realism:logical-stylistic canons

the object of the article is stage speech art, which belongs to the official branch of soviet culture. the author explains the urgency of the comprehension of the stage speech art of soviet period by the absence of scientific reflection of this question and by the timeliness of its reconsideration. the previously developed by the author typology of public speech culture is used as the methodological support of this re-search. this typology obtains confirmation of belonging with the rhetorical type of the stage speech art of the official branch of soviet culture in the article.the purpose of the article is formulation of logical- stylistic canons of stage speech art of the official branch of soviet culture. the principles of socialist realism and the value installations of stage speech art are analyzed here. the possibility of applying the value installations of stage speech art as the criteria of the identification of rhe-torical type models is argued. the correspondence between the general principles of socialist realism, the value installations of stage speech art and its technological canons is established in the publication. the author determines the meaning of the term “canon” in connection with to stage speech art, he establishes and bases the technological canons, connected with logic and style of stage speech art, argues the action of two logical- stylistic canons: “the priority of text” and “illustrative quality”. the results of studies of linguists are used for the substantiation of the logical- sty-listic canons of stage speech art. there is an accent on the connection of vocabulary, syntax and stage speech.the article testifies to early forming of canon “priority of text”, explained the prin-ciple of its realization in the stage speech art. the author gives special attention to the argumentation of the canon “illustrative quality”. the technology of the applica-tion of an illustrative approach in the process of the stage embodiment of author’s text is revealed in the article. author proves the presence of the connection between using of simple speech tasks in the process of the work with the text and illustrative style in the stage speech art.

Wpływ wyborów translatorskich na zmiany w sylwetce głównego bohatera filmu Kalina czerwona w tłumaczeniu na język polski

Artykuł stanowi próbę przeanalizowania niektórych wyborów translatorskich, za-stosowanych w tłumaczeniu filmu kalina czerwona na język polski. rozpatrywa-ne przykłady zostały przez autora podzielone na podgrupy: żargonizmy, przysłowia, wypowiedzi intertekstualne, które współtworzą językowy autoportret bohatera. Autorka artykułu, analizując wybrane zagadnienia, stara się wyjaśnić, w jakim stopniu zaproponowane przez tłumacza wersje oddają charakter wypowiedzi głównego bohatera, dlaczego postać ta traci wiele cech istotnych dla charakterystyki i zrozumie-nia jej tragicznego losu. analiza wybranych przykładów oraz wyprowadzone na jej podstawie wnioski nasuwają też ważne pytanie o odpowiedzialność tłumacza, który wprowadza film do kultury przyjmującej, występując w roli łącznika pomiędzy dwoma odmiennymi światami.

The impact of translator’s choices on changes of the main ccaracter in the translation of the film The Red Snowball tree into the Polish language

The article intends to present an attempt to analyze some translator’s choices and strategies applied in translation of Vasily shukshin’s film The Red Snowball Tree into the polish language. such important issues as jargons, proverbs, intertextual utterances that co­create a linguistic self­portrait of the main character, are divided by the author into subgroups. While analysing solutions proposed by the translator, the author of the article tries to explain the extent to which they reflect the character of expressions of the main character. the author also tries to emphasize all the changes that happen with the main character and proposes her own solutions of the translation. a matter of the responsibility of the translator for all changes, which influence on the characteristics of the main character, is also regarded.

«Сała władza dla sonetów». Dekonstrukcja języka ideologii w twórczości Wagricza Bachczaniana

wagricz bachczanian, tworzący w nurcie konceptualizmu, w wielu utworach i pra-cach plastycznych wykpiwa oficjalną ideologię socjalistyczną, wykorzystując formuły nowomowy i obrazy propagandy. w tych soc-artowskich pracach burzy mity polityczne, np. mit lenina, oraz slogany nowomowy i symbole socjalistycznej agitacji. w wierszach, zaburzając pole znaczeniowe słów, podaje w wątpliwość jednoznaczną ocenę i wartość, którą narzuca język totalitarny. w rysunkach i kolażach zestawia obrazy z różnych sfer komunikacji. komiczny efekt tych zabiegów prowadzi do degradacji propagandowych haseł, mitów i idei.

«All power for sonets» Deconstruction of the language of ideology in the works by Vagrich Bakhchanyan

Vagrich bakhchanyan, creating in the stream of conceptualism, in his literature and painting ridicules official socialist ideology, using the formula of newspeak and pro-paganda images. in these sots art works he destroys various political myths, eg. the myth of lenin, and so called newspeak slogans and symbols using by socialist agi-tation. in his poetry bakhchanyan shatters the semantic field of words, he doubts that totalitarian language has its clear and inambiguous meaning. in his images and collages he composes together different spheres of communication. the comic effect of these treatments leads to the degradation of the propaganda slogans, myths and ideas.

W jakim sensie język jest determinowany przez kulturę? O przedmiocie i ograniczeniach lingwo-kulturologii (I)

Przedmiotem artykułu jest determinacja kulturowa systemu języka oraz działalności językowej. Autor przedstawia programowe założenia współczesnej lingwokulturologii (etnolingwistyki) oraz poddaje je analizie krytycznej, szczególnie zwracając uwagę na stosowany przez etnolingwistów uproszczony, jednowymiarowy model kultury, oparty na werbocentryzmie. Autor pokazuje konfrontację różnych źródeł przy eksplikacji tzw. językowego obrazu świata i bezzasadność badań w tym kierunku. powołując się na socjologię wiedzy (w wersji Petera Bergera i Thomasa Lukmana), a także na teorię „niewidzialnej ręki” rudi kellera, autor przedstawia koncepcję zasady regulacji w relacjach między językiem/dyskursem a kulturą.

In what sense language is determined by culture? About the subject and limitations of the linguo-culturology (I)

The subject of this paper is the cultural determination of language and linguistic activity. the author presents program assumptions of the contemporary linguo-culturology (ethnolinguistics) and subjects them to critical analysis, that especially concerns a simplified, one-dimensional model of culture, based on verbocentrism used by ethnolinguists. the author shows that different sources of explication of the so-called language world view contrast one another and studies in this direction are unfounded and have no perspective. the author refers to the sociology of knowledge (peter Berger and thomas luckmann), as well as the rudi keller’s theory of the “invisible hand”. this is a basis of the concept proposed in the article of the regulating principle in the relations between language/discourse and culture.

ВОЕННАЯ МЕТАФОРА В СОВЕТСКОМ СУБДИСКУРСЕ О КУЛЬТУРЕ ПЕРИОДА СТАЛИНИЗМА

Статья посвящена вопросу прагматики военной метафоры в советском идео-логизированном субдискурсе, относящемся к культурной жизни СССР в пери-од сталинизма. Целью исследования было определить пригодность военной метафоры для формирования образа культурной жизни сталинского СССР. Исследуемый материал был разделен на несколько семантических групп, в соответствии с отдельными аспектами культурного процесса как конфликта (СИТУАЦИЯ, ДЕЙСТВИЕ И ПРОЦЕСС, ПРОСТРАНСТВО БОРьБЫ, УЧАСТ-НИКИ БОРьБЫ, ВОЕННАЯ АТРИБУТИКА). Проанализированный материал позволяет констатировать, что военная метафора использовалась в советском идеологизированном культурном дискурсе довольно часто. Это наблюдение, в свою очередь, приводит к выводу, что, возможно, сама культурная жизнь того времени формировалась как своеобразное пространство борьбы.

Warlike metaphor in the Soviet sub-discourse about culture during the stalinism period

the article focuses on pragmatism of a warlike metaphor in the soviet sub-discourse about the culture during the stalinism period. the research objective aimed at de-termining to what extent the warlike metaphor was used to shape the image of the cultural life in the stalinist ussr. the material was divided into several semantic groups corresponding to individual ranges describing the culture as a conflict (situ-ation, action and process; battle ground, battle participants, military attributes). the collected material allows to conclude that the me-taphor of war was relatively widely used in the texts of the soviet sub-discourse about culture during the stalinism period. it also forms a basis for a statement about confrontational character of the culture of that period. 

Kognitywno-pragmatyczne i międzykulturowe mechanizmy tworzenia efektu komicznego w parodii politycznejs

Artykuł prezentuje zagadnienia kognitywno-pragmatycznych i międzykulturowych mechanizmów wywoływania efektu humorystycznego w parodii politycznej jako popularnym gatunku dyskursu komicznego. autorka dokonuje syntezy różnorodnych poglądów w kwestii źródeł efektu komicznego, a następnie analizгоу synkretyzm werbalnych, wizualnych i muzycznych technik karnawalizacji pierwotnej ramy sytuacji politycznej w celu wykreowania komizmu tekstowego.

Cognitive-pragmatic and cross-cultural mechanisms of creation of a comic effect in the genre of political parody

This article is devoted to studying of cognitive-pragmatic and cross-cultural mecha-nisms to create a comic effect in the popular genre of comic discourse — political parody. the author examines different approaches to the study of the category of the comic and analyzes the syncretism of verbal, visual and musical techniques of carnivalization of the original frame of the political situation in order to create the comic of the text.

Noty o autorach