Autorka artykułu podejmuje próbę ekofeministycznej analizy powieści Anny Cieplak Ciało huty jako literatury zaangażowanej. Termin „ekofeminizm” przywołany zostaje za esejem Le féminisme ou la mort Françoise d’Eaubonne i służy analizie wspólnej przestrzeni doświadczanej przemocy, której ofiarami stają się natura i kobiety. W krytyce wspólnych cech patriarchatu i destrukcyjnego kapitalizmu wskazane zostaje stereotypowe utożsamienie męskości, rozumu i technologii, sytuowanych w opozycji wobec triady kobiecość – intuicja – natura. Autorka tekstu podkreśla wiejskie pochodzenie bohaterek powieści Cieplak oraz ich ludowe przywiązanie do ziemi, skonfrontowane z postępującą degradacją środowiska naturalnego, przestrzeni, w której powstaje Huta Katowice. W powieści ważne są podobieństwa międzypokoleniowe matek i córek, stąd analizie poddane zostają podejmowane przez przedstawicielki młodszego pokolenia próby powrotu do natury. Powrót ten dokonuje się między innymi poprzez zainteresowanie metodami wychowawczymi Friedricha Froebla, jak również zagrożeniami greenwashingiem – kapitalistycznym wykorzystaniem wrażliwości ekologicznej. Istotne dla zaprezentowanego ujęcia stają się odniesienia do zatruwanego środowiska i bohaterskiej postaci doktor Jolanty Wadowskiej-Król. W interpretacji powieści Ciało huty uwidoczniona zostaje silna więź kobiet i natury, najwyraźniejsza w opisach doświadczenia przemocy seksualnej i wspólnotowej odpowiedzi na nią, w której istotną rolę odgrywa sojusz z naturą. Przyroda zostaje również ukazana jako ta, która towarzyszy bohaterkom w leczeniu bólu traumy.

Artykuł dotyczy wątków wspinaczkowych i speleologicznych w prozie Wojciecha Kuczoka. Analizie poddano ślady i potencjalne wpływy poetyki literatury alpinistycznej w narracjach oraz esejach Kuczoka – w wybranych szkicach zbiorów Poza światłem, Moje projekcje, w opowiadaniach Spiski. Przygody tatrzańskie oraz dzienniku Rozmemuary. Przedmiotem refleksji jest sposób wykorzystywania przez autora Gnoju konceptów właściwych opowieściom wspinaczkowym w obrębie własnego pisania. Szczególnie interesująca jest relacja
z modelowymi gatunkami narracyjnymi – bujdałką (zapisem taternickim) i opowieścią wyprawową, oraz tryb przywoływania i aktywizowania centralnej jakości literacko-estetycznej relacji alpinistycznej, mianowicie „cielesnej wzniosłości”, będącej odpowiedzią na problem z wyrażalnością specyfiki doświadczenia kinestetycznego skalnej przestrzeni wertykalnej. Kuczok wpisuje się w charakterystyczną dla alpinizmu i speleologii „kulturę kinestetyczną” – operuje leksyką, wiedzą i dyskursem fachowym. Przepisuje własne pozaliterackie praktyki ruchowo-przestrzenne – fikcjonalizuje i konceptualizuje doświadczenie przestrzeni górskiej, łącząc je z wypracowaną przez siebie literackością. Stopniowe przyrastanie wątków wspinaczkowych i speleologicznych w twórczości Kuczoka zbiega się ze wzrostem popularności literatury górskiej i jej pozycją względem literatury głównego nurtu.

W artykule zaproponowano omówienie reportażu Urszuli Jabłońskiej Światy wzniesiemy nowe (2021) w kontekście badań z zakresu utopian studies oraz badań nad reportażem. Zarysowano problematykę książki Jabłońskiej, wskazano przy tym, że jest to z jednej strony narracja o społecznościach intencjonalnych, z drugiej zaś ważny głos w debacie na temat utopijnego myślenia i utopijnych impulsów oraz ich wzmożonej obecności w wyobraźni zbiorowej XX i XXI wieku, a więc w czasach narastających napięć społecznych i kryzysów. Pokazano też, w jaki sposób książka Jabłońskiej – którą można uznać za przykład reportażu zaangażowanego – wpisuje się w najnowsze badania dotyczące prozy reportażowej. Wieloaspektowa analiza i interpretacja tekstu ujawniły, że Światy wzniesiemy nowe to nie tylko dowód toczącego się procesu zmiany w sposobie postrzegania miejsca człowieka w świecie, lecz także wartościowe świadectwo autorskiej wrażliwości społecznej i artystycznej.

W artykule zarysowano najważniejsze determinanty powstania awangardy lubelskiej w latach dwudziestych minionego stulecia. Wytworzony wówczas peryferyjny model awangardyzmu był uzależniony od wiązki procesów modernizacyjnych, które wyznaczały rytm lokalnego życia artystycznego. Przedstawiono też dzieje awangardy lubelskiej oraz wskazano jej najważniejsze cechy (w odniesieniu do innych ówczesnych modeli poezji awangardowej).

Rozmowa z Anną Cieplak przeprowadzona przez Krzysztofa Holvika koncentruje się wokół kilku tematów przewodnich, do których należą narracje kryzysowe i obrazy kryzysów w powieściach autorki, a także zagadnienia społecznego zaangażowania literatury, jej interwencyjnego charakteru i związanego z nim ryzyka. W swoich odpowiedziach autorka Ciała huty eksponuje społeczno-polityczny potencjał zaangażowanej formy i możliwości, jakie daje jej język,
w którego postrzeganiu inspiracją okazuje się nieoczekiwanie poezja awangardowa spod znaku Juliana Przybosia. Wszystkie te tematy metaforycznie splatają się w słynnej metaforze pisarza jako „wykrzyknika ulicy”, która nadaje tytuł całej rozmowie.

W artykule omówiono twórczość Anny Cieplak, autorki powieści oby- czajowych skupionych na społecznych i ekonomicznych wyzwaniach polskiej prowincji. Przeanalizowano kwestię sprawczości bohaterek dotkniętych trauma- tycznymi doświadczeniami. Co istotne, postaci te nie definiują się za sprawą swojej trudnej przeszłości, a w samej narracji powieściowej unika się introspekcji. Zarówno w fabule Lekkiego bagażu – poddanej w artykule najdokładniejszej ana- lizie – jak i innych powieści Cieplak przemoc, choć powszechna, nie odgrywa głównej roli. Kluczowe okazują się strategie działania bohaterów, a w szczegól- ności kobiet, które mimo trudnych warunków podejmują kroki z myślą o zmianie swojej sytuacji.