Uwagi językoznawcy o kompetencjach odpornościowych (na podstawie profesji nauczyciela akademickiego)
Abstrakt
Celem artykułu jest próba usytuowania nieznanego współczesnym leksykografom (a tym samym kłopotliwego) pojęcia „kompetencje odpornościowe” w dyskursie dotyczącym kompetencji modelowego nauczyciela — nauczyciela akademickiego przyszłości. Umiejętności rezyliencyjne umożliwiają „odnalezienie się” w nowej, zmiennej przestrzeni społecznej. W sytuacji zagrożenia pandemicznego rozwijanie kompetencji odpornościowych niezależnie od profesji nie podlega dyskusji. W zawodzie współczesnego nauczyciela, także akademickiego, wzmacnianie rezyliencji zdaje się wręcz koniecznością — kompetencje odpornościowe zapewniają sprawne realizowanie procesu dydaktycznego na odległość, niewątpliwie ułatwiają sprostanie wyjątkowym wymaganiom edukacyjnym w czasach pandemii.
Słowa kluczowe
edukacja; kompetencje nauczyciela; rezyliencja; autopromocja; dydaktyka; szkoła przyszłości; marka osobista
Bibliografia
Brzeziński J.: Rozważania o uniwersytecie. W: Edukacja wobec zmiany społecznej. Red. J. Brzeziński, L. Witkowski. Wydawnictwo Edytor, Poznań—Toruń 1994, s. 23—47.
Co to jest Model Kompetencji Zawodowych (MKZ)? Biuro Karier. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. https://www.biurokarier.umk.pl/model-kompetencji-zawodowych1 [dostęp: 12.01.2021].
Czerepaniak-Walczak M.: [hasło:] Kompetencja. W: Jakość kształcenia w szkolnictwie wyższym. Słownik tematyczny. Red. M. Wójcicka. Centrum Badań Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyższego, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2001, s. 69.
Czerepaniak-Walczak M.: Kompetencja: słowo kluczowe czy „wytrych” w edukacji? „Neodidagmata” 1999, nr 24, s. 53—66. Pobrano z: https://repozytorium.amu.edu.pl:8080/bitstream/10593/6514/1/04_Maria_Czerepaniak_Walczak_KOMPETENCJA_S%C5%81OWO_KLUCZOWE_53-66.pdf [6.09.2021].
Czerepaniak-Walczak M.: Refleksja krytyczna i jej miejsce w dyskusji nad reformowaniem oświaty (próba zastosowania). „Rocznik Pedagogiczny” 1997, nr 20, s. 29—47.
Definicje kompetencji zawodowych. Autorką piktogramów jest M. Kasprzykowska. https://www.biurokarier.umk.pl/definicje-kompetencji-zawodowych [dostęp: 15.01.2021]
Duda B., Lisczyk K.: Narzędzia cyfrowe w polonistycznej dydaktyce akademickiej — zastosowania, możliwości, perspektywy. „Forum Lingwistyczne” 2018, nr 5, s. 143—154. Pobrano z: https://www.journals.us.edu.pl/index.php/FL/article/view/7432 [11.01.2021].
Dylak S.: Wizualizacja w kształceniu nauczycieli. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1995.
Dziedziczak-Foltyn A.: Nauczyciele akademiccy jako prekursorzy i moderatorzy społeczeństwa wiedzy. „Nauka i Szkolnictwo Wyższe” 2006, nr 2 (28), s. 65—78. Pobrano z: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/nsw/article/view/4789 [6.09.2021].
Edukacja — jest w niej ukryty skarb. Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji ds. Edukacji dla XXI wieku. Pod przewodnictwem Jacques’a Delorsa. [Tłum. W. Rabczuk]. Stowarzyszenie Oświatowców Polskich—Wydawnictwa UNESCO, Warszawa 1998.
Encyklopedia filozofii wychowania. Red. S. Jedynak, J. Kojkoł. Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 2009.
Głowania K.: Modelowa sylwetka współczesnego nauczyciela akademickiego. W: Edukacja w zglobalizowanym świecie. Red. V. Tanaś, W. Welskop. Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Biznesu i Nauk o Zdrowiu, Łódź 2016, s. 409—417.
Gołek B.: Kompetencje współczesnego nauczyciela (wybrane obszary). „Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych PAN” 2014, T. 67, s. 87—103.
Hamer H.: Klucz do efektywności nauczania. Poradnik dla nauczycieli. Veda, Warszawa 1994.
Hanson R., Hanson F.: Rezyliencja. Jak ukształtować fundament spokoju, siły i szczęścia. Przekł. A. Sawicka-Chrapkowicz. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2020.
Henke M.: Rezylientne przywództwo — czy leci z nami pilot? Małgorzata Henke szkolenia dla biznesu. 2.08.2020. http://malgorzatahenke.pl/2020/08/02/rezylientne-przywodztwo/ [dostęp: 15.09.2020].
Kaniok P.: Kto może zostać nauczycielem akademickim. Wyższa Szkoła Kształcenia Zawodowego. 20.04.2021. https://studia-pedagogiczne.pl/aktualnosci/kto-moze-zostac-nauczycielem-akademickim/ [dostęp: 25.05.2021].
Keil J.: „Szukaj własnej drogi”: nauczyciel wychowawca w myśli pedagogicznej Janusza Korczaka. W: Myśl pedeutologiczna i działanie nauczyciela. Red. A.A. Kotusiewicz. T. 2. Trans Humana, Białystok 2000, s. 45—54.
Klaus P.: Daj się poznać od najlepszej strony. Krótki kurs autopromocji i lansu. [Tłum. M. Czub]. Wydawnictwo Helion, Gliwice 2010.
Kompetencja nauczyciela. MoncoPL. http://monco.frazeo.pl/search?q=kompetencje&o=on&sf=0&o=on&d=1&dq=&dsort=id+asc&cs=1&cht=on&f=&t=&p=1&sd=2021-01-12+02%3A37%3A11&l=20#results [dostęp: 11.01.2021].
Konarzewski K.: Nauczyciel. W: Sztuka nauczania. Szkoła. Podręcznik dla studentów kierunków nauczycielskich. [T.] 2. Red. K. Konarzewski. [Wyd. 2]. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
Korczyński S.: Obraz nauczyciela w polskiej myśli pedeutologicznej. WSP, Opole 1992.
Kozak-Łatkowska B.: Koncepcja kompetencji w zarządzaniu zasobami ludzkimi w kontekście uczenia się przez całe życie. Szkolenia.com. http://www.szkolenia.com/news/806/koncepcjakompetencji-w-zarzadzaniu-zasobami-ludzkimi-w-kontekscie-uczenia-sie-przez-cale-zycie [dostęp: 17.05.2016].
Kuś A.: Ludzie Uniwersytetu w dobie globalizacji. W: V. Tanaś, W. Welskop: Edukacja w zglobalizowanym świecie. Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Biznesu i Nauk o Zdrowiu, Łódź 2016, s. 155—163.
Leary M.: Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji. Tłum. A. Kacmajor, M. Kacmajor. Wyd. 2 w jęz. pol. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007.
Markowski A., Pawelec R.: Słownik wyrazów obcych i trudnych. Wydawnictwo Wilga, Warszawa 2001.
Męczkowska A.: [hasło:] Kompetencja. W: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. Red. T. Pilch. T. 2. Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2009, s. 693—695.
Model Kompetencji Zawodowych (MKZ). Oprac. A. Bielawiec-Osińska. https://www.biurokarier.umk.pl/model-kompetencji-zawodowych [dostęp: 19.01.2021].
MoncoPL. http://monco.frazeo.pl/ [dostęp: 14.01.2021].
NKJP. Narodowy Korpus Języka Polskiego. http://nkjp.pl [dostęp: 11.01.2021].
Odporność. Słownik Języka Polskiego PWN. https://sjp.pwn.pl/sjp/odporny;2493503.html [dostęp: 30.12.2019].
Okoń W.: Nowy słownik pedagogiczny. „Żak”, Warszawa 1998.
Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Dział 2: Szkolnictwo wyższe. Rozdział 5: Pracownicy uczelni. https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-o-szkolnictwie-wyzszym-i-nauce-18750400/dz-2-roz-5 [dostęp: 25.02.2021].
Rezyliencja. https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezyliencja [dostęp: 30.12.2019].
Rezyliencja — o naszej wewnętrznej odporności. Psychologia. Kolektyw Terapeutyczny. 3.04.2019. https://www.psychologgia-plus.pl/blog/rezyliencja-o-naszej-wewnetrznej-odpornosci/ [dostęp: 24.04.2021].
Sajduk B.: Nowoczesna dydaktyka akademicka. Kto kogo uczy? Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera, [s.l.] 2014. https://doi.org/10.13140/2.1.4043.2969.
Schiraldi G.S.: Siła rezyliencji. Jak poradzić sobie ze stresem, traumą i przeciwnościami losu? Przekł. S. Pikiel. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2019.
Słownik języka polskiego. Red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki. T. 2. [Nakładem prenumeratorów i kasy im. Mianowskiego], Warszawa 1902, s. 426. https://ebuw.uw.edu.pl/publication/254 [dostęp: 24.04.2021].
Słownik języka polskiego. Red. M. Orgelbrand. [Nakładem autora], Wilno 1861.
Słownik języka polskiego. Red. M. Szymczak. T. 1. Wyd. 7. zm. i popr. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
Słownik współczesnego języka polskiego. Red. B. Dunaj. T. 1. Wyd. 2. Cykada—Wilga, Warszawa 2000.
Strawińska A.B.: Autopromocja w edukacji akademickiej. W: Edukacja polonistyczna. Metamorfozy kontekstów i metod. Red. M. Karwatowska, L. Tymiakin. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2017, s. 137—163.
Strawińska A.B.: Historia i definicja terminu personal branding. Zarys problematyki. W: Socjolekt — idiolekt — idiostyl. Historia i współczesność. Red. U. Sokólska. Uniwersytet. Wydział Filologiczny—Wydawnictwo Prymat, Białystok 2017, s. 365—387.
Strawińska A.B., Dzięcioł-Pędich A.: „Rezyliencja” w polskich i angielskich źródłach leksykograficznych [w przygotowaniu].
Strykowski W.: Kompetencje współczesnego nauczyciela. „Neodidagmata” 2005, nr 27/28, s. 15—28. Pobrano z: https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/3096/1/strykowski.pdf [17.05.2016].
TMA Competencies. Competencies and Behavioral Examples. Pobrano z: https://www.competencylibrary.com/en/Competency/Download?type=pdf [15.01.2021].
Tylko 20% uczniów i studentów lubi się uczyć. Wirtualna Polska. Wiadomości. 26.03.2004. https://wiadomosci.wp.pl/tylko-20-uczniow-i-studentow-lubi-sie-uczyc-6036356228506241a [dostęp: 6.09.2021].
Uniwersalny słownik języka polskiego. Red. S. Dubisz. T. 1. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Wędrychowska E.: Rezyliencja — 5 sposobów na to, jak budować swoją „warstwę ochronną”, by radzić sobie w trudnych doświadczeniach zawodowych. Ewa Wędrychowska blog. http://ewedrychowska-coaching.pl/blog/rezyliencja-5-sposobow-na-to-jak-budowac-swoja-warstwe-ochronna-by-radzic-sobie-w-trudnych-doswiadczeniach-zawodowych/ [dostęp: 12.01.2021].
Wiśniewska M.: Tożsamość nauczyciela akademickiego. „Forum Dydaktyczne” 2011, nr 7—8, s. 66—76. Pobrano z: https://repozytorium.ukw.edu.pl/bitstream/handle/item/1781/Malgorzata-Wisniewska-Tozsamosc-nauczyciela-akademickiego.pdf?sequence=1&isAllowed=y [6.09.2021].
Wołoszyn S.: [hasło:] Nauczyciel. W: Encyklopedia pedagogiczna. Red. W. Pomykało. Fundacja „Innowacja”, Warszawa 1993, s. 439—445.
Woodruffe Ch.: Ośrodki oceny i rozwoju. Narzędzia analizy i doskonalenia kompetencji pracowników. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003.
Wróblewski A.K.: Wizja uniwersytetu przyszłości. „Nauka” 2010, nr 2, s. 11—17.
Znaniecki F.: Społeczne role uczonych. Wybór, wstęp, przekł. tekstów ang. i red. nauk. J. Szacki. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
