Po co istnieje foka? Teleologia we współczesnej relacji człowiek–zwierzę
Abstrakt
Teleologia – wywodzące się od czasów starożytnych przekonanie, że wszystkie gatunki istnieją w określonym celu (Stwórca powołał je do życia, nadając im role), ma się zdumiewająco dobrze we współczesnej szkolnej edukacji i praktyce zarządzania środowiskiem. Prowadzi to do przyjęcia założenia o człowieku jako „dobrym ogrodniku”, który wybiera gatunki pożyteczne i usuwa szkodliwe, planując i egzekwując ich liczebność oraz obszar występowania. Tego rodzaju podejście jest w sprzeczności ze współczesną wiedzą o plastyczności gatunków i ekosystemów, które zmieniają się na skutek złożonych zjawisk przyrodniczych. W efekcie powstaje konflikt pomiędzy tymi, którzy chcą chronić wybrane gatunki z powodu tego, że spełniają one określoną funkcję, którą my lub Stwórca im nadaliśmy (dostarczają dobra lub usługi ekosystemowe), oraz tymi, którzy chcą chronić Przyrodę dla niej samej.
Słowa kluczowe
ochrona środowiska; aksjologia; głęboka ekologia; eksploatacja przyrody
Bibliografia
Barrow, John D., and Frank J. Tipler. The Anthropic Cosmological Principle. Oxford–New York: Oxford University Press, 1988.
Darwin, Charles. On the Origin of Species by Means of Natural Selection. London: John Murray, 1859.
Dawkins, Richard. The Selfish Gene. Oxford: Oxford University Press, 1976.
Dovers, Stephen, and Colin Butler. “How Many People Can Earth Actually Support?” https://www.science.org.au/curious/earth-environment/how-many-people-canearth-actually-support.
Kareiva, Peter, and Michelle Marvier. “Conservation for the People: Pitting Nature and Biodiversity against People Makes Little Sense.” Scientific American, vol. 297, no. 4 (2007): 50–57.
Langlet, David, and Rosemary Rayfuse, eds., The Ecosystem Approach in Ocean Planning and Governance. Leiden–Boston: Brill Nijhoff, 2018.
Lovelock, James. Gaia: A New Look on the Life on Earth. Oxford University Press, 1979.
Lovelock, James. Novacene: The Coming Age of Hyperintelligence. Oxford: Allen Lane, 2019.
McCauley, Douglas, Malin L. Pinsky, Stephen R. Palumbi, James A. Estes, Francis Joyce, and Robert R. Warne. 2015. “Marine Defaunation: Animal Loss in the Global Ocean.” Science, vol. 347, no. 6219 (2015). DOI: http://doi.org/10.1126/science.1255641.
“Teleology.” https://en.wikipedia.org/wiki/Teleology. Accessed October 12, 2019.
Wilson, Edward O. Social Conquest of Earth. New York: Liveright Publishing Corporation, 2012.
Wilson, Edward O. Half Earth: Our Planet’s Fight for Life. New York–London: Liveright Publishing Corporation, 2016.
Polska Akademia Nauk, Instytut Oceanologii Polska
https://orcid.org/0000-0001-8434-5927
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
