Ni kaczka, ni bóbr, czyli słów kilka o dziobaku w symbolice i wierzeniach Aborygenów
Abstrakt
Since ancient times, people have been fascinated by animals. They are such a close element of the biosphere, that it is not possible for them to go unnoticed. Treating animals as sacred beings is one of the primary elements of totemism – belief in kinship with the class of objects (in this case animals). It is clearly visible in the culture of Australian aborigines. The paper presents, through the scope of mystic relation aborigines-animals, the role of platypus in the culture of indigenous inhabitants of Australia. It is also an attempt to fill the gap in the humanist discourse about animals because to this day platypus haven’t had any monographic study in the field of religious studies, cultural studies or even animal studies. By analyzing the stories from the Dreamtime, the text shows the mythical genesis of this mammal, the origin of its characteristic features, and it functions in the life of a tribe, especially in the light of aquatic symbolism.
Słowa kluczowe
platypus; Australia; aborigines; totemism; Dreamtime
Bibliografia
Bach, Stanley. Platypus and Parliament. The Australian Senate in Theory and Practice. Canberra: Department of the Senate, 2003.
Basedow, Herbert. “Aboriginal Rock Carvings of Great Antiquity in South Australia.” In The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, no. 44 (1914): 195–211.
Bates, Daisy. The Native Tribes of Western Australia. Canberra: National Library of Australia, 1985.
Berndt, Ronald M. Australian Aboriginal Religion. Leiden: Brill, 1974.
Bird Rose, Deborah. Nourishing Terrains. Australian Aboriginal Views of Landscape and Wilderness. Canberra: Australian Heritage Commission, 1996.
Blumenbach, Johann Friedrich. Abbildungen naturhistorischer Gegenstände. Göttingen: Heinrich Dieterich, 1810.
Boyden, Stephen. The Bionarrative: The story of life and hope for the future. Canberra: Australian National University Press, 2016.
Brennan, Frank. “Aboriginal Land Rights.” In Australian People: An Encyclopedia of the Nation, Its People and Their Origin. Edited by James Jupp, 132–134. Cambridge University Press, 2001.
Brough Smyth, Robert. The Aborigines of Victoria with notes relating to the habits of the natives of other parts of Australia and Tasmania. Vol. II. London: George Robertson, 1878.
Burrell, Harry. The Platypus its Discovery, Zoological Position, Form and Characteristics, Habits, Life History, etc. Sydney: The Australian Book Company, 1927.
Cooper, Jean C. Zwierzęta mityczne i symboliczne. Translated by Anna Kozłowska-Ryś, and Lech Ryś. Poznań: Rebis, 1998.
Cosgrove, Richard. “Forty-Two Degrees South: The Archaeology of Late Pleistocene Tasmania.” In Journal of World Prehistory, vol. XIII, no. 4 (1999): 357–402.
Dawson, James. Australian Aborigines: The Languages and Customs of Several Tribes of Aborigines in the Western District of Victoria, Australia. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
Dixon, Robert Malcolm Ward. Edible Gender Mother-in-Law Style and Other Grammatical Wonders. Studies in Dyirbal, Yidin and Warrgamay. Oxford University Press, 2015.
Dixon, Robert Malcolm Ward. The Dyirbal language of North Queensland. Cambridge: Cambridge University Press, 1972.
Domańska, Aleksandra. “Jak powstają i skąd się biorą dzieci w wierzeniach rdzennych mieszkańców Australii.” In Antropologia religii. Vol. II. Edited by Arkadiusz Sołtysiak, 7–24. Warszawa: Zakład Antropologii Historycznej–Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, 2001.
Eco, Umberto. Kant and the Platypus: Essays on Language and Cognition. Boston: Mariner Books, 2000.
Eliade, Mircea. Sacrum a profanum. O istocie sfery religijnej. Translated by Bogdan Baran. Warszawa: Aletheia, 2008.
Eliade, Mircea. Traktat o historii religii. Translated by Jan Wierusz-Kowalski. Warszawa: Aletheia, 2009.
Ellis, Jean A. This is the dreaming. Dreaming stories from aboriginal Australia. East Melbourne: Harper Collins, 2000.
Fison, Lorimer, Alfred William Howitt. Kamilaroi and Kurnai: group-marriage and relationship, and marriage by elopement: drawn chiefly from the usage of the Australian aborigines: also the Kurnai tribe, their customs in peace and war. Sydney: George Robertson, 1880.
Frazer, James George. Totemism and Exogamy – A Treatise on Certain Early Forms of Superstition and Society. Hamburg: Severus Verlag, 2011.
Frazer, James George. Totemism and Exogamy. Vol. I. London: Macmillan and Co., 1910.
Goddard, Roy. “Aboriginal Rock Sculpture and Stencilling in the Carnarvon Ranges.” In Oceania, vol. XI, no. 4: 368–373.
Gram, Moltke S. „Realism and Necessity Reconsidered.” In The Review of Metaphysics, vol. XIX, no. 3 (1966): 565–577.
Grant, Tom R. “Historical and current distribution of the platypus, Ornithorhynchus anatinus, in Australia.” In Platypus and echidnas. Edited by Michael L. Augee, 232–254. Mosman: Royal Zoological Society of New South Wales, 1992.
Grant, Tom R. The Platypus: A Unique Mammal. Sydney: University of New South Wales Press Ltd., 2002.
Greetham, David. The Pleasures of Contamination Evidence, Text, and Voice in Textual Studies. Bloomington: Indiana University Press, 2010.
Grzimek, Bernhard. Grzimek’s Animal Life Encyclopedia. Vol. XII: Mammals I. Edited by Melissa C. McDade et al. New York: Gale Research Inc., 2004.
Howitt, Alfred William. “Notes on Songs and Songmakers of Some Australian Tribes.” In The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, no. 16 (1887): 327–335.
Jager, Ronald. “Realism and Necessity.” In The Review of Metaphysics, no. 18 (1965): 711–738.
Jung, Carl Gustav. Collected Works of C.G. Jung. Vol. XVIII: The Symbolic Life. Miscellaneous Writings. Edited by Gerhard Adler. Translated by R.F.C. Hall. Princeton University Press, 2014.
King, Scott Alexander. Animal Dreaming: The Symbolic and Spiritual Language of the Australasian Animals. Glen Waverley: Blue Angel Gallery, 2007.
Langloh Parker, Katie. More Australian Legendary Tales. London: David Nutt, 1898.
Lévi-Strauss, Claude. Totemizm dzisiaj. Translated by Aniela Steinsberg. Warszawa: KR, 1998.
Ling Roth, Henry. The Aborigines of Tasmania. Halifax: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co., Limited, 1899.
Mathews, Robert Hamilton. “Language of the Birdhawal Tribe, in Gippsland, Victoria.” In Proceedings of the American Philosophical Society, vol. XLVI, no. 187 (1907): 346–359.
Mathews, Robert Hamilton. “The Native Tribes of Victoria: Their Languages and Customs.” In Proceedings of the American Philosophical Society, vol. XLIII, no. 175 (1904): 54–70.
Mathews, Robert Hamilton. “The Victorian Aborigines: Their Initiation Ceremonies and Divisional Systems.” In The American Anthropologist, vol. XI, no. 11 (1898): 325–343.
Mathews, Robert Hamilton. “The Wiradyuri and Other Languages of New South Wales.” In The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, no. 34 (1904): 284–305.
McKay, Helen F. Gadi Mirrabooka: Australian Aboriginal Tales from the Dreaming. Englewood: Libraries Unlimited, 2001.
Moyal, Ann. Platypus: The Extraordinary Story of How a Curious Creature Baffled the World. Crows Nest: Allen & Unwin, 2010.
Mudrooroo. Aboriginal mythology: An A–Z spanning the history of the Australian Aboriginal people from the earliest legends to the present day. London: Thorsons Publishing, 1994.
Mudrooroo. Mitologia Aborygenów. Translated by Mirosław Nowakowski. Poznań: Rebis, 1997.
Munks, Sarah, Rolan Eberhard, and Nathan Duhig. “Nests of the platypus Ornithorhynchus anatinus in a Tasmanian cave.” In The Tasmanian Naturalist, no. 126 (2004): 55–58.
Otto, Rudolf. Świętość. Elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych. Translated by Bogdan Kupis. Warszawa: KR, 1999.
Parsons, Coleman O. “Mark Twain in Australia.” In The Antioch Review, vol. XXI, no. 4 (1961–1962.): 455–468.
Pasitschniak-Arts Marta, and Lui Marinelli. “Ornithorhynchus anatinus.” In Mammalian Spieces, no. 585 (1998): 1–9.
Pettigrew, John D., and Lon Wilkens. “Paddlefish and Platypus: Parallel Evolution of Passive Electroreception in a Rostral Bill Organ.” In Sensory Processing in Aquatic Environments. Edited by Shaun P. Collin, N. Justin Marshall, 420–433. New York: Springer-Verlag, 2003.
Pettigrew, John D., Paul Manger, and Stuart L. Fine. „The sensory world of the platypus.” In Philosophical Transactions of the Royal Society B. Biological Sciences, no. 353 (1998): 1199–1210.
Podemska-Abt, Teresa. Świat tubylców australijskich. Antologia literatury aborygeńskiej. Kraków: Wydawnictwo Krytyki Artystycznej, 2003.
Ramsay Smith, William. Myths and Legends of the Australian Aborigines. Dover Publications, 2003.
Reid, Marilyn. Mythical Star Signs. Newtonmore: Lulu, 2007.
Ritvo, Harriet. The Platypus and the Mermaid and other Figments of the Classifying Imagination. Cambridge: Harvard University Press, 1997.
Robin Libby. “The platypus frontier: eggs, Aborigines and empire in 19th century Queensland.” In Dislocating the Frontier: Essaying the Mystique of the Outback. Edited by Deborah Bird Rose, Richard Davis, 99–120. Canberra: Australian National University Press, 2005.
Roth, Walter. “Miscellaneous papers.” In Records of the Australian Museum, vol. VII, no. 2 (1908): 74–107.
Schiebinger, Londa. “Why Mammals are Called Mammals: Gender Politics in Eighteenth-Century Natural History.” In The American Historical Review, vol. XCVIII, no. 2 (1993): 383–411.
Secher, Ulla. Aboriginal Customary Law: A Source of Common Law Title to Land. Oxford: Hart Publishing, 2014.
Short, Joan, Jack Green, Bettina Bird. Platypus. New York: Mondo Publishing, 1997.
Stafford, Andy. Roland Barthes. London: Reaktion Books, 2015.
Szyjewski, Andrzej. “Australijskie ceremonie ognia – Gadjari i Buluwandi u Warlpiri.” In Studia Religiologica, vol. XLVII, no. 3 (2014): 197–210.
Szyjewski, Andrzej. Mitologia australijska jako nośnik tożsamości. Kraków: Nomos, 2014.
Szyjewski, Andrzej. Religie Australii. Kraków: Nomos, 1998.
Walker, Kath. “Tail of Platypus.” In Identity, vol. II, no. 2 (1974): 31–32.
Walsh, Michael. “Classifying the World in an Aboriginal Language.” In Language and Culture in Aboriginal Australia. Edited by Michael Walsh, and Colin Yallop, 107–122. Canberra: Aboriginal Studies Press, 2007.
“The water-mole of Australia.” In The Dublin Penny Journal, vol. III, no. 127 (1834): 181–182.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
