Od wielkich łowów do zarządzania konfliktem. Racjonalizacja agresji jako próba emancypacji od zwierzęcej natury
Abstrakt
W klasycznych paradygmatach nauk społecznych konflikty interpersonalne traktuje się jako przeszkody w osiąganiu celów albo jako immanentny element życia społecznego wynikający z istnienia hierarchii i nierówności budujących napięcia w strukturze społecznej. Przyjmuje się nierzadko, że kultura stanowi pancerz chroniący ludzi przed ich zwierzęcą naturą, stanowiącą zarzewie agresji. Wydaje się, że jest to raczej pancerz pozwalający na legitymizowanie przemocy poprzez stosowanie altruistycznego karania. Autorzy poddają dyskusji problematykę agresywnych zachowań współczesnego człowieka z perspektywy ewolucyjnej. Czy występowanie mobbingu, molestowania, przemocy symbolicznej, stygmatyzacji obcych oraz dyskryminacji mniejszości to rezultat kształtowanych przez miliony lat uwarunkowań wspólnych dla człowieka i innych hominidów, czy też pokłosie uruchomienia parędziesiąt tysięcy lat temu mechanizmu eksterminacji innych gatunków przez przedstawicieli naszego gatunku? Homo sapiens nie należy do drapieżników, przez co przejawy agresji zarówno wewnątrzgatunkowej, jak i międzygatunkowej skutkują brutalnością, ale również dylematami moralnymi dla tej obdarzonej empatią wielkiej małpy.
Słowa kluczowe
agresja; zwierzęca natura; zarządzanie konfliktami; ewolucja ludzkich zachowań; konflikty interpersonalne
Bibliografia
Cichobłaziński, Leszek. Mediacje w sporach zbiorowych jako instrument rozwiązywania konfliktu przemysłowego. Częstochowa: Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, 2019.
Cichobłaziński, Leszek. “Mediator jako antropolog – podejście antropologiczne w rozwiązywaniu konfliktów pracowniczych.” Problemy Zarządzania, vol. 9, no. 2 (32) (2011): 63–74.
Coser, Lewis A. Funkcje konfliktu społecznego. Translated by Stanisław Burdziej. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS, 2009.
Dawkins, Richard. Fenotyp rozszerzony. Dalekosiężny gen. Translated by Joanna Gliwicz. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003.
Diamond, Jared. Trzeci szympans. Ewolucja i przyszłość zwierzęcia zwanego człowiekiem. Translated by January Weiner. Kraków: Copernicus Center Press, 2019.
Dunbar, Robin. Człowiek. Biografia. Translated by Łukasz Lamża. Kraków: Copernicus Center Press, 2016.
Durkheim, Émile. Zasady metody socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Elżanowski, Andrzej. “Motywacja i moralność łowiecka.” Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies, no. 4 (2018): 121–134.
Ferguson, Brian R. “Dlaczego ze sobą walczymy.” Świat Nauki, no. 12 (328) (2018): 40–45.
Fromm, Erich. Ucieczka od wolności. Translated by Olga Ziemilska and Andrzej Ziemilski. Warszawa: Czytelnik, 2001.
Gamble, Clive, John Gowlett, and Robin Dunbar. Potęga mózgu. Jak ewolucja życia społecznego kształtowała ludzki umysł. Translated by Radosław Kosarzycki. Kraków: Copernicus Center Press, 2017.
Gorlach, Krzysztof. Socjologia obszarów wiejskich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2004.
Haidt, Jonathan. Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka? Translated by Agnieszka Nowak-Młynikowska. Sopot: Smak Słowa, 2012.
Hall, Edward T. Ukryty wymiar. Translated by Teresa Hołówka. Warszawa: Muza, 2001.
Krzanowska, Halina, Adam Łomnicki, Jan Rafiński, Henryk Szarski, and Jacek M. Szymura. Zarys mechanizmów ewolucji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
Kulesza, Wojciech. Efekt kameleona. Psychologia naśladownictwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2016.
Lorenz, Konrad. Tak zwane zło. Translated by Anna Danuta Tauszyńska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975.
Mannheim, Karl. Ideologia i utopia. Translated by Jan Miziński. Lublin: Wydawnictwo Test, 1992.
Marean, Curtis W. “Najbardziej inwazyjny gatunek.” Świat Nauki, no. 9 (289) (2015): 20–27.
Pinker, Steven. Tabula rasa. Spory o naturę ludzką. Translated by Agnieszka Nowak. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2012.
Pinker, Steven. Zmierzch przemocy. Translated by Tomasz Bieroń. Poznań: Zysk i s-ka, 2015.
Poleszczuk, Jan. Ewolucyjna teoria interakcji społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2004.
Pollard Katherine S. „Człowieczeństwo zapisane w genach.” Świat Nauki, no. 6 (214) (2009): 38–43.
Popkiewicz, Marcin, Aleksandra Kardaś, and Szymon Malinowski. Nauka o klimacie. Warszawa–Katowice: Wydawnictwo Nieoczywiste–Wydawnictwo Sonia Draga, 2019.
Robbins, Stephen P. Zasady zachowania w organizacji. Translated by Joanna Gilewicz. Poznań: Zysk i S-ka, 2001.
Seabright, Paul. Wojna płci. Translated by Janusz Ochab. Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2014.
Sikora, Jan. “Kapitał społeczny w zarządzaniu konfliktem w zakładzie pracy.” Zeszyty Naukowe. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, no. 58 (2005): 283–291.
Stępnik, Andrzej. “Hannibal Lecter a kultura współczesna. Refleksje memetyczne.”Teksty z Ulicy. Zeszyt memetyczny, no. 16 (2015): 59–71.
Szacki, Jerzy. Historia myśli socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
Turner, Jonathan Hugh. Struktura teorii socjologicznej. Translated by Grażyna Woroniecka, Jacek Szmatka, Aleksander Manterys, Andrzej Mościskier, Kinga Wysieńska, Elżbieta Zakrzewska-Manterys, Marta Bucholc and Zbigniew Karpiński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Waal, Frans de. Bonobo i ateista. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych. Translated by Krzysztof Kornas. Kraków: Copernicus Center Press, 2016.
Waal, Frans de. Wiek empatii. Jak natura uczy nas życzliwości. Translated by Łukasz Lamża. Kraków: Copernicus Center Press, 2019.
Weber, Max. Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej. Translated by Dorota Lachowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
Wężowicz-Ziółkowska, Dobrosława. “Łowca w każdym z nas?” Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies, no. 4 (2018): 93–103.
Wilson, Edward Osborne. Socjobiologia. Poznań: Zysk i S-ka, 2000.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
