Demon wiedźmy. Literackie przedstawienia kota-diabła i kota czarownicy na wybranych przykładach literatury światowej i polskiej (XIX–XXI wiek)
Abstrakt
Obraz kota jako pomocnika czarownicy lub kota-diabła pojawił się już w światowej literaturze XIX wieku. Utrwalony zaś został we współczesnej literaturze fantasy. Pisarze, którzy tworzyli wizerunki kocich bohaterów, często sięgali do mitologii, średniowiecznych tradycji, a nawet dokumentów z procesów o czary. To właśnie tam kot łączony był z czarną magią. Celem artykułu jest przedstawienie dialogu, jaki zachodzi między kulturą i literaturą, by nakreślić współczesny literacki wizerunek kota magicznego.
Słowa kluczowe
czarny kot; magia; czarownice; diabeł; fantastyka
Bibliografia
Barszczewski, Jan. “Powieść trzynasta. Czarownik od natury i kot Wargin.” In Szlachcic Zawalnia czyli Białoruś w fantastycznych opowiadaniach, 34–51. Vol. 4. Petersburg: Drukarnia Eduarda Pratza, 1846.
Biczkowska, Paulina. “Kot z Cheshire Andrzeja Sapkowskiego.” In Kot, 44–48. Gdańsk: Interdyscyplinarne Koło Naukowe Doktorantów FSD Uniwersytetu Gdańskiego, 2011. Accessed January 30, 2020. http://www.ikndok.ug.edu.pl/upload/files/13/kot_ publikacja.pdf.
Bobis, Laurence. Kot. Historia i legendy. Translated by Anna Ślubowska and Justyna Magdalena Zych, Kraków: Avalon, 2008.
Bułhakow, Michaił. Mistrz i Małgorzata. Translated by Irena Lewandowska and Witold Dąbrowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990.
Charmed, directed by Kevin Inch and Janice Cooke et al. USA: The WB Television Network, 1998–2006.
Chilling Adventures of Sabrina, directed by Rob Seidenglanz and Maggie Kiley et al. USA: Warner Bros Television, 2018–2020.
Cooper, Jean C. “Kot.” In Zwierzęta symboliczne i mityczne. Translated by Anna Kozłowska-Ryś and Leszek Ryś, 117–120. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 1998.
Descartes, René. “Medytacja druga. O naturze duszy ludzkiej i że łatwiej ją poznać niż ciało.” In Medytacje o filozofii pierwszej. Translated by Jan Hartman, 39–47. Kraków: Aureus, 2002.
Disenchantment, directed by Wes Archer, Peter Avanzino and Brian Sheesley. USA: Netflix, 2018–2019.
Drawicz, Andrzej. Introduction to Mistrz i Małgorzata by Michaił Bułhakow. Translated by Irena Lewandowska and Witold Dąbrowski, V–LXXXIV. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990.
Eliot, Thomas Stearns. Koty. Translated by Stanisław Barańczak. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
Goethe, Johann Wolfgang. Faust. Translated by Feliks Konopka. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1968.
Gribbin, John. W poszukiwaniu kota Schrödingera. Realizm w fizyce kwantowej. Translated by Jacek Bieroń. Poznań: Zysk i S-ka. 1997.
Jabłoński, Witold. 2010. Kotik. In Jedenaście pazurów, edited by Danuta Górska and Mirosław Kowalski, 215–258. Warszawa: SuperNowa, 2010.
Joyce, James. Kot i diabeł. Translated by Michał Ronikier. Poznań: Media Rodzina, 2008.
Kopaliński, Władysław. “Kot.” In Słownik symboli, 162–164. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2012.
Levack, Brian P. Polowanie na czarownice w Europie wczesnonowożytnej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.
Lewandowski, Konrad. “Rydwan bogini Freyi.” In Trzynaście kotów, edited by Danuta Górska and Mirosław Kowalski, 153–177. Warszawa: SuperNowa, 1998.
Nalewajk, Żaneta. “Makabra i makabreska Poego (Recepcja: Baudelaire, Balmont, Leśmian).” In Edgar Allan Poe. Niedoceniony nowator, edited by Edward Kasperski and Żaneta Nalewajk, 145–172. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut–Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2010.
Oliver, Harry. Czarne koty i prima aprilis. Skąd się wzięły przesądy w naszym życiu? Translated by Jakub Goralczyk. Krakow: Wydawnictwo Literackie, 2011.
Patykiewicz, Piotr. “Kociarka.” In Jedenaście pazurów, edited by Danuta Gorska and Mirosław Kowalski, 130–177. Warszawa: SuperNowa, 2010.
Poe, Edgar Allan. “Czarny kot.” Translated by Bolesław Leśmian, 122–132. In Opowieści niesamowite. Translated by Bolesław. Leśmian and Stanisław Wyrzykowski. Krakow– Wrocław: Wydawnictwo Lierackie, 1984.
Pratchett, Terry. Trzy wiedźmy. Translated by Piotr W. Cholewa. Warszawa: Proszyński i S-ka, 1998.
Pratchett, Terry. Wyprawa czarownic. Translated by Piotr W. Cholewa. Warszawa: Proszyński i S-ka, 2001.
Pratchett, Terry. Panowie i damy. Translated by Piotr W. Cholewa. Warszawa: Proszyński i S-ka, 2002.
Rożek, Michał. Diabeł w kulturze polskiej. Szkice z dziejów motywu i postaci. Krakow: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.
Rutkowski, Paweł. Kot czarownicy. Demon osobisty w Anglii wczesnonowożytnej. Krakow: Universitas, 2012.
Rydzewska, Jaga: “Kot Szrekingera.” In Jedenaście pazurów, edited by Danuta Gorska and Mirosław Kowalski. Warszawa: SuperNowa, 2010.
Sapkowski, Andrzej. “Złote popołudnie.” In Trzynaście kotów, edited by Danuta Gorska and Mirosław Kowalski, 74–105. Warszawa: SuperNowa, 1998.
Tokarska-Bakir, Joanna. Rzeczy mgliste. Eseje i studia. Introduction by Maria Janion. Sejny: Pogranicze, 2004.
Wnuk, Agnieszka. “Bez miłosierdzia i przebaczenia. Estetyka i poetyka zbrodni w opowiadaniach Poego.” In Edgar Allan Poe. Klasyk grozy i perwersji – i nie tylko… W dwusetną rocznicę urodzin pisarza i sto sześćdziesiątą rocznicę śmierci, edited by Edward Kasperski and Żaneta Nalewajk, 209–235. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.
Żerdziński, Maciej. “Źrenice.” In Trzynaście kotów, edited by Danuta Gorska and Mirosław Kowalski, 186–208. Warszawa: SuperNowa, 1998.
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Polska
https://orcid.org/0000-0003-4307-9460
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
